Avropa komissarının Azərbaycan barədə yanlışı - iqtisadi inkişafsız hansı insan haqları ola bilər?
“Şərq tərəfdaşlığı” proqramının 10 illiyinə həsr olunmuş tədbirdə bir çoxu Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında sazişin imzalanacağını gözləyirdi. Lakin bu baş verməyib. Bunun niyə baş vermədiyi barədə suala cavabı Avropa İttifaqının genişlənmə üzrə komissarı Yohannes Hahn verib.
Cənab Hahn deyib: “... Azərbaycan diqqətini daha çox bizim üçün də mühüm olan iqtisadi tərəfə yönəldib. Lakin bizim bütün partnyorlarımızla sazişlərimizdə insan haqlarına dair fəsil var. Bu məsələdə daha önəmli olan keyfiyyət, daha az önəmli olan sürətdir. Biz Azərbaycanla həm Avropa İttifaqı, həm də Azərbaycan üçün həlledici əhəmiyyətə malik sazişə dair danışıqların son mərhələsindəyik. Biz bu danışıqlara 2015-ci ildə başlamışıq. Odur ki, mənim üçün bu sazişin mayda və ya iyunda hazır olması önəmli deyil. Düşünürəm ki, bu, qarşıdan gələn bir-iki həftədə həll olunacaq”.
Göründüyü kimi, Avropa komissarı dolayısı ilə demək istəyir ki, sazişin imzalanmasında olan gecikmələrlə bağlı bir səbəb də insan haqları ilə bağlı məsələdir. Maraqlıdır ki, cənab Hahn bu fikrini Azərbaycanın guya yayındırıcı taktiki gediş etdiyi ilə əsaslandırmağa çalışır və bu xüsusda uğursuz bir müqayisə aparır. Deyir ki, Azərbaycan əsasən iqtisadi aspektlərə daha çox önəm verir. Ola bilər ki, iqtisadi rifah və insan haqları ilə bağlı məsələnin bərabər addımlaması mümkün olmasın. Hardasa biri digərindən geridə qalsın. Ancaq bu da danılmaz faktdır ki, iqtisadi rifah olmadan heç bir halda insan haqlarından danışmağa dəyməz.
- Qabil Hüseynli: “Azərbaycan kimi ölkəyə iqtisadi inkişaf lazımdır ki, öz vətəndaşlarının pozulmuş insan haqlarını təmin etsin”
Politoloq Qabil Hüseynli də hesab edir ki, Azərbaycanın tutduğu yol, yürütdüyü siyasət doğrudur: “Mən hesab edirəm ki, məlum sazişlə bağlı fikir ayrılığının olması heç də sırf iqtisadi amillərlə bağlı deyil. Burada Azərbaycanın başlıca tələbi ərazi bütövlüyümüzlə bağlı müddəanın öz əksini tapmasıdır. Azərbaycanın iqtisadi məsələlərə xüsusi önəm verməsi Avropanın özü üçün də olduqca vacibdir. Çünki bizim təşəbbüskarı olduğumuz TANAP, Bakı-Tiflis-Ceyhan, Bakı-Supsa enerji layihələri, Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolu xətti kimi layihələr Avropanın enerji təminatı və logistik imkanlarının genişləndirilməsində mühüm əhəmiyyətə malikdir. Əlbəttə, siyasi azadlıqlarla bağlı məsələ də həllini tapmalıdır. Hesab edirəm ki, bu sahədə Azərbaycanda vəziyyət deyilən səviyyədə pis deyil. Dünya praktikasıından da görürük ki, bir sıra ölkələr əvvəl iqtisadi bazanı yaradır, sonra insan haqları ilə bağlı islahatları genişləndirirlər. Məsələn, Çində iqtisadi azadlıqlar tam bərqərar olduğu halda, siyasi islahatlarla bağlı bir qədər geriləmə müşahidə olunur. Sinqapur kimi maliyyə nəhənglərindən birində də təxminən eyni vəziyyətdir. Artıq həmin ölkə tam iqtisadi azadlığını, rifahını təmin edəndən sonra siyasi islahatlara başlayıb. Ancaq mən hesab etmirəm ki, bu istiqamətlərin inkişafı yönündə Azərbaycanda ciddi fərq var. Bizdə siyasi islahatlar da iqtisadi ilə paralel aparılır. Sadəcə, bizə nəyisə diqtə etmək lazım deyil. İnsan haqlarından narahat olan həmin dairələr yaxşı olar ki, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin olunmasına diqqəti artırsınlar. Çünki həmin prinsipin pozulmasına görə milyonlarla vətəndaşımızın elementar insan haqları tapdanıb. Onlar hələ də yaxşı olmayan şəraitlərdə yaşayırlar. Azərbaycan kimi ölkəyə iqtisadi inkişaf lazımdır ki, öz vətəndaşlarının pozulmuş insan haqlarını təmin etsin, onların yaşayış səviyyəsini düzəltsin. Uzun illərdir Azərbaycan yalnız öz gücünə bu siyasəti həyata keçirir. Bu baxımdan da hesab edirəm ki, Avropa komissarı müəyyən diqtələri etməklə bağlı cəhdində ciddi xətaya yol verib. Nəsə hiss olunur ki, Avropa dairələri saziş məsələsində diqqəti maksimum dərəcədə əsas mövzudan yayındırmağa çalışırlar. Hərə öz üzərinə düşən öhdəliyi obyektiv şəkildə yerinə yetirsə, Azərbaycan tərəfdən heç bir problem olmaz”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
