Bazar günü, 27 iyul 2025
     

Cənubi Qafqazda inteqrasiya üçün yeni imkanlar açılır

Image

Müasir dünyada inteqrasiya proseslərinin öyrənilməsinə marağın artması İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı dövrdə qeydə alınıb.

Tədqiqatçılar inteqrasiya fenomeninə olan bu marağı ilk növbədə regional inteqrasiyanın qeyri-hərbi vasitələrlə aktual beynəlxalq problemlərin həllinə müsbət təsir göstərə bilməsi ilə əlaqələndirirlər. Müharibədən sonrakı beynəlxalq münasibətlər sisteminin qütb xarakteri yerli-regional münaqişə potensialının vəziyyətinə və inkişafına güclü sabitləşdirici təsir göstərdi.

Azərbaycanın "Cənubi Qafqaz Evi" təklifi aktuallaşır

Qeyd edək ki, "Soyuq müharibə" dövründə bir çox regional qeyri-sabitlik və münaqişə mərkəzləri "dondurulmuşdu". Yerli-regional münaqişələrin tənzimlənməsi üzrə fəaliyyətlər dünya güclərinin xarici siyasətində sırf ikinci dərəcəli, periferik mövqe tutmuşdu. Bu fonda SSRİ-nin dağılması Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya dövlətlərini milli təhlükəsizliyin təmin edilməsi problemi ilə qarşı-qarşıya qoydu. 1991-ci ildən keçən dövr açıq şəkildə göstərdi ki, region dövlətləri öz təhlükəsizliyinə çoxsaylı təhdidlərin öhdəsindən təkbaşına gələ bilmələri çətindir. Buna ancaq region dövlətləri və onların müttəfiqləri arasında çoxtərəfli əməkdaşlıq əsasında nail olmaq olar. Qeyd edilənlərin ən yaxşı nümunəsi Azərbaycan-Türkiyə mütəffiqlik əlaqələri fonunda özünü büruzə verdi.

Bundan başqa, Azərbaycan dünyada İsrail, İtaliya, Britaniya və digər bu kimi mühüm tərəfdaşlar qazandı. Bütün bunlar ölkəmizin ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsinə az rol oynamadı. Onu da xatırladaq ki, Cənubi Qafqazda, Mərkəzi Asiyada postsovet dövründə region dövlətlərinin siyasi, iqtisadi və hərbi zəmində inteqrasiyasına çoxsaylı cəhdlər edilib. Azərbaycan region dövlətlərinin inteqrasiyasında xüsusi fəallıq göstərir. Məsələn, 1996-cı il martın 8-də Azərbaycan prezidenti kimi Heydər Əliyevin Gürcüstana rəsmi səfəri zamanı 2 dövlət başçısının imzaladığı birgə Bəyannamədə "Ümumi Qafqaz Evi" ideyası xüsusi yer tuturdu. Hazırda Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistanın birlikdə "Cənubi Qafqaz Evi" yaratması üçün şərait və şərtlər daha uyğundur. Rəsmi Bakı belə bir təşəbbüslə çıxış edir. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Gürcüstana son səfərləri zamanı məsələni siyasi gündəmə gətirib. O qeyd edib ki, Bakı ilə İrəvan arasında sülh əldə olunacağı təqdirdə Cənubi Qafqazda sülh bərqərar olacaq və əməkdaşlıq üçün imkanlar yaranacaq. Ölkəmiz bununla regional əməkdaşlıq, Ermənistanla münasibətlərin normallaşması üçün kənar qüvvələrə ehtiyac olmadığına da işarə edib. Yəni rəsmi Bakı, Tiflis və İrəvan öz aralarında olan problemləri birinin vasitəçiliyi ilə həll edə bilərlər. Təəssüflər olsun ki, Ermənistanın subyektiv xarakterli cəhdlərinə görə, "Cənubi Qafqaz Evi" yaradılması hələ gecikir. O da aydındır ki, birlik şəraitində regionda iqtisadi inkişafın təmin edilməsi təhlükəsizliyin təmin olunması ilə ayrılmaz şəkildə bağlıdır. Qloballaşma şəraitində heç bir dövlət öz milli təhlükəsizliyini müstəqil şəkildə təmin edə bilmədiyi üçün regional təhlükəsizlik sisteminin yaradılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Cənubi Qafqaz böyük güclərlə əlaqəli bir neçə üst-üstə düşən regional təhlükəsizlik vektorlarının olması ilə xarakterizə olunur. Regional təhlükəsizlik komplekslərinin məkanı qlobal güclərin müdaxiləsi ilə pozula bilər, lakin regional dinamika əhəmiyyətli müstəqilliyə malikdir. Həqiqətən də bu məqamda aydın olur ki, Cənubi Qafazın bir hissəsində baş verəcək hadisə bütün regionda sabitliyi poza bilər. Bu mənada Azərbaycan regional birliyi təşviq edir. Ermənistan bunu nəzərə almalıdır.

