Çərşənbə günü, 23 iyul 2025
     

Ta­ri­xi­miz­də mil­li pul va­hid­lə­ri döv­lət­çi­lik at­ri­bu­tu ki­mi...

Image

Müs­tə­qil döv­lə­tin əsas gös­tə­ri­ci­lə­rin­dən bi­ri də onun mil­li pul va­hi­di­nin ol­ma­sı­dır. Pul va­hi­di döv­lə­tin gü­cü­nü, si­ya­si-iq­ti­sa­di du­ru­mu­nu, ta­ri­xi mis­si­ya­sı­nı ki­fa­yət qə­dər ifa­də edə bi­lir. Çox­mi­nil­lik döv­lət­çi­lik ənə­nə­si­nə ma­lik olan Azər­bay­can ta­rix bo­yu böl­gə­də əhə­miy­yət­li bir döv­lət ki­mi se­çi­lib.

Azər­bay­ca­nın döv­lət­çi­lik ta­ri­xi­ni təd­qiq edən alim­lər bil­di­rir ki, öl­kə­mi­zin əra­zi­sin­də möv­cud olan döv­lət və xan­lıq­la­rın özü­nün pul va­hi­di olub.

Təd­qi­qat­çı­lar vur­ğu­la­yır ki, Azər­bay­ca­nın döv­lət­çi­lik ta­ri­xi hə­lə an­tik dövrdən baş­la­yır və an­tik Azər­bay­can döv­lət­çi­li­yi­ni sü­but edən amil­lər­dən bi­ri onun əra­zi­sin­də möv­cud ol­muş Al­ba­ni­ya (Qaf­qaz Al­ba­ni­ya­sı) və At­ro­pa­te­na döv­lət­lə­rin­də zərb edi­lən yer­li sik­kə­lə­rin aş­kar olun­ma­sı­dır.

Fəl­sə­fə dok­to­ru Qə­ni­rə Pir­qu­li­ye­va "Azər­bay­can nu­miz­ma­ti­ka­sı" təd­qi­qat işin­də bu sa­hə­nin in­ki­şaf yol­la­rı­nı araş­dı­rıb. An­tik dövrlə bağ­lı qiy­mət­li araş­dır­ma­lar apa­ran alim ya­zır: "Azər­bay­can əra­zi­sin­də ta­pı­lan ilk pul­lar Ma­ke­do­ni­ya­lı İs­gən­də­rin (Alek­sandrın) döv­rü­nə aid­dir: "Ar­tıq era­mız­dan əv­vəl III əs­rin ikin­ci ya­rı­sın­dan bey­nəl­xalq ti­ca­rə­tə qo­şu­lan al­ban­lar və at­ro­pa­te­na­lı­lar da­xi­li ba­za­rın eh­ti­yac­la­rı­nı ödə­mək məq­sə­di­lə İs­gən­də­rin gə­ti­ril­mə sik­kə­lə­ri­nə bən­zər pul­lar zərb et­mə­yə baş­la­yıb. Bu və son­ra­kı dövrlə­rə aid "AT" və "ATR" mo­noq­ram­lı (nu­miz­mat­lar bu­nu At­ro­pat və ya At­ro­pa­te­na ki­mi oxu­yur) gü­müş dir­həm­lər (drax­ma­lar) Azər­bay­can, Gür­cüs­tan və Da­ğıs­tan

əra­zi­lə­rin­də ge­niş aş­kar edi­lib. Alim­lər hə­min sik­kə­lə­rin Qə­bə­lə­də, Ər­də­bil­də və baş­qa yer­lər­də olan zərbxa­na­lar­da ba­sıl­dı­ğı­nı gü­man edir­lər. Ey­ni za­man­da Al­ba­ni­ya­da isə Se­lev­ki­lə­rin gü­müş sik­kə­lə­ri­nə bən­zə­di­lən pul­la­rın tə­da­vü­lü era­mız­dan əv­vəl II-I əsrlə­rə tə­sa­düf edir.

III əs­rin ikin­ci ya­rı­sın­da Azər­bay­can əra­zi­si­nin bö­yük his­sə­si Sa­sa­ni im­pe­ri­ya­sı tə­rə­fin­dən iş­ğal olun­du.

