Azad edilmiş rayonlarda xüsusi idarəetmə strukturları - mövcud yerli icra hakimiyyəti sistemindən fərqli nə əldə edəcəyik...
Oktyabrın 29-da Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad olunmuş ərazilərində müvəqqəti xüsusi idarəetmənin təşkili haqqında Fərman imzalayıb.
Fərmanda deyilir: “Ermənistan Respublikası silahlı qüvvələrinin 2020-ci il sentyabrın 27-də törətdiyi növbəti hərbi təxribata cavab olaraq, Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələri əks-hücum əməliyyatlarına başlamış və Azərbaycan Respublikasının bir neçə rayonunu, eləcə də strateji əhəmiyyətli digər ərazilərini işğaldan azad etmişlər. Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin işğal olunmuş ərazilərin azad edilməsi istiqamətində uğurlu əməliyyatları davam etməkdədir”.
Ölkə başçısı işğaldan azad olunmuş ərazilərdə müvəqqəti xüsusi idarəetmənin təşkili və “Hərbi vəziyyət elan edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2020-ci il 27 sentyabr tarixli, 1166 nömrəli Fərmanından irəli gələn vəzifələrin icrasının təmin olunması məqsədilə, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq qərara alır ki, Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad olunmuş ərazilərində, Azərbaycan Respublikasının inzibati ərazi bölgüsünə müvafiq olaraq, hər rayon üzrə xüsusi idarəetməni həyata keçirən müvəqqəti komendantlıqlar yaradılsın”.
Fərmanda qeyd edilir ki, Azərbaycan Respublikasının Daxili İşlər Nazirliyi müvafiq ərazilərin müvəqqəti komendantlarını təyin etsin və müvəqqəti komendantlıqların fəaliyyətini təşkil etsin, müvəqqəti komendantlıqlar öz fəaliyyətini Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Nazirliyi və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Sərhəd Xidməti ilə əlaqələndirsinlər. Fərmanda, həmçinin, bildirilir ki, müvəqqəti komendantlıqların nəzdində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin, Azərbaycan Respublikasının Fövqəladə Hallar Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikasının Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikasının Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyinin, Azərbaycan Respublikası Ərazilərinin Minalardan Təmizlənməsi üzrə Milli Agentliyin, müvafiq yerli icra hakimiyyəti orqanlarının nümayəndələrinin daxil olduğu əməliyyat qərargahları yaradılsın.
Respublikamızda ərazilərin idarə olunması ilə bağlı yerli icra hakimiyyətləri orqanları mövcuddur, işğaldan azad olunmuş ərazilərdə müvəqqəti xüsusi idarəetmənin təşkili üzrə komendantlıqların yaradılması hansı zərurətdən irəli gəlib, burada hansı yeniliklər, yeni idarəetmə üsulları olacaq?
“Müvəqqəti komendantlıqda təmsil olunan qurumlar bu ərazilərdə öz vəzifələrini tam olaraq yerinə yetirdikdən sonra...”
“Konstitutsiya” Araşdırmalar Fondunun rəhbəri, tanınmış hüquqşünas, ekspert Əliməmməd Nuriyev “Bakı-Xəbər”ə sözügedən Fərmanı şərh edərkən bildirdi ki, bu sənəd həm hüquqi, həm də siyasi baxımından vacib bir sənəddir: “Azərbaycanda keçmiş təmas xəttində, müxtəlif sərhədboyu zonalarda, müharibə gedən ərazilərdə və eləcə də bir sıra şəhərlərdə hərbi vəziyyət elan olunub. Müharibə vəziyyətilə əlaqədar bir sıra yeni idarəetmə strukturlarının yaradılması zəruri idi. O cümlədən də xüsusi komendantlıqların yaradılması qanunvericiliklə yolveriləndir. Prezidentin xüsusi komendantlıq strukturlarının yaradılması ilə bağlı Fərmanı zərurətdən irəli gələn məsələdir. O torpaqlar işğaldan azad olunsa da, həmin ərazilərdə xüsusi fövqəladə vəziyyət var. Nə mənada? Birincisi, işğaldan azad edilən ərazilərimizdə hər an düşmən təxribatı baş verə bilər. İkinci tərəfdən, bu ərazilərimizdə minalanmış çoxlu sahə var, bu da çox ciddi problemlərə gətirib çıxara