İqtisadi tərəqqinin sürətlənməsinə dünya iqtisadiyyatına uğurlu inteqrasiya mühüm töhfələr verir

İnteqrasiya Azərbaycanın xarici siyasət strategiyasında ölkənin sabit və davamlı inkişafına, iqtisadi yüksəlişinə, milli və regional səviyyədə təhlükəsizliyin təmin edilməsinə töhfə verən ən mühüm amildir. Dəyişən geosiyasi və geoiqtisadi vəziyyət, yeni inteqrasiya məkanlarının formalaşması şəraitində Azərbaycan iqtisadiyyatının regional və qlobal sistemlərlə münasibətlərin dərinləşdirilməsi suverenliyin möhkəmləndirilməsi, davamlı iqtisadi artımın təmin edilməsi üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Qeyd edək ki, son bir neçə onillikdə müasir beynəlxalq münasibətlər inteqrasiya proseslərinin intensiv inkişafı ilə səciyyələnir. Bu tendensiya qloballaşmanın təsiri altında inkişaf edir. İqtisadi baxımdan inteqrasiya ilk növbədə xammal, kapital və əmək bazarının birləşməsinin artması deməkdir. Bənzər mənzərə XX əsrin ortalarından bəri müşahidə olunur. İki dağıdıcı dünya müharibəsi başa çatdıqdan sonra iqtisadiyyatın bərpası məsələləri bütün dünya birliyi üçün prioritet məsələyə çevrildi. Bu kontekstdə ciddi struktur dəyişiklikləri tələb olundu. Ölkələrin iqtisadiyyatları getdikcə daha açıq oldu. Bu da öz növbəsində beynəlxalq ticarətin və investisiyaların artmasına kömək etdi. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, bu transformasiyanın hərəkətverici qüvvəsi kapitalist bloku ölkələri idi. Məhz bu qrup daxilində bütün o proseslər baş verdi ki, sonradan bütün qlobal iqtisadiyyatın inkişaf trayektoriyasına böyük təsir göstərdi. Müəyyən bir nöqtədə ümumi mənzərə dəyişməyə başladı. Ötən əsrin 1990-cı illərindən qloballaşmanın miqyası xeyli genişlənməyə başladı. Bu prosesə getdikcə daha çox ölkə və regionlar cəlb olunub. Bu, müəyyən dərəcədə SSRİ-nin "dəmir pərdəsi"nin süqutu ilə bağlı idi ki, bu da öz növbəsində dünya siyasətində dramatik dəyişikliklərə səbəb oldu. Sovet dövlətinin dağılması ilə Qərb kapitalist dünyası ilə şərti Şərq sosialist bloku arasında geosiyasi mübarizə başa çatdı. Buna uyğun olaraq iki güc mərkəzi arasında "Soyuq müharibə" də sona yetdi. Yeni şəraitdə müxtəlif növ, o cümlədən sərhəd xarakteri daşıyan maneələrin saxlanmasına qətiyyən ehtiyac yox idi. Əhəmiyyətli bir fakt ideoloji antaqonizmin rədd edilməsi idi. Bunun fonunda keçmiş sosialist düşərgəsinin ölkələri hər yerdə planlı iqtisadiyyatdan daha rəqabətli kapitalist inkişaf modelinə keçirdi. Son nəticədə iqtisadi sistemlərin bu cür birləşməsi qloballaşmanın yayılması üçün bir növ katalizator oldu. Bu baxımdan əsas nəticələrdən biri - əməkdaşlığın kəskin şəkildə intensivləşməsi təkcə Avrasiya məkanında deyil, dünyanın digər yerlərində də müxtəlif inteqrasiya layihələrinin inkişafı kimi dəyərləndirilir. Azərbaycan bütün bunları nəzərə alır. Elə ölkənin iqtisadi tərəqqisinin sürətlənməsi də dünya iqtisadiyyatına uğurlu inteqrasiyadan qaynaqlanır. Cənubi Qafqaz ölkələrinin bu səpkidə inteqrasiyası isə ümumi regionun inkişafına daha böyük töhfələr verə bilər.