Bu­nun­la be­lə, ar­tıq VI-VII əsrlər­də Sa­sa­ni hökmdar­la­rı öz gü­müş dir­həm­lə­ri­ni Nax­çı­van­da zərb et­di­rir­di­lər.

La­kin hə­min dövrdə Sa­sa­ni­lə­ri məğ­lub et­miş Ərəb Xi­la­fə­ti Azər­bay­ca­nı da özü­nə ta­be et­di. Xi­la­fət ta­ri­xi­nin ilk

döv­rün­də (VII-IX əsrlər) pul tə­da­vü­lü, xü­su­si­lə qı­zıl və mis sik­kə­lə­rin zər­bi mər­kəz­ləş­di­ri­lib. Ey­ni za­man­da

Xi­la­fə­tin gü­müş dir­həm­lə­ri Azər­bay­can­da da zərb edi­lir­di".

Mə­lu­mat­la­ra gö­rə, Ərəb Xi­la­fə­ti­nin zə­if­lə­mə­si və Səl­cuq yü­rüş­lə­ri nə­ti­cə­sin­də baş­la­nan fe­o­dal par­ça­lan­ma ar­tıq X əsrdə Azər­bay­can­da bir sı­ra fak­ti­ki müs­tə­qil olan ki­çik döv­lə­tin ya­ran­ma­sı­na sə­bəb ol­du. Mə­lu­mat­la­ra gö­rə, di­gər hökmdar­dan vas­sal ası­lı­lıq­da olan bu döv­lət­lə­rin sik­kə­lə­rin­də (adə­tən gü­müş dir­həm­lə­rin­də) sü­ze­re­nin adı da gös­tə­ri­lir­di. Be­lə ki, mə­sə­lən, XI əsrdən baş­la­ya­raq Şir­van­şah­la­rın Şa­ma­xı­da zərb et­dik­lə­ri sik­kə­lə­rin bir üzün­də di­ni baş­çı olan Ab­ba­sı xə­li­fə­si ilə ya­na­şı, sü­ze­ren ki­mi Səl­cuq sul­ta­nı­nın, di­gər üzün­də isə Şir­van­şa­hın ad­la­rı ya­zı­lır­dı. Ya­zı­lan­la­ra gö­rə, bu­na bax­ma­ya­raq, sik­kə­lər­də Şir­van­şah­la­rın ad­la­rı­nın dəb­də­bə­li lə­qəb­lər­lə mü­şa­yi­ət olun­ma­sı on­la­rın iri fe­o­dal döv­lə­ti­nin məş­hur hökmda­rı ki­mi müs­tə­qil­li­yi­ni gös­tə­rir.

Q.Pir­qu­li­ye­va qeyd edir ki, ana­lo­ji ola­raq hə­min dövrdə Sa­ci­lər Bər­də­də, Sa­la­ri­lər Ər­də­bil­də, Şəd­da­di­lər Gən­cə­də, Rəv­va­di­lər isə Təb­riz­də öz gü­müş dir­həm­lə­ri­ni zərb edir­di­lər. XII-XIII əsrlər­də Azər­bay­can əra­zi­sin­də Səl­cuq və Ata­bəy­lər döv­lət­lə­ri­nin də mis dir­həm­lə­ri zərb edi­lir­di: "XII əsrdə baş ve­rən mon­qol yü­rüş­lə­ri nə­ti­cə­sin­də Azər­bay­can be­şin­ci mon­qol üsu­lu he­sab edi­lən Hü­la­kü­lər (El­xa­ni­lər) döv­lə­ti­nin mər­kə­zi­nə çev­ril­di. Hü­la­kü­lər döv­lə­ti­nin gü­müş dir­həm­lə­ri əsa­sən Nax­çı­van­da və Bər­də­də zərb edi­lir­di. Hü­la­kü­lər döv­lə­ti­nin tim­sa­lın­da hə­min dövrdə sik­kə zər­bi­nə Şərqlə Qər­bin fərqli mü­na­si­bə­ti açıq-ay­dın gör­sə­nir. Mə­lum­dur ki, or­ta əsrlər döv­rün­də Av­ro­pa­da az qa­la hər bir fe­o­da­lın öz sik­kə­xa­na­sı möv­cud idi və on­lar qı­sa­müd­dət­li mən­fə­ət na­mi­nə ümum­döv­lət ma­raq­la­rı­nı qur­ban ve­rir­di­lər. Şərqdə isə xüt­bə oxu­nu­şu mə­ra­si­mi ilə ya­na­şı, sik­kə zər­bi də döv­lət rəm­zi he­sab olu­nur­du. Məhz bu­na gö­rə də XIV əsrdə Hü­la­kü­lər döv­lə­ti fak­ti­ki ola­raq Ço­ba­ni fe­o­dal­la­rı tə­rə­fin­dən ida­rə edil­sə də, sik­kə zər­bi və xüt­bə oxu­nu­şu mə­ra­si­mi on­la­rın adın­dan de­yil, Hü­la­kü şah­za­də­lə­ri adın­dan hə­ya­ta ke­çi­ri­lir­di.

