Tələbələr faktoru kirayə mənzil bazarında “qiymət inqilabı” başladır
Əvvəldən də proqnozlaşdırıldığı kimi yeni tədris ilinin başlanması fonunda paytaxtın kirayə bazarında qiymətlərdə əhəmiyyətli yüksəliş qeydə alınır. Hazırda kirayə mənzil bazarında zonalar üzrə tələbatda və qiymətlərdə dəyişikliklər baş verir. Aktivlik mərkəzdən şəhər kənarına doğru hərəkət edir. Tələbələrin gəlişi avqustun sonları və sentyabrda kirayə mənzil bazarında xüsusi canlanma yaradır.
Əmlak bazarı üzrə ekspert Nüsrət İbrahimli də qeyd edir ki, ümumiyyətlə, kirayə mənzil bazarının əsas istehlakçıları tələbələrdir. Onun sözlərinə görə, paytaxtda aparılan tikinti işləri kirayə mənzil bazarına təsir edib. N.İbrahimli vurğulayıb ki, əvvəllər “sovetski, xutor, kubinka, alatava” kimi ərazilər üstünlük təşkil edirdisə, son bir neçə il ərzində bu ərazilərdə söküntünün həcmi artdığından kirayə mənzil tutmaq istəyənlər Yeni Yasamal, mikrorayon, Badamdar ərazilərinə üz tuturlar. Ekspert əlavə edib ki, yeni tikililərdə də mənzil kirayələməyə maraq göstərənlər var. Amma bu, binanın yerləşdiyi ərazidən daha çox asılıdır. Əmlak bazarı üzrə ekspert qeyd edib ki, yeni tikilən binalar baha qiymətə olduğundan ümumi tələbə kontingentinin tələblərinə bir çox hallarda cavab vermir. Bu baxımdan tələbələr yaxın ərazilərdən uzaq ərazilərə köçürlər. Məsələn, əvvəllər tələbələr Əhmədli və “20-ci Sahə“yə maraq göstərmirdilər. Amma son dövrlər maraq artıb. Ekspert qeyd edib ki, kirayə mənzil bazarına olan tələbat şəhərin mərkəzi hissələrindən şəhərkənarı zonaya keçib. Onun sözlərinə görə, bu zonada aktivliyin yüksəlməsi qiymətlərin də artmasına təsir göstərib.
Bütün bunlar nəticəsində isə Bakının kirayə mənzil bazarında qiymət artımı özünü aydın şəkildə büruzə verir. Qeyd olunduğu kimi paytaxtda kirayə mənzil qıtlığının və qiymətlərdə artımın əsas səbəbi köhnə yaşayış binalarının şəhərsalma tədbirləri ilə əlaqədar sökülməsidir. Ekspertlər bildirir ki, köhnə tikililər kirayə mənzil bazarında təklif portfelinin əsasını təşkil edir. İndi isə şəhərin yneilənməsi fonunda köhnə mənzillərin sökülməsi ilə bağlı ilbəil kirayə mənzil bazarında təklif azalır. Eyni zamanda son iki ildə müşahidə olunan tendensiya ondan ibarətdir ki, söküntü işləri ilə əlaqədar kirayə mənzil bazarında ev qıtlığı yaranıb. Üstəlik, tələbələr dərs ilini başa vurduqdan sonra mənzili boşaltmırlar. Onlar aylıq kirayə haqqını ödəyərək mənzili boş saxlayırlar. Bu da yeni gələn tələbələr üçün kirayə mənzil qıtlığına səbəb olur. Belə vəziyyət kirayə evlərə tələbi əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Təzə mənzillərdə ev alanlar isə ya buranı kirayə vermir, ya da çox baha qiymət təklif edirlər. Yeni tikili binalarda, şəhərin mərkəzində və metro stansiyalarına yaxın yerlərdə kirayə təklif edilən mənzillərin qiyməti çox yüksəkdir. Metrostansiyalar yaxınlığında yerləşən yeni tikili binalarla köhnə binalarda verilən kirayə evlərin qiymətində isə çox cüzi fərq var.
Onu da bildirək ki, kirayə mənzil bazarında qiymət artımının bir səbəbi də ali məktəblərə qəbul olunan abituriyentlərin sayının artmasıdır. Məsələn, 2018-2019-cu tədris ili üçün respublikanın ali təhsil müəssisələrinə qəbul üçün 45159 yer ayrılıb. Bu il ali təhsil müəssisələrinə qəbul planı 2018-ci illə müqayisədə daha çox olub. Ümumilikdə 2807 yer və ya 6.22% artım olub. Dövlət sifarişi üzrə isə plan yerlərinin sayı kəskin artırılıb. 47966 plan yerindən 20189 yer dövlət sifarişli olubvə ötən illə müqayisədə bu, 7985 yer artım deməkdir. Təbii ki, bu da kirayə mənzil bazarına tələbatı artırır. Qiymətin yüksək olmasına təsir edən başqa bir amil isə turistlərlə bağlıdır. Ölkəyə gələn tursitlərin sayının artması kirayə evlərə tələbi və təbii olaraqqiymətləri də artırır. Hesab edilir ki, kirayə evlərə tələblə bağlı məsələnin həlli istiqamətində indidən müvafiq addımlar atılması qarşıdakı dövr ərzində qiymətlərin daha da yüksəlməsini gözləmək olar. Problemin həlli üçün isə variantlar müxtəlifdir. Məsələn, çoxdan müzakirə edilən, gözlənilən tələbə şəhərciklərinin inşası böyük tələbə kütləsinin rahat yerləşməsini təmin edə bilər. məhz bu zaman kirayə bazarı əhəmiyyətli dərəcədə boşalar. Digər çıxış yolu dövlətin mənzil bazarına müdaxiləsində ola bilər. Yəni dövlət sifarişi ilə ucuz, əlçatan mənzillərin inşası reallaşmalıdır. Bu evlər satmaq yox, kirayə vermək üçün tikilməlidir. Bununla ekspertəlrə görə, həm mənzil bazarında qiymət enərdi, həm də kasıb təbəqənin insanları münasib qiymətə mənzil kirayə etmiş olardılar. Eyni zamanda binaları inşa edib sonra satışa çıxaran tikinti şirkətlərinə dəstək olmaqla kirayə bazarını canlandırmaq da mümkündür. Belə ki, inşa edilən binada mənzilin 30 faizini münasib qiymətə icarəyə verən şirkətə vergidə endirim edilməsi burada müəyyən rol oynaya bilər. Xatırladaq ki, müxtəlif xarici ölkələrdə bel ətəcrübələrdən geniş istifadə olunur. Azərbaycanda da artıq analoji təcrübələrin tətbiqi zərurət sayılır. Əks təqdirdə yuxarıda qeyd olunduğu kimi kirayə mənzil bazarında qyimət artımının davam etməsi qaçılmazdır. Özü də əvvəlki dövrlərdən fərqli olaraq kirayə evlərdə qiymət artımı qeydə alınsa da sonradan enmələrə müşahidə olunumur. Ekspertlər Bakıda söküntü işlərinin davam etdiy müddətdə bu tendensiyanın dəyişməyəcəyini bildirir.
Tahir TAĞIYEV