Ramil QULİYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.




DİGƏR XƏBƏRLƏR

VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

27.07.2025 / 09:10
"Arsenal" 73 milyon avroya futbolçu transfer etdi

27.07.2025 / 09:00
Sabah Monteneqroda matəm günü elan olundu

27.07.2025 / 04:21
Rusiya Dnepri bombaladı, çay fabriki yandı -TƏCİLİ

26.07.2025 / 21:08
Ukraynanın Rusiyaya qarşı əks-hücum planı necə pozuldu? - İlon Maskın Kiyevə xəyanətinin üstü açıldı...

26.07.2025 / 20:25
Trampdan Putinə növbəti xəbərdarlıq – Vaşinqton daha sərt addımlar ata bilər...

26.07.2025 / 19:40
Ermənistandakı nüvə stansiyası ilə bağlı qorxunc xəbərdarlıq - Hər an partlaya bilər...

26.07.2025 / 19:20
"Biz həm də erməni xalqı ilə sülh sazişi bağlamaq istəyirik" - Hikmət Hacıyev Almaniya mediasına danışdı...

26.07.2025 / 19:14
ANAMA işğaldan azad edilmiş ərazilərdə yanğınlarla bağlı vətəndaşlara çağırış etdi

26.07.2025 / 19:04
Polşa müharibəyə hazırlaşır... Varşava Ottava Konvensiyasından çıxdı...

26.07.2025 / 17:59
Banklar istehlak kreditləri sahəsində əsl faiz xaosu yaradıblar...

26.07.2025 / 17:50
Azad rayonlarda asayiş, əmlak və ekoloji təhlükəsizlik inanılmaz səviyyədədir - polis cəmi 5 ildə...

26.07.2025 / 17:42
Zəngəzurda Ermənistanın "suverenliyini" Fransa səfiri qoruyur - Paris ABŞ-a qarşı...

26.07.2025 / 17:35
İran Ermənistanı Azərbaycan PUA-larından qoruyur?

26.07.2025 / 14:51
Prezidentin köməkçisi ABŞ-nin Zəngəzur dəhlizi layihəsində iştirakı ilə bağlı şayiələri şərh edib...

26.07.2025 / 14:50
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Culfada seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib

26.07.2025 / 14:16
Hikmət Hacıyev: "Azərbaycan Rusiyadan AZAL təyyarəsi ilə bağlı faciəvi insidentə görə məsuliyyəti üzərinə götürməsini gözləyir"

26.07.2025 / 14:08
"Ermənistanın Azərbaycana kompensasiya ödəməsi danışıqların müzakirə mövzusu deyil" - Prezidentin köməkçisi

26.07.2025 / 13:56
Hikmət Hacıyev: "Minsk qrupu tarixin arxivinə göndərilməlidir"

26.07.2025 / 13:46
Qarabağda dağlıq ərazidəki yanğınların söndürülməsinə 51 texnika, 4 helikopter cəlb olunub

26.07.2025 / 13:33
Abşeronda oğurluq edən şəxslər saxlandı

26.07.2025 / 13:20
"USAID heç vaxt Cənubi Qafqazda humanitar fəaliyyətlə məşğul olmayıb" - Hikmət Hacıyev

26.07.2025 / 13:05
Metsamer AES region ölkələri üçün ciddi təhlükə mənbəyidir - NTV telekanalı

26.07.2025 / 12:52
Qaydalara biganəlik – həyatımıza təhlükədir! - FHN yanğınlarla bağlı əhaliyə müraciət etdi