XIV əsrdə Azər­bay­can Hü­la­kü­lər döv­lə­ti­ni məğ­lub et­miş Cə­la­i­ri­lər döv­lə­ti­nin mər­kə­zi­nə çev­ril­di. Cə­la­i­ri­lər öz gü­müş dir­həm­lə­ri­ni əsa­sən Ba­kı­da, Şab­ran­da, Qar­qar­da və Qa­ra­a­ğa­cı­da zərb edir­di­lər. XIV əs­rin so­nun­da Azər­bay­can əra­zi­si Qı­zıl Or­da və Tey­mu­ri döv­lət­lə­ri­nin bi­ri di­gə­ri­ni əvəz edən hü­cum­la­rı­na mə­ruz qal­dı. Bu­nun­la be­lə, iş­ğal­çı­lar sik­kə zər­bi­nə də xü­su­si diq­qət ye­tir­mə­yi unut­mur­du­lar. Be­lə ki, mə­sə­lən, 1356-cı il­də Təb­ri­zi çox qı­sa müd­də­tə iş­ğal et­miş Qı­zıl Or­da xa­nı Ca­ni­bəy tez bir za­man­da öz adın­dan şə­hə­ri öz əra­zi­si ki­mi və mü­va­fiq ili gös­tər­mək­lə sik­kə­lər zərb et­dir­miş­di. La­kin son nə­ti­cə­də XV əs­rin əv­və­lin­də bu

mü­ha­ri­bə­lər­dən qa­lib ki­mi Tey­mu­ri­lər və on­la­rın vas­sa­lı ola­raq Azər­bay­ca­nı zəbt et­miş Qa­ra­qo­yun­lu­lar çıx­dı.

İlk dövrdə Qa­ra­qo­yun­lu­lar As­ta­ra­da Tey­mu­ri hökmdar­la­rı­nın adı­na gü­müş tən­gə­lər zərb edir­di­lər. Bir qə­dər son­ra isə hə­min gü­müş tən­gə­lər ar­tıq öz­lə­ri­ni sər­bəst hiss edən Qa­ra­qo­yun­lu­lar hökmdar­la­rı­nın adı­na Ana­do­lu­da zərb edi­lir­di. La­kin tez­lik­lə XV əs­rin ikin­ci ya­rı­sın­da Qa­ra­qo­yun­lu­lar döv­lə­ti­nin sü­qu­tu nə­ti­cə­sin­də Ağ­qo­yun­lu­lar döv­lə­ti ya­ran­dı. Ağ­qo­yun­lu sul­tan­la­rı da əsa­sən gü­müş tən­gə­lər zərb et­di­rir­di­lər (mə­sə­lən, Ər­zin­can­da). Qeyd et­mək la­zım­dır ki, hə­min dövrdə müs­tə­qil­li­yi­nin son döv­rü­nü ya­şa­yan Şir­van­şah­lar da Şa­ma­xı­da gü­müş tən­gə­lər zərb edir­di­lər.

XV əs­rin əv­və­lin­də Azər­bay­can ye­ni ya­ran­mış Sə­fə­vi­lər döv­lə­ti­nin mər­kə­zi­nə çev­ril­di. Sə­fə­vi hökmdar­la­rı­nın müx­tə­lif dövrlər­də və yer­lər­də (Təb­riz, Gən­cə, Şa­ma­xı, Or­du­bad, Nax­çı­van) zərb et­dir­dik­lə­ri sik­kə­lər fərqli idi: qı­zıl əş­rə­fi, iki şa­hı­lıq gü­müş pul, gü­müş mə­həm­mə­di, gü­müş ab­ba­sı, gü­müş pəncşa­hı və s.

