Bəlli olduğu kimi, Azərbaycan Maliyyə Nazirliyi 2023-cü il dövlət büdcəsinə dəyişikliklərin olunmasını təklif edib. Layihədə 2023-cü il dövlət büdcəsinin gəlirləri 33 milyard 779 milyon manat proqnozlaşdırılır. Bu da təsdiq olunmuş göstəriciyə nisbətən 3 milyard 5 milyon manat və ya 9.8 faiz çoxdur.
Dövlət büdcəsinin gəlirlərinin 52.5 faizi neft-qaz sektorunun, 47.5 faizi qeyri-neft sektorunun payına düşür. Yeni büdcəsinin xərcləri isə 36 milyard 568 milyon manat proqnozlaşdırılır. Bu da təsdiq olunmuş göstəriciyə nisbətən 3 milyard 215 milyon manat və ya 9.6 faiz artıqdır. Artan xərclərin böyük bir hissəsi, yəni 2 milyard 260 milyon manatı işğaldan azad olunmuş Qarabağ, Şərqi Zəngəzurda həyata keçirilən tikinti, bərpa və yenidənqurma işlərinin sürətləndirilməsi ilə bağlıdır. Artımın qalan hissəsi də ölkənin müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsi və iqtisadi dəstək mahiyyəti daşımalıdır. İlin qalan dövrü üçün neftin bir barelinin orta ixrac qiyməti 60 dollar götürüləcək. Mövcud sənəddə bu, 50 dollardır. Nazirlik bildirir ki, bu ilin dörd aylında Azərbaycan neftin bir barrelinin orta ixrac qiyməti 85.8 ABŞ dolları təşkil edib. Qeyd edək ki, Azərbaycanın yenidən baxılmış 2023-cü il dövlət büdcəsinin gəlirlərinin 5 milyard 728 milyon manatı və yaxud 17 faizi Dövlət Gömrük Komitəsinin xətti ilə daxilolmaların payına düşəcək. Bu, təsdiq olunmuş proqnozla müqayisədə 924,7 milyon manat və yaxud 19,3 faiz çoxdur. Yenidən baxılmış 2023-cü il dövlət büdcəsinin gəlirlərinin 14 milyard 932 milyon manatı İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin xətti ilə daxilolmaların payına düşəcək.Bu, təsdiq olunmuş proqnozla müqayisədə 1 milyard 530 milyon manat və yaxud 11,4 faiz çoxdur. Vergi daxilolmalarının 6 milyard 002 milyon manatı və yaxud 40,2 faizi neft sektorunun, 8 milyard 930 milyon manatı və yaxud 59,8 faizi isə qeyri-neft sektorunun payına düşəcək. Bundan başqa, dövlət büdcəsinin gəlirlərinin 11 milyard 737,7 milyon manatı və yaxud 34,7 faizi Dövlət Neft Fondundan transfertin payına düşəcək.Bu, təsdiq olunmuş proqnozla müqayisədə 457,7 milyon manat və yaxud 4,05 faiz çoxdur. Lakin neft qiymətinin bu həddən də yüksək olması gözlənilir. Məsələn, Rusiya “Qazprombank”ı 2023-cü ildə “Brent” markalı neftin bir barelinin orta qiymətini 93 dolları səviyyəsində nəzərə alaraq, Azərbaycanda iqtisadi artımın 3 faiz olacağını proqnozlaşdırır. Bank hesab edir ki, qeyri-neft-qaz sektoru 2023-2024-cü illərdə iqtisadi artımın əsas drayverinə çevriləcək. “Qazprombank”ın hesablamalarına görə, Azərbaycanın ÜDM-ində qeyri-neft-qaz sektorunun payı bu il 66 faizə, 2024-cü ildə isə 68 faizə çatacaq. Bu tendensiya davam edərsə, ortamüddətli perspektivdə karbohidrogen komponentinin Azərbaycan iqtisadiyyatında payı 30 faizdən aşağı düşə bilər.
Məsələnin bu tərəfinə nəzər salan Milli Məclisin deputatı Vüqar Bayramov qeyd edir ki, neftin dünya bazarındakı qiymətində artımlar 2023-cü ilin dövlət büdcəsində neftin qiymətinə yenidən baxılmasına və dəyişilməsinə səbəb oldu: “ Nəzərə alsaq ki, qiymət 50 dollardır, hazırda son beş ay üçün qiymət büdcədə nəzərdə tutulandan kifayət qədər çoxdur. Ona görə də qiymətin artırılması ilə bağlı xüsusi qərar qəbul edildi”. O bildirib ki, burada məqsəd məhz dövlət büdcəsinin gəlir və xərclərində artımın müşahidə olunmasıdır. Büdcə gəlirlərinin artması fərqli istiqamətlərə daha çox vəsait xərclənməsinə səbəb olacaq. Daha bir mühüm nüans odur ki,iİqtisadi artım büdcə xərclərində dövlət sektorunda pensiyaların və əməkhaqlarının artımı üçün nəzərdə tutulmuş təqribən 750 milyon manat fonunda daxili istehlakın genişlənməsi hesabına dəstəklənəcək. Buna baxmayaraq, daxili tələbatın artması yenidən maliyyələşdirmə dərəcəsini yüksəldən amillərdən biridir. Büdcənin gəlir və xərclərinin artırılmasının əməkhaqqı və pensiyalara təsiri barədə danışan deputat da diqqətə çatdırıb ki, hazırda prioritet işğaldan azad edilmiş ərazilər və milli təhlükəsizlik olduğu üçün bu istiqamətdə işlər görüləcək. Xüsusən də, işğaldan azad olunmuş ərazilərin bərpa və yenidənqurulmasına daha çox vəsaitin ayrılması həyata keçiriləcək: “Bu istiqamətdə daha çox vəsaitin ayrılacağı nəzərdə tutulur. Bu, “Böyük Qayıdış” prosesinin daha intensiv şəkildə həyata keçirilməsinə, sürətləndirilməsinə və bu istiqamətdə daha çox vəsaitin ayrılmasına imkan verəcək. Eyni zamanda, 2026-cı ilədək 34 min 600 ailə Qarabağ və Şərqi Zəngəzura köçürüləcək. Bu, təxminən 150 min vətəndaş deməkdir”. Qeyd edək ki, Azərbaycan hökuməti 2023-cü ilin dövlət büdcəsində Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda həyata keçirilən tikinti, bərpa və yenidənqurma işlərinin sürətləndirilməsi ilə bağlı xərcləri 2 milyard 260 milyon manat və yaxud 75,3 faiz artırır.Artımdan sonra bu xərc 5 milyard 260 milyon manat məbləğində olacaq.bu da işğaldan azad edilmiş ərazilərdə abadlıq-quruculuq işlərinin daha geniş vüsət aslmasına gətirib çıxaracaq. Elə bu fonda cari il və ondan sonrakı dövr ərzində keçmiş məcburi köçkünlərin öz dogma yurdlarına qayıdış prosesi daha sürətli xarakter alacaq.
Ramil QULİYEV
.jpg)