26.07.2025 / 11:06
Prezident İlham Əliyev Maldiv Prezidentini təbrik etdi

26.07.2025 / 11:03
Qazaxda çətənə kolu yetişdirən qadın yaxalanıb

26.07.2025 / 10:25
Gəncə sakini dəm qazından boğularaq ölüb

26.07.2025 / 10:18
"Real"ın dünya çemionatındakı qazancı açıqlandı

26.07.2025 / 10:06
Rusiya bu gecə Xarkovu bombalayıb

26.07.2025 / 10:01
Məşhur aktyor "Arka sokaklar"da

26.07.2025 / 09:53
2100-cü ilə qədər 1 milyard insan susuzluqdan ölə bilər - alimlərdən XƏBƏRDARLIQ!

26.07.2025 / 09:45
Naxçıvanda 3 kəndin içməli su təchizatı dayandırılıb

26.07.2025 / 09:27
Klinikalar süni mayalanma əməliyyatını da çəkib paylaşırlar - "Medipoint"də baş verənlər...

26.07.2025 / 08:41
Dövlətin əsl müdaxilə vaxtıdır - ehsandan imtinanı sürətləndirmək lazımdır, hələlik 1-2 rayon...

25.07.2025 / 22:22
Türkiyənin 22-ci UNESCO İrsi: Sardis və Bintepə

25.07.2025 / 22:10
Ceyhun Bayramov və Hakan Fidan Ermənistanla sülh danışıqlarını müzakirə etdi...

25.07.2025 / 21:23
Bütün Fransa Makronun qəsdinə durdu - ölkə yeni aksiyalara hazırlaşır...

25.07.2025 / 21:08
Millət vəkili Mehriban Vəliyeva Aydın Quliyevi təbrik etdi

25.07.2025 / 21:06
65 yaşda "Əməkdar jurnalist" adı almaq mənim günahım deyil...

25.07.2025 / 21:05
EKO-nun Xankəndi zirvəsi Rusiyanı niyə bu qədər narahat edir?

25.07.2025 / 20:49
Sülhü pozan Ermənistan, hədəf Azərbaycan - Fransa parlamentindən absurd qərar...

25.07.2025 / 20:34
Zəngəzur dəhlizi məsələsinə NATO da qarışdı...

25.07.2025 / 20:19
Paşinyan həbs etdiyi rus oliqarxı barədə beynəlxalq məhkəmə qərarını da heçə saydı...

25.07.2025 / 20:12
Ermənistanın hücumları nəticəsində yaralanmış, mülklərini itirmiş, əsirlikdə və girovluqda olmuş zərərçəkmiş şəxslər məhkəmədə ifadə verdi - FOTO

25.07.2025 / 20:04
Paytaxt köçürülə bilər - su qıtlığı daha kəskin problemə çevrilir...

25.07.2025 / 19:49
Paşinyanın siyasəti Elçibəyin 90-cı illərdəki Qərbyönlü siyasətinə bənzədildi...

25.07.2025 / 19:35
ABŞ-ın Zəngəzur planı Rusiya layihəsindən kəskin fərqlidir - Zaxarova narahatdır...

25.07.2025 / 19:22
Azərbaycanın ilk peykindən süni intellekt layihələrinin maliyyələşməsinə qədər...

25.07.2025 / 19:16
Bakıda DİN müşavirəsində sərt tələb - “icra olunmalıdır”

25.07.2025 / 19:09
Qubanın şəhid ailələri təklif etdilər - hər şəhid barədə kitab yazılsın...

25.07.2025 / 19:01
MM-in Korsikaya Dəstək Qrupundan Fransa parlamentinə sərt cavab - bu onları qıcıqlandırır...

25.07.2025 / 18:58
Milli Məclisin deputatı Vüqar Rəhimzadə Ordubadda seçiciləri ilə növbəti görüşünü keçirib

25.07.2025 / 18:55
Tələbə təqaüdləri artırıldı - 300, 450 manat...

25.07.2025 / 18:50
İsgəndər Xəlilovun oğlunun şirkəti ofisdə axtarış aparılmasını təkzib etdi

25.07.2025 / 18:41
Rusiya Aİİ çərçivəsində Ermənistanı iqtisadi sanksiyalarla hədələdi...