Sə­fə­vi­lər döv­lə­ti Şi­ma­li və Mər­kə­zi Av­ro­pa döv­lət­lə­ri ilə çox sıx ti­ca­rət edir­di. Bu­nu xü­su­si­lə nu­miz­ma­tik

ma­te­ri­al­lar təs­diq edir. Mə­sə­lən, Azər­bay­can­da aş­ka­ra çı­xa­rıl­mış Mi­rik pul də­fi­nə­si 1541-1572-ci il­lər­də zərb

edil­miş Qər­bi Av­ro­pa ta­ler­lə­rin­dən iba­rət­dir. Də­fi­nə­də­ki sik­kə­lər tər­ki­bi­nə gö­rə ol­duq­ca müx­tə­lif­dir: bu­ra­da

Al­ma­ni­ya (Şva­bi­ya, Bo­he­mi­ya, Ba­va­ri­ya, Fri­zi­ya, Sak­so­ni­ya, Köln, Drez­den, Nürnberq, Ham­burq və s.), Avstri­ya, İs­veç­rə (Sü­rix), Bel­çi­ka (Lyöj) və baş­qa öl­kə­lə­rin knyaz­lıq­la­rın­da zərb edil­miş sik­kə­lər var idi.

XVIII əs­rin əv­və­lin­də Sə­fə­vi­lər döv­lə­ti­nin zə­if­lə­mə­si nə­ti­cə­sin­də Azər­bay­can əsa­sən qa­pa­lı hə­yat sü­rən

çox­say­lı xan­lıq­la­ra par­ça­lan­dı. Tə­bii ki, bu dövrdə Azər­bay­can­da va­hid pul sis­te­mi yox idi. De­mək olar ki, bü­tün

bö­yük şə­hər­lər­də hər xa­nın xü­su­si mis və gü­müş pu­lu zərb olu­nur­du: mə­sə­lən, Şə­ki­də (Şə­ki xan­lı­ğı) mis fu­lus

və gü­müş, ya­rım ab­ba­sı, Şu­şa­da (Qa­ra­bağ xan­lı­ğı), Qu­ba­da (Qu­ba xan­lı­ğı), Dər­bənddə (Dər­bənd xan­lı­ğı),

Nax­çı­van­da (Nax­çı­van xan­lı­ğı) və Təb­riz­də (Təb­riz xan­lı­ğı) gü­müş ab­ba­sı, Gən­cə­də (Gən­cə xan­lı­ğı) gü­müş

ab­ba­sı və ya­rım ab­ba­sı, mis fu­lus, Ba­kı­da (Ba­kı xan­lı­ğı) mis fu­lus və s. Bu pul­la­rın sa­bit qiy­mə­ti də yox idi; hər

bir xan­lı­ğın pu­lu, de­mək olar, yal­nız öz əra­zi­sin­də əsas pul ki­mi iş­lə­di­lir­di; baş­qa əra­zi­də o öz də­yə­ri­ni xey­li

iti­rir­di.

Xan­lıq­la­rın hərc-mərcli­yi nə­ti­cə­sin­də 1828-ci il­də Ru­si­ya ilə İran ara­sın­da bağ­la­nan Türkmən­çay mü­qa­vi­lə­si­nə gö­rə, Azər­bay­can iki his­sə­yə bö­lün­dü: Şi­ma­li Azər­bay­can Ru­si­ya­nın, Cə­nu­bi Azər­bay­can isə İra­nın müs­təm­lə­kə­si­nə çev­ril­di".

