Dollar-manat nisbətinə dair proqnozlar heç vaxt indiki qədər ziddiyyətli olmayıb...
Azərbaycanda əhali xarici valyutalarda yığım vasitəsi kimi dollar və avrodan daha çox istifadə edir. Amma son günlərdə bu valyutaların dəyişən qiyməti, onların manat qarşısında sürətlə dəyər itirməsi avro və dollara marağı əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Proseslər isə göstərir ki, dollar və avro cari il ərzində manata nisbətdə daha çox ucuzlaşacaq. Belə vəziyyət isə yığım vasitəsi kimi manata marağı daha da artırır.
Xatırladaq ki, Mərkəzi Bankın son hərracında dolların rəsmi məzənnəsi bir qədər də aşağı düşüb. Hazırda 1 dollar 1,7296 manata bərabərdir. Amma "Bank of Amerika"nın analitikləri bildirir ki, manat bu il dollara qarşı daha da güclənə bilər. Qeyd olunur ki, bu, neftin bahalaşması fonunda daha real görsənir. Bildirilir ki, manat bu il dollar qarşısında minimum 10-15% bahalaşacaq. Düzdür, ölkənin kommersiya banklarında son günlər dolların nağd məzənnəsinin artması müşahidə olunur. Belə ki, ötən həftənin son iş günündə nağd dolları 1,73 manata almaq olurdusa, indi banklar dolları ən yaxşı halda 1,78-ə satır. Ekspertlər hesab edir ki, nağd dolların bir qədər bahalaşmasının səbəbi son iki həftə ərzində əlindəki dollarları orta hesabla 1,85 manata satan əhalinin yenidən alıcı kimi bazara üz tutması ilə bağlıdır. Amma bu prosesin yaxın bir həftə ərzində bitməsi və gələn həftədən dolların məzənnəsinin kommersiya banklarında yenidən düşməsi proqnozlaşdırılır. Analitiklər tezliklə dolların 1,6 manata kimi ucuzlaşmasını belə istisna etmir. Ən əsası isə, neft qiymətlərinin yüksəlməkdə davam etməsi də dolları dəyərdən salır. Məhz bu fonda əhalinin yığım vasitəsi kimi diqqəti daha çox manata yönəltməsi gözlənir. Bunun bir səbəbi də avroya olan marağın əhəmiyyətli dərəcədə azalmasıdır. Son məlumatlar avro alışının əhali tərəfindən kəskin şəkildə azaldığını üzə çıxarır. Belə ki, ölkədə əhalinin nağd xarici valyuta ilə mübadilə əməliyyatları çərçivəsində 2016-cı ilin dekabr ayında kommersiya banklarından xalis avro alışı 9 milyon 128,9 min təşkil edib. Bu, noyabr ayında əhalinin kommersiya banklarından xalis avro alışından 15 milyon 939,6 min avro və ya 63,4% azdır. Əvvəlki ilin dekabrına nisbətən isə bankların əhaliyə xalis avro satışı 5,8 dəfə azalıb. Qeyd edək ki, 2016-cı ilin yekununda kommersiya banklarının əhaliyə xalis avro satışı ümumilikdə 266 milyon 647,6 min avro olub. Bu da əvvəlki ilin analoji göstəricisindən 3,11 dəfə azdır.
Cari il ərzndə isə avroya tələbin daha da azalması gözlənir. Çünki avro 2017-ci ilin ən problemli valyutası hesab edilir. Məşhur "MarketWatch" agentliyi də bildirir ki, avrozonanın vahid valyutasının üzləşdiyi risqlər daha ciddidir. Qeyd olunur ki, bu ilin sentyabr ayında Almaniyada, bundan öncə isə Fransa və Hollandiyada seçkilər baş tutacaq. Bu ölkələrdə hazırda öndə gedən siyasi qüvvələr isə Avropa İttifaqının varlığına qarşı çıxır. Məhz bu hal da onların, hakimiyyətə gələcəkləri təqdirdə, Avropa İttifaqı ölkələrinin üzvlüklərini dayandırması istiqamətində əməli addımlar atmasını istsna etmir. Belə hal isə avro üçün kəskin zərbə sayılır və bu pulu böyük sürətlə ucuzlaşdırmaq iqtidarındadır. Bununla yanaşı, avronun zəifləməsinə üç amil təsir göstərir. Birincisi, avrozonanın daxilində balansın qorunması üçün tətbiq olunan "Target-2" sistemidir. Hazırda bu sistem Almaniyadakı artıq vəsaitlərin avrozonanın daha aşağı kreditləşmə qabiliyyəti olan ölkələrinə yönəldilməsinə səbəb olur ki, bu da potensial risq amili sayılır. Çünki əlavə borclanmaya yol açır. İkincisi, Almaniyanın baş bankı sayılın "Bundesbank" Nyu-Yorkdakı qızıl ehtiyatlarının geri qaytarılmasına daha çox diqqət ayırmağa başlayıb. "Bundesbank" qeyd edir ki, hazırda Almaniyanın qızıl ehtiyatının 47,9%-i Frankfurtda qorunur. Bununla yanaşı, ehtiyatın 36,6%-i Nyu-Yorkda, 12,8%-i Londonda, 2,7%-i Parisdə saxlanır. Qızıl ehtiyatlarının qaytarılmasına planlaşdırılandan xeyli tez başlanıb. Üçüncüsü, Beynəlxalq Valyuta Fondu Yunanıstanın borc yükünün azaldılmasını tələb edir. Bu tələbin yerinə yetirilməsi Almaniya hökumətinin narazılığına səbəb ola bilər. Əksinə, Almaniya Yunanıstana yeni kredit ayrılmasını istəyir. Amma borcla yüklənən yunan hökumətinin istənilən an defolta getməsi gözlənir və belə vəziyyətdə avronun daha sürətlə dəyərdən düşməsi qaçılmazdır. Bütün bunlar, təbii ki, digər ölkələrdə olduğu kimi, Azərbaycanda da avronun məzənnəsinin azalmasına, ona tələbin aşağı düşməsinə təsir göstərən başlıca faktorlardan sayılır. Məhz bu durumda əhalinin yığım vasitəsi kimi manata marağının daha da artması gözlənir.
Tahir TAĞIYEV