25.07.2025 / 18:35
Mixail Qusmanın Azərbaycan boyda səmimi və doğma ailəsi var – Cavid İsmayıl yazır

25.07.2025 / 18:30
Şuşa Media Forumu qlobal mətbuatda

25.07.2025 / 18:27
Nazirlər Kabineti 2018-də söz vermişdi ki, yaxın 3 ildə 100 faiz olacaq - hanı bəs?

25.07.2025 / 18:14
Kreml rəsmisi Zəngəzur dəhlizindən imtina etdi - şok...

25.07.2025 / 18:09
“Bakcell”in dəstəyi ilə “YAŞAT” yay məktəbi Londonda - FOTO

25.07.2025 / 17:59
Rusiya Ermənistanın qazını kəsməkdən başladı – Tiflis-İrəvan xəttində nə baş verir?..

25.07.2025 / 17:46
İstanbulda Rusiya-Ukrayna danışığının iflas etməsinin şok səbəbləri - təfərrüatlar...

25.07.2025 / 17:33
Türkiyənin Akkuyu AES tikintisində maaş qalmaqalı günbəgün böyüyür...

25.07.2025 / 17:14
Ərdoğan Trampla Putini İstanbulda bir araya gətirmək istəyir...

25.07.2025 / 17:10
"Zəngəzur dəhlizi regional logistikanı gücləndirəcək" - Özbəkistan Nəqliyyat Nazirliyinin hesabatı

25.07.2025 / 17:07
“Yüksəliş” müsabiqəsi insan kapitalına dəyərli investisiyadır" - Fərəh Əliyeva

25.07.2025 / 17:01
"Beşinci “Yüksəliş” müsabiqəsinin 20 qalibindən ikisi ADA Universitetinin tələbəsi, biri isə ADA-nın müəllimidir" - Hafiz Paşayev

25.07.2025 / 16:49
Polis Pirallahıda əməliyyat keçirdi - 42 kq narkotik aşkarlandı

25.07.2025 / 16:33
Keçmiş Baş Qərargah rəisindən xəbərdarlıq - Rusiya-Ukrayna müharibəsi 2034-cü ilə qədər uzana bilər…

25.07.2025 / 16:15
ABŞ səfiri Makronun Fələstin qərarını ələ saldı - onda İngiltərə də Fransanı öz müstəmləkəsi elan edə bilər

25.07.2025 / 16:09
"Bakıda yəhudi özünü Parisdən daha təhlükəsiz hiss edir" - Corc Dik

25.07.2025 / 15:56
Cənubda ilk qız məktəbini təşkil edən Məryəm xanım...

25.07.2025 / 15:46
Hacıqabulda avtoxuliqanlıq edən sürücü məsuliyyətə cəlb olundu

25.07.2025 / 15:27
"Gəncəyə raketlər düşəndə mən oradaydım" - İsrail səfiri erməni hücumlarından danışdı

25.07.2025 / 15:22
Castin Timberleyk Bakıdadır!

25.07.2025 / 14:43
"Şuşanı ziyarət etmiş ilk İsrail səfiri olmaq mənim üçün böyük şərəfdir" - Corc Dik

25.07.2025 / 14:27
Kreml Ukraynanın təklifini yenə qəbul etmədi - Putin-Zelenski görüşü çətin ki, mümkün olsun...

25.07.2025 / 14:21
Şəxsiyyət vəsiqəsinə yeni məlumatlar əlavə ediləcək - FOTO

25.07.2025 / 14:18
İpoteka və Kredit Zəmanət Fondunun nizamnamə kapitalı artırıldı - FƏRMAN

25.07.2025 / 14:11
44 günlük müharibə zamanı Ermənistanın əsir götürdüyü azərbaycanlı - "Mənə işgəncələr verildi"

25.07.2025 / 13:43
"Azərbaycan İsraillə Türkiyənin yaxınlaşmasında mühüm rol oynayıb" - Səfir

25.07.2025 / 13:35
Qazaxıstan Xəzər dənizini xilas etməyə çağırdı...

Azərbaycanın ilk peykindən süni intellekt layihələrinin maliyyələşməsinə qədər...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910