Ali­min ver­di­yi mə­lu­mat­la­ra gö­rə, Azər­bay­ca­nın Ru­si­ya im­pe­ri­ya­sı­nın tər­ki­bi­nə qa­tıl­ma­sı so­nun­cu­nun ka­pi­ta­liz­mə qə­dəm qoy­ma­sı ilə ey­ni vax­ta tə­sa­düf et­di. Ya­zı­lan­la­ra gö­rə, 1860-cı il­də Ru­si­ya im­pe­ri­ya­sı­nın Döv­lət Ban­kı tə­sis edil­di və ar­tıq bir il son­ra onun Ba­kı böl­mə­si açı­lıb. Təd­qi­qat­çı ya­zır ki, böl­mə­nin əsas məq­sə­di əm­təə döv­riy­yə­si­ni ge­niş­lən­dir­mək­dən və kre­dit sis­te­mi­nin in­ki­şa­fı­nın sü­rət­lən­di­ril­mə­sin­dən iba­rət idi. Döv­lət Ban­kı­nın Ba­kı böl­mə­si vek­sel­lə­rin uço­tu və ye­ni­dən uço­tu, mal­la­rın gi­ro­vu ilə tə­min edil­miş kre­dit­lə­rin ve­ril­mə­si və di­gər əmə­liy­yat­lar apa­rır­dı. Hə­min dövrdə im­pe­ri­ya­nın hər ye­rin­də ödə­niş va­si­tə­si ki­mi sik­kə­lər­lə ya­na­şı, "rubl" ad­la­nan döv­lət bi­let­lə­ri də is­ti­fa­də olu­nur­du. Ar­tıq XIX əs­rin so­nun­da Azər­bay­can Qaf­qa­zın di­gər re­gi­on­la­rı ilə mü­qa­yi­sə­də ka­pi­tal qu­ru­lu­şu­na xas olan ən in­ki­şaf et­miş kre­dit-bank sis­te­mi­nə ma­lik idi. XX əs­rin əv­və­lin­də Azər­bay­ca­nın kre­dit sis­te­mi 200-ə ya­xın kre­dit ida­rə­si­ni bir­ləş­di­rir­di. On­la­rın sı­ra­sın­da kom­mer­si­ya kre­dit bankla­rı­nın 28 böl­mə­si, 7 ipo­te­ka ban­kı, 8 qar­şı­lıq­lı kre­dit cə­miy­yə­ti, 5 bank ida­rə­si, 135 xır­da kre­dit ida­rə­si və çox­say­lı əma­nət kas­sa­sı möv­cud idi. Bu dövrdə Azər­bay­can­da bank və sə­na­ye (neft sə­na­ye­si) ka­pi­ta­lı­nın bir­ləş­mə­si mü­şa­hi­də olu­nur­du. Mə­sə­lən, 1917-ci il­də No­bel qar­daş­la­rı tə­rə­fin­dən re­al­laş­dı­rı­lan neft la­yi­hə­lə­rin­də 15 rus və xa­ri­ci bank iş­ti­rak edir­di.

Təd­qi­qat­çı­lar gös­tə­rir ki, 1917-ci il­də Ru­si­ya­da oktyabr çev­ri­li­şin­dən son­ra Azər­bay­ca­nın hə­ya­tın­da da ye­ni bir dö­nəm - xal­qın özü­nü­dərk və mil­li dir­çə­liş dö­nə­mi­nin tə­mə­li qo­yul­du. Çağ­daş Azər­bay­ca­nın müs­tə­qil pul tə­sər­rü­fa­tı və pul

döv­riy­yə­si­nin ta­ri­xi yü­zil­lik fa­si­lə­dən son­ra elə bu çağ­lar­dan, 1918-ci il­də Ba­kı Bə­lə­diy­yə­si­nin bu­rax­dı­ğı ka­ğız

pul­lar­la baş­la­nır. Azər­bay­can Xalq Cum­hu­riy­yə­ti döv­rün­də Azər­bay­can hö­ku­mə­ti adın­dan 1919-cu ilin əv­vəl­lə­rin­də

tə­da­vü­lə bu­ra­xı­lan bi­rin­ci ka­ğız pul emis­si­ya­sı­na mən­sub 100 ma­nat­lıq pul va­hi­di­nin bir ne­çə nüs­xə­si, hə­min

ilin or­ta­la­rın­da bu­ra­xıl­mış 25 ma­nat (I-VII se­ri­ya­lı), 50 ma­nat (I-XI se­ri­ya­lı), 100 ma­nat (I-VIII se­ri­ya­lı), 250

ma­nat (I-VII se­ri­ya­lı) və 1920-ci ilin əv­vəl­lə­rin­də döv­riy­yə­yə da­xil ol­muş ən iri no­mi­nal - 500 ma­nat­lıq (I-IV

se­ri­ya­lı) pul va­hid­lə­ri Azər­bay­can Ta­ri­xi Mu­ze­yin­də sax­la­nır.

Ali­min qeyd et­di­yi­nə gö­rə, 1920-ci il ap­re­lin 28-də bol­şe­vik Ru­si­ya­sı­nın Azər­bay­ca­nı is­ti­la et­mə­si nə­ti­cə­sin­də öl­kə­nin möv­cud pul-kre­dit sis­te­mi məhv edil­di.

Təd­qi­qat­çı ya­zır ki, 1922-ci il mar­tın 12-də Azər­bay­can, Gür­cüs­tan və Er­mə­nis­ta­nı özün­də bir­ləş­di­rən Za­qaf­qa­zi­ya So­vet Fe­de­ra­tiv So­si­a­list Res­pub­li­ka­la­rı İt­ti­fa­qı təş­kil olun­du. 1922-ci il de­kab­rın 30-da isə ZSFSR So­vet

So­si­a­list Res­pub­li­ka­la­rı İt­ti­fa­qı­nın tər­ki­bi­nə qa­tıl­dı. ZSFSR-in İt­ti­faq Şu­ra­sı­nın 1923-cü il 10 yan­var ta­rix­li

Dek­re­ti ilə Za­qaf­qa­zi­ya va­hid pul sis­te­mi­nə keç­di və be­lə­lik­lə də Azər­bay­can Döv­lət Ban­kı­nın pul emis­si­ya­sı

sa­hə­sin­də fə­a­liy­yə­ti­nə xi­tam ve­ril­di.

1923-cü il­də SSRİ Döv­lət Ban­kı­nın ya­ra­dıl­ma­sı ilə əla­qə­dar onun Ba­kı böl­mə­si ya­ra­dıl­dı. 1936-cı ilin de­kab­rın­da qə­bul edil­miş SSRİ Konsti­tu­si­ya­sı­na mü­va­fiq ola­raq Azər­bay­can SSRİ-nin tər­ki­bi­nə "su­ve­ren" res­pub­li­ka ki­mi da­xil ol­du. Bun­dan son­ra 1991-ci ilin son­la­rı­na ki­mi möv­cud ol­muş SSRİ Döv­lət Ban­kı­nın Azər­bay­can İda­rə­si fə­a­liy­yət gös­tə­rib.

Mə­lu­mat­la­ra gö­rə, 1991-ci il­də Azər­bay­ca­nın ye­ni­dən döv­lət müs­tə­qil­li­yi­ni əl­də et­mə­si su­ve­ren döv­lə­tin mü­hüm

at­ri­but­la­rın­dan bi­ri sa­yı­lan mil­li val­yu­ta­nın döv­riy­yə­yə bu­ra­xıl­ma­sı­nı şərtlən­dir­di. Be­lə ki, öl­kə­də pul

tə­da­vü­lü­nün ya­ra­dıl­ma­sı­nın və təş­kil edil­mə­si­nin əsa­sı Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Pre­zi­den­ti­nin 11 fev­ral 1992-

ci il ta­rix­li "Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Mil­li Ban­kı­nın ya­ra­dıl­ma­sı haq­qın­da" Fər­ma­nı ilə Mil­li Ban­kın

ya­ra­dıl­ma­sı və Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Pre­zi­den­ti­nin 15 iyul 1992-ci il ta­rix­li "Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı mil­li

val­yu­ta­sı­nın döv­riy­yə­yə bu­ra­xıl­ma­sı haq­qın­da" Fər­ma­nı­na mü­va­fiq ola­raq mil­li val­yu­ta­nın döv­riy­yə­yə bu­ra­xıl­ma­sı ilə qo­yu­lub.

Qeyd edək ki, Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın mil­li val­yu­ta­sı olan ma­nat 1992-ci il­də döv­riy­yə­yə bu­ra­xı­lıb.

Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Pre­zi­den­ti­nin "Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı mil­li val­yu­ta­sı­nın res­pub­li­ka əra­zi­sin­də ye­ga­nə ödə­niş va­si­tə­si elan olun­ma­sı haq­qın­da" 11 de­kabr 1993-cü il ta­rix­li, 50 say­lı Fər­ma­nı ilə 1 yan­var 1994-cü il ta­ri­xin­dən ma­na­tın döv­riy­yə­də ye­ga­nə ödə­niş va­si­tə­si ol­ma­sı təs­bit olun­du.

