Pandemiyanın Azərbaycana iqtisadi təsiri minimuma endirilir - sosial istiqamətə ayrılan vəsaitlərdə ləngimə və təxirəsalmalar olmayacaq
Koronavirus pandemiyasının dünya iqtisadiyyatına mənfi təsiri davam edir. Bu fonda dövlətlər virusun iqtisadi fəsadlarını aradan qaldırmaq üçün müxtəlif tədbirlər görür. Onların nə dərəcədə effektiv olacağı isə qarşıdakı dövr ərzində bəlli olacaq.
Azərbaycanda da yaranmış durumla bağlı qabaqlayıcı tədbirlərin miqyası genişlənir. Aparılan təhlillər atılan addımların Azərbaycan iqtisadiyyatına virusun təsirlərinin minimal həddə olacağını, eləcə də ölkə vətəndaşlarının bundan daha az zərər çəkəcəyini deməyə əsas verir. Bir daha xatırladaq ki, Azərbaycan Prezidentinin “Koronavirus (COVID-19) pandemiyasının və bundan irəli gələrək dünya enerji və səhm bazarlarında baş verən kəskin dalğalanmaların Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatına, makroiqtisadi sabitliyə, ölkədə məşğulluq məsələlərinə və sahibkarlıq subyektlərinə mənfi təsirinin azaldılması ilə bağlı bir sıra tədbirlər haqqında” Sərəncamı virusun iqtisadi təsirlərinin aradan qaldırılması istiqamətində genişmiqyaslı işlərin başlanmasına rəvac verib. Bu fonda Nazirlər Kabineti tərəfindən müvafiq Tədbirlər Planı təsdiq edilib. Tədbirlər Planı üç istiqaməti - iqtisadi artıma və sahibkarlığa dəstəyi, məşğulluq və sosial rifaha dəstəyi, makroiqtisadi və maliyyə sabitliyini əhatə edir. Bundan başqa, pandemiyadan zərər çəkmiş sahələrdə çalışan muzdlu işçilərin əməkhaqqının müəyyən hissəsinin ödənilməsi, fərdi sahibkarlara maliyyə dəstəyinin göstərilməsi, iqtisadi fəallığın qorunmasına vergi stimullarının verilməsi istiqaməti üzrə işlərin həyata keçirilməsi də diqqət mərkəzindədir. Son məlumatlara görə, pandemiyadan zərər çəkmiş sahələrdə iş yerlərinin sayının azaldılmasının qarşısının alınması məqsədilə əmək müqaviləsi əsasında çalışan muzdlu işçilərin əməkhaqqının müəyyən hissəsinin ödənilməsi mexanizmi hazırlanıb. Artıq ödəmələrin həyata keçirilməsinə də start verilib. Bunun üçün sahibkarlara dövlət tərəfindən 215 milyon manat məbləğində maliyyə dəstəyinin göstərilməsi nəzərdə tutulur. Digər tərəfdən, İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən pandemiyadan zərər çəkmiş sahələrdə əmək müqaviləsi əsasında çalışan muzdlu işçilərin, eləcə də fərdi sahibkarların siyahısı artıq tam dəqiqləşdirilib. Sahibkarlıq subyektlərinə əhəmiyyətli vergi güzəştlərinin və tətillərinin verilməsi də indiki halda mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İqtisadi artımın və investisiyaların maliyyə mənbələrinin genişləndirilməsi məqsədilə ölkədə kapitalın və əmlakın amnistiyasına görülən hazırlıq da vacib addımlardan sayılır.
