Ermənistanın yeni xülyası – İranla Avrasiya İB arasında ticarət körpüsü olmaq... Qarabağla əlaqəli gizli planlar da ola bilər...

İran Parlamenti Azad Ticarət Zonası (ATZ) barədə Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) ilə sazişi ratifikasiya edib. Aİİ və İran 2018-ci ilin may ayının 17-də Astana (indiki Nursultan – V.O.) İqtisadi Forumunda azad ticarət zonasının yaradılması barədə müvəqqəti razılığa gəlib. Saziş 3 il üçün nəzərdə tutulub və Aİİ ilə İran arasında malların məhdud nomenklaturası üzrə ATZ-nin yaradılmasını özündə ehtiva edir.

Müqavilənin şərtlərinə görə, qüvvəyə mindikdən sonra, 1 ildən gec olmayaraq, tərəflər azad ticarət barədə tam razılığa gəlmə barədə danışıqlara başlamalıdırlar. Sazişin reallaşması tərəflər arasında iqtisadi əlaqələrin inkişafına və ticarətin həcmini artırmağa, həmçinin, Rusiyanın sənaye və kənd təsərrüfatı məhsullarının İrana tədarükünün çoxalmasına şərait yaradacaq. İranla Aİİ arasında saziş bütün iştirakçılar üçün gömrük yükünün yüngülləşdirilməsini nəzərdə tutur. Söhbət 500-dən çox adda maldan gedir ki, bunların idxalı üçün sərhəddə alınan rüsumlar ya azaldılacaq, ya da tamamilə aradan qaldırılacaq.

Ermənistan xarici işlər naziri Zöhrab Mnatsakanyan bildirib ki, Ermənistanın sayəsində Aİİ-nin xarici iqtisadi əlaqələri əlavə stimul qazanacaq. O hesab edir ki, Ermənistan və İran arasında siyasi-iqtisadi əlaqələr Aİİ-nin Yaxın Şərq regionuna daxil olması üçün şərait yaradıb. O bunu onunla əsaslandırır ki, Ermənistan Aİİ-nin üzvü olaraq İranla sərhədi olan yeganə ölkədir. Bu baxımdan, bir növ, Ermənistanı İranla Aİİ arasında vacib körpü hesab edir. Mnatsakanyan onu da bildirib ki, müqavilə qarşılıqlı ticarət həcmini əhəmiyyətli dərəcədə artıracaq.

Maraqlıdır, Ermənistan həqiqətən də Aİİ ilə İran arasında vacib körpü rolunda çıxış edə bilərmi? Digər tərəfdən, Dağlıq Qarabağdakı separatçı qurumun hansısa formada bu imkanlardan faydalanmaq imkanı ola bilərmi?

• Elşən Manafov: “Mnatsakanyan bu mənada Ermənistanın rolunu şişirdir”

Məsələyə münasibət bildirən politoloq Elşən Manafov hər iki versiyanı istisna etdi: “Ermənistanın İranla sərhədi olsa da, Aİİ-nin üzvü olan digər dövlətlərlə birbaşa sərhədi yoxdur. Belə olan halda, Ermənistanın bu sahədə hansı önəmindən danışmaq olar? Aİİ yaradılarkən MDB-yə daxil olan ölkələrlə iqtisadi əlaqələrin gücləndirilməsi və Avropa İttifaqına alternativ ola biləcək bir qurumun yaradılması nəzərdə tutulurdu. Sonra elə oldu ki, Aİİ-də təmsil olunan ölkələr arasında iqtisadi əlaqələrin dərinləşməsi ön plana keçdi. Ermənistanın Aİİ-də təmsil olunması Rusiya üçün daha çox siyasi anlamda əhəmiyyət kəsb edir. Düzdür, Ermənistan yeganə Aİİ ölkəsidir ki, İranla həmsərhəddir. Ancaq Ermənistan Gürcüstan vasitəsilə Rusiya ilə əlaqə qura bilir. O baxımdan, Mnatsakanyan bu mənada Ermənistanın rolunu şişirdir. Ümumiyyətlə, Ermənistan Aİİ-də iqtisadi anlamda ciddi əhəmiyyət kəsb edən dövlət deyil. Sovetlər dönəmində Ermənistan dotasiya ilə yaşadığı üçün, indinin özündə də bu ölkə Rusiya üçün daha çox problem yaradır. Qarabağdakı separatçı qurumun Aİİ-nin imkanlarından hansısa formada faydalanacağına gəldikdə isə, bu real görünmür. Ona görə ki, separatçı qurum beynəlxalq birlik tərəfindən tanınmır. İran da dəfələrlə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığını bəyan edib. Bu baxımdan narahatlığa elə də əsas yoxdur”.

Vidadi ORDAHALLI