Fuad İbrahimov: “Sözügedən sahələr sahibkarlar üçün maraqlı deyil”
Hazırda ölkə əhalisinin ən azı 50 faizi kəndlərdə yaşayır. Ölkə iqtisadiyyatında qeyri-neft sektorundan sonra ixracda aqrar sektor ikinci yeri turur. Təəssüf ki, idxalda da kənd təsərrüfatı məhsullarının payı yüksək səviyyədə qalmaqdadır. Baxmayaraq ki, dövlətin bu sahəyə dəstəyi ilbəil artır. Məsələn, 2021-ci ildə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən 310 milyon manat subsidiya ödənilib. Bu da əvvəlki illə müqayisədə 27 faiz çoxdur. 2022-ci ildə bu rəqəmin bir qədər də artacağı gözlənilir.
Ancaq son 3 ildə Azərbaycanda bir sıra aqrar məhsulların istesalında dalbadal geriləm müşahidə edilir. Məsələn, ölkənin qida təhlükəsizliyində əsas yer tutan buğda istehsalı ilbəil azalır. Belə ki, 2019-cu ildə ölkəmizdə 2 milyon 149 min ton buğda istehsal edildiyi halda 2020-ci ildə bu göstərici 1 milyon 867 min ton olub. Ötən il isə cəmi 1 milyon 755 min ton buğda tədarük edilib. İkinci çörək hesab edilən çəltik istehsalında da enmə müşahidə olunur. Belə ki, 2017-ci ildə ölkə üzrə 16,2 min ton çəltik istehsal edildiyi halda 2019-cu ildə bu rəqəm 12 min ton, 2020-ci ildə isə 9,9 min ton məhsul toplanıb. Halbuki Dövlət Proqramına görə, 2025-ci ilə qədər ölkədə illik çəltik istehsalı 40 min tona çatdırılmalıdır. Ancaq bu gedişlə çəltik istehsalını 40 min tona çatdırmaq sadəcə xəyaldır. Kənd təsərrüfatı məhsullarının digər sahələrində də geriləmə var. Məsələn, 2017-ci ildə ölkə üzrə 410 min ton şəkər çuğunduru istehsal olunub. Sonrakı illərdə isə istehsalda kəskin azalma qeydə alınıb. 2020-ci ildə isə cəmi 233 min ton anoloji məhsul istehsal edilib. Göründüyü kimi, istehsal 2 dəfəyə yaxın azalıb.
Maraqlıdır, sadalnan kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı niyə ilbəil azalır?
- “Problem ondadır ki, fermerlər istədiyi xeyri götürə bilmir, qoyulan xərçin böyük hissəsi məhsulun maya dəyərinə sərf olunur”
Məsələyə aydınlıq gətirən iqtisadçı-ekspert Fuad İbrahimov bunun səbəbini sahibkarların sözügedən məhsulları istehsal etməyə maraqlı olmamaları ilə əlaqələndirdi: “İqlim şəraiti ölkədə aqrar məhsul istehsalı üçün əlverişlidir. Hökumət tərəfindən də kənd təsərrüfatı sahəsində çalışan sahibkarlara müxtəlif güzəştlər, yardımlar edilir. Üstəlik, ötən dövr ərzində hansısa iqlim kataklizmləri də baş verməyib ki, deyək bunun məhsul istehsalına təsiri olub. Bircə pandemiya istehsala müəyyən qədər təsir edib. Bu da iqlimlə bağlı olan məsələ deyil. Deməyim odur ki, istehsalı artırmaq üçün münbit şərait var, amma azalma baş verir. Niyə? Ona görə ki, sözügedən sahələr sahibkarlar üçün maraqlı deyil. Problem ondadır ki, fermerlər istədiyi xeyri götürə bilmədiyi üçün bu sahədən geri çəkilirlər. Çünki qoyulan xərçin böyük hissəsi məhsulun maya dəyərinə sərf olunur. Bax əsas problem bundadır. Minbir əziyyətlə şəkər çuğunduru becərirlər, amma onu dəyər-dəyməzə camaatdan alırlar. Başqa bir tərəfdən, bizdə əkilən çəltiklərin məhsuldarlığı aşağıdır. Həm də bu sahə zəhmət çox tələb edir. Əldə edilən məhsul rəqabətdə uduzur. Çünki idxal olunan düyünün qiyməti aşağıdır. Üstəlik son illər yanacaq məhsullarının qiymətinin artması da buna öz mənfi təsirini göstərir. Nəticədə buğda, çəltik, şəkər çuğunduru əkini ilə məşğul olan fermerlər, digər məhsul istesalına önəm verirlər. Bax bu kimi məsələlər ilbəil məhsul istehsalının azalmasına gətirib çıxarır”.
Bu baxımdan iqtisadçı-ekspert hesab edir ki, sadalanan problemlər həllini tapmadan məhsul istehsalını artırmaq mümkün olmayacaq.
Vidadi ORDAHALLI