O da mühümdür ki, 2020-ci ilin dövlət büdcəsi üçün nəzərdə tutulan bütün sosial proqramlar və sosial ödənişlər həyata keçiriləcək. Bu ondan xəbər verir ki, neftin dünya üzrə bazar qiymətinin aşağı olmasına baxmayaraq, 2020-ci ildə nəzərdə tutulan bütün sosial proqramlar, büdcədə təsdiq olunmuş sosial ödənişlər həyata keçiriləcək. Milli Məclisin deputatı Vüqar Bayramov bütün bunların böyük önəm kəsb etdiyini vurğulayır. Deputat bildirib ki, sosial istiqamətdə nəzərdə tutulan bütün xərclər reallaşacaq:“Bu ilin dövlət büdcəsində neftin qiyməti 55 ABŞ dolları səviyyəsində nəzərdə tutulub. Neftin bazar qiyməti büdcədəki qiymətindən təxminən iki dəfəyə yaxın azdır. Bu da neft daxilolmalarına təsir göstərir. Amma 2020-ci ilin dövlət büdcəsinin gəlirlər hissəsinin strukturuna əsasən, cari ildə büdcənin gəlirləri 24 milyard manat səviyyəsində proqnozlaşdırılır. Büdcə gəlirlərinin 46%-i qeyri-neft sektorunun payına düşür, 54%-i neft sektorunun, amma neft sektorundan ödənilən vəsaitərin 84%-i Dövlət Neft Fondunun büdcəyə transfertləridir. Dövlət Neft Fondu 2020-ci ildə təsdiq olunmuş büdcə proqnozlarına əsasən 6,5 milyard ABŞ dollarlıq vəsait transfert etməlidir. Nəzərə alsaq ki, Fondun aktivləri 43 milyard ABŞ dollarından çoxdur, 2020-ci ildə neftin real bazar qiyməti aşağı olsa belə, Dövlət Neft Fondu tərəfindən transfertlərdə hər hansı bir çətinlik olmayacaq. Çünki Dövlət Neft Fondunun vəsaitləri var və bu da imkan verəcək ki, dövlət qarşısında öhdəliyi yerinə yetirə bilsin. Dövlət Neft Fondunun büdcə gəlirlərində payı 48%, qeyri-neft sektorunun isə 46%-dir. Bütövlükdə 2020-ci ilin dövlət büdcəsinin 94%-i Dövlət Neft Fondu ilə qeyri-neft sektorunun daxilolmalarının payına düşür. Yerdə qalan hissə isə birbaşa neft sektorundan olan gəlirlərdir".
Ekspertin fikrincə, qeyri-neft sektorunda azalmaların olub-olmayacağı karantin rejiminin müddətindən asılı olacaq:"Daha qısa zamanda karantin rejimi ləğv olunarsa, koronavirusun təsirləri minimumlaşarsa, o halda yenidən aktivliyin bərpa edilməsi və qeyri-neft sektorunun öz öhdəliklərini yerinə yetirməsi mümkündür. Amma sözsüz ki, bütün hallarda, ölkə Prezidentinin də tapşırdığı kimi, təcili olmayan xərclərin təxirə salınması istisna edilmir. Amma nəzərə alaq ki, Maliyyə Nazirliyi tərəfindən büdcəyə dəyişiklik etmədən də sekvestr tətbiq edilməsi, yəni təcili olmayan xərclərin təxirə salınması mümkün olur. Eyni zamanda, "Büdcə sistemi haqqında" qanuna əsasən, büdcəyə dəyişiklik edilərək də büdcədə həm gəlirlər, həm də xərclər hissəsində yeniləşmə aparılır. Nəticə etibarilə parlamentə hökumətdən bununla bağlı layihə daxil olmalıdır. Hazırda belə bir layihə yoxdur. Amma bütün hallarda, 2020-ci ilin dövlət büdcəsində təcili olmayan xərclərin təxirə salınacağı məsələsi var. Lakin yenə də qeyd edim ki, sosial istiqamətə ayrılan vəsaitlərdə hər hansı ləngimələr və təxirəsalmalar olmayacaq. 2020-ci il dövlət büdcəsinin 38,5%-i sosial ödənişlər üçün nəzərdə tutulub və həmin ödənişlərin həyata keçirilməsi üçün büdcədə maliyyə mənbəyinin formalaşması tətbiq ediləcək".
Ramil QULİYEV