Mə­lu­mat­la­ra gö­rə, ma­na­tın öl­kə əra­zi­sin­də ye­ga­nə ödə­niş va­si­tə­si ol­ma­sı 12 no­yabr 1995-ci il ta­rix­də ümum­xalq səs­ver­mə­si yo­lu ilə ke­çi­ril­miş re­fe­ren­dum­da qə­bul olun­muş Konsti­tu­si­ya Ak­tı ilə bir da­ha öz təs­di­qi­ni tap­dı.

İra­də SA­RI­YE­VA

Ya­zı Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti ya­nın­da Küt­lə­vi İn­for­ma­si­ya Va­si­tə­lə­ri­nin İn­ki­şa­fı­na Döv­lət Dəs­tə­yi Fon­du­nun ma­liy­yə dəs­tə­yi­lə çap olu­nur. 



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

23.07.2025 / 13:02
“Qərbi Azərbaycan aşıqlarının dastan repertuarı” adlı kitab hazırlanır

23.07.2025 / 12:31
Azərbaycanda nüfuzlu şəxslərin məlumatlarını satışa çıxaran haker saxlanıldı - SON DƏQİQƏ!

23.07.2025 / 11:20
Prezident İlham Əliyev Əbdülfəttah əs-Sisiyə təbrik məktubu göndərib

23.07.2025 / 11:19
Həssas qrupların cəmiyyətə inteqrasiyasına dəstək layihəsi

23.07.2025 / 11:15
Bu aviaşirkət Omskdan Bakıya reyslər həyata keçirəcək

23.07.2025 / 11:05
Bu gün Xaçmazda beş saat işıq olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

23.07.2025 / 11:00
İranın 2 sərhədçisi öldürüldü

23.07.2025 / 10:35
AQTA Kürdəmirdəki kütləvi zəhərlənmə hadisəsi ilə bağlı araşdırma aparır

23.07.2025 / 10:21
Gəncədə iki qardaş bıçaqlanıb

23.07.2025 / 10:14
64 yaşlı keçmiş futbolçu evində ölü tapıldı

23.07.2025 / 10:10
Ağdam və Ağdərədəki yanğını söndürmək üçün 2 helikopter cəlb olunub

23.07.2025 / 10:06
Bu gün Rusiya və Ukrayna nümayəndələri İstanbulda görüşəcəklər

23.07.2025 / 10:01
Türkiyənin yük gəmisi Somalidə ələ keçirilib

23.07.2025 / 09:35
Bu gün "Qarabağ" Çempionlar Liqasında mübarizəyə başlayır

23.07.2025 / 09:25
Şabranda avtomobil divara çırpılıb, sürücü ölüb

23.07.2025 / 09:20
Şuşada Vaqif soraqlı növbəti poeziya bayramı

23.07.2025 / 09:14
Putinə bəd xəbər - Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalar hazırlanır

23.07.2025 / 09:10
BMT həyəcan təbili çalır- quraqlıq bəşəriyyəti təhdid edir!

23.07.2025 / 09:06
Andrey Şevçenkonun oğlu ingilis klubuna keçdi

23.07.2025 / 09:00
Tramp yaponlarla razılaşdı - 15 faiz gömrük rüsumu və minlərlə yeni iş yeri...

23.07.2025 / 08:35
Məktəbli formalarında yenidən dəyişiklik valideynləri narazı saldı...

22.07.2025 / 23:25
Azərbaycan və Türkiyə arasında Anlaşma Memorandumu imzalandı - FOTO

22.07.2025 / 22:53
Ermənilər Ağdamda qəbirlərdən protezləri belə oğurlayıblar - arxeoloq Fərhad Quliyev maraqlı faktlar açıqladı

22.07.2025 / 22:28
Media nümayəndələri Fəxri xiyaban, Zərdabinin məzarı və Zəfər parkını ziyarət ediblər

22.07.2025 / 22:10
Ceyhun Bayramov Gürcüstan Prezidentini Ermənistanla normallaşma prosesi barədə məlumatlandırdı

22.07.2025 / 21:49
"Yubiley medalı jurnalistikada xidməti olanlar üçün nəzərdə tutulub" - Hikmət Hacıyev

22.07.2025 / 21:40
ABŞ-Rusiya savaşı, hələ ki, sözdə şiddətlənir...