bilər. Eyni zamanda, həmin əraziyə mülki əhalinin daxil olması onun həyatı üçün çox ciddi təhlükə yarada bilər. Onu da deyim ki, həmin ərazilərdə infrastruktur tamamilə məhv edilib, faktiki olaraq, orada yaşamaqla bağlı çox ciddi təhlükələr var. Oradakı problemlər hər an insan həyatı üçün təhdid yarada bilər. Nəinki ayrı-ayrı vətəndaşlar, eləcə də mülki dövlət orqanları üçün də burada problem ola bilər. Bu səbəbdən də cənab Prezident işğaldan azad olunmuş şəhər və rayonlarımızda yeni idarəetmə orqanlarının - xüsusi müvəqqəti komendantlıqların yaradılması ilə bağlı Fərman imzalayıb. Bu müvəqqəti komendantlıqların yaradılması həm qanunun tələblərindən irəli gəlir, həm də mövcud situasiya ilə bağlı olan məsələdir. Təsadüfi deyil ki, həmin yaradılacaq müvəqqəti komendantlıqların idarəetmə sisteminə infrastrukturu yaratmaq imkanında olan müxtəlif nazirliklərin, mərkəzi idarəetmə orqanlarının, eyni zamanda da işğaldan azad edilən şəhər və rayonların icra hakimiyyətinin nümayəndələri daxildir. Yəni, ilkin olaraq, işğaldan azad edilən ərazilərimiz əhali üçün yaşamaq şəraitinə gətirilib çıxarılmalıdır. Ona görə də belə bir idarəetmə strukturu yaradılır. Həmin ərazilərə xüsusi icazə ilə daxil olmaq mümkün olacaq. Ora yalnız müxtəlif işlərin görülməsi üçün qeyd edilən dövlət qurumlarının nümayəndələri, mütəxəssislər gələcək, eyni zamanda, ANAMA orada ərazilərin minalardan təmizlənməsi üçün fəaliyyət göstərəcək.
İşğaldan azad edilən ərazilərdə yalnız bu formada idarəetmə ilə insanların normal yaşamasını təmin etmək mümkün olacaq. Müvəqqəti komendantlıqda təmsil olunan qurumlar bu ərazilərdə öz vəzifələrini tam olaraq yerinə yetirdikdən sonra bu ərazilərdə idarəetmə mülki idarəetmə orqanlarına veriləcək. Hazırkı şəraitdə isə bu mümkün deyil. Qeyd etdiyim kimi, bu ərazilərdə hər an düşmən təxribatı mümkündür. Baxın, döyüş bölgəsindən 40-60 kilometr uzaqda yerləşən mülki obyektlərimiz erməni faşistləri tərəfindən vurulur. Gəncədə, Bərdədə baş verən düşmən təxribatları bizə böyük faciələr yaşatdı, Tərtər hər gün düşmən tərəfindən vurulur. Ağcabədinin, Ağdamın və digər rayonlarımızın yaşayış məntəqələrini düşmən hər gün atəşə tutur. Hətta Bakıətrafı rayonlar da düşmən tərəfindən uzaqmənzilli raketlərlə atəşə tutulub, bizim hərbi havadan müdafiə qüvvələri zamanında bu halın qarşısını aldılar, raketlər partlamadı”.
Ə.Nuriyev qeyd etdi ki, düşmən cəbhədən kilometrlərcə uzaqda yerləşən yaşayış məntəqələrimizi raket atəşinə tutursa, görün, 30 il müddətində işğal altında olan torpaqlarımızda hansı cinayətlər törədiblər, indi onların hamısı bizə məlum olur, amma hələ də bizə məlum olmayan digər məsələlər də var. “Bu 30 il müddətində düşmən tərəfindən həmin ərazilərimizdə ekoloji vəziyyət çox acınacaqlı duruma salınıb. Yəni indi işğaldan azad edilən torpaqlarda insanların yaşaması üçün minimal standartların yaradılması məqsədilə belə fövqəladə idarəetmə sisteminin - müvəqqəti komendantlıqların yaradılmasına ehtiyac vardı, bu, “Hərbi vəziyyət haqqında” Qanundan irəli gələn məsələdir. Hələ torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi prosesi davam edir və düşmən məkrlidir, ona görə də bu cür idarəetmə sisteminin yaradılması bir zərurətdir. Hesab edirəm ki, müvəqqəti komendantlıqların idarə olunmasının Daxili İşlər Nazirliyinə verilməsi məntiqə və hüquqa uyğun addımdır. Dünyanın bir çox ölkəsində də işğaldan azad edilən ərazilərdə müvəqqəti fövqəladə rejim, komendantlıqlar yaradılır. İşğaldan azad edilən ərazilərimizdə hər an çox təhlükəli hadisələr baş verə, mülki əhali üçün təhdidlər yarana bilər, buna görə də müvəqqəti komendantlıq idarəetmə sistemi seçilib” - deyə Ə.Nuriyev vurğuladı.
İradə SARIYEVA