22.07.2025 / 21:25
Rusiyanın ittiham etdiyi 2 azərbaycanlı alimdən reaksiyalar niyə gecikdi?..

22.07.2025 / 21:12
Azərbaycanın Avropa ilə siyasi gündəmi yenidən başlayır...

22.07.2025 / 20:58
Macarıstan və Serbiya Aİ-ni parçalayır - rus "neft kartı" işləyir...

22.07.2025 / 20:45
ABŞ-İran-Ermənistan üçbucağında Zəngəzur qovğası başlanır

22.07.2025 / 20:32
Azərbaycan-Ermənistan sülhü şəraitində Cənubi Qafqaz üçün beş mühüm ssenari…

22.07.2025 / 20:18
Azərbaycan rəsmilərinin adından Rusiya ilə münasibətlərə qarşı təxribat... Məqsəd nədir?

22.07.2025 / 20:05
Paşinyan Trampın qorxusundan 2 sülh maddəsinə münasibətini dəyişdi...

22.07.2025 / 19:51
Zəngəzur dəhlizi beynəlxalq ticarətin həcmini 100 milyard dollar artıracaq

22.07.2025 / 19:43
Vardanyanın məhkəməsində zərərçəkmiş şəxslər və zərərçəkmişlərin hüquqi varisləri ifadə verdi - FOTO

22.07.2025 / 19:37
Azad rayonlarımızın bərpasında gənclərin fəal iştirakı böyük nümunədir - təbliğat boşa getməyib...

22.07.2025 / 19:32
Azərbaycan milli mətbuatının 150 illik yubileyi münasibətilə tədbir keçirilib - FOTO

22.07.2025 / 19:25
Prezident İlham Əliyev: "Bu gün Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində öz layiqli yerini tutmuş güclü dövlətdir"

22.07.2025 / 19:24
Mətbuatın builki yubileyi əvvəlkilərdən çox fərqli oldu...

22.07.2025 / 19:20
Bir sıra media nümayəndələrinə yubiley medalı verildi

22.07.2025 / 19:19
"Bizim milli mətbuat bir əsr yarım ərzində şərəfli və mütərəqqi inkişaf yolu keçib" - Prezident

22.07.2025 / 19:15
Prezident: "Mətbuatın müstəqilliyi cəmiyyətimizin inkişafının başlıca şərtlərindən biridir"

22.07.2025 / 19:13
“AŞIQLAR QƏRBİ AZƏRBAYCANI TƏRƏNNÜM EDİR” ADLI KİTAB HAZIRLANIR

22.07.2025 / 19:12
"Azərbaycan milli mətbuatı xalqımızın ən ülvi arzularının reallaşmasına öz töhfəsini verib" - Prezident İlham Əliyev

22.07.2025 / 19:11
İrəvan Minsk qrupunun buraxılmasını Bakı ilə müzakirə edir? - Maraqlı bəyanat...

22.07.2025 / 19:07
Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın media nümayəndələrinə müraciət ünvanladı

22.07.2025 / 18:57
Prezident Əliyev sazişlə bağlı İrəvana növbəti mühüm təklifi etdi...

22.07.2025 / 18:44
Avropa yalnız Azərbaycandan qaz alışını çoxaldıb - digər 3 mənbədən isə...

22.07.2025 / 18:30
İran nüvə müzakirələri üçün ABŞ-ı yox, 3 Avropa ölkəsini seçdi...

22.07.2025 / 18:23
Akademik Əhliman Əmiraslanov Aydın Quliyevi təbrik etdi

22.07.2025 / 18:16
Dünya mediası Əliyevin Mediaforumda çıxışına niyə həssas yanaşdı..

22.07.2025 / 18:08
DGK sədri Şahin Bağırov Aydın Quliyevi təbrik etdi

22.07.2025 / 18:01
Qərb Azərbaycanı iki qonşu ilə müharibəyə sövq edir... Şok

22.07.2025 / 17:48
Prezident İlham Əliyevin "Rusiya məhkəməyə veriləcək" bəyanatına Kremldən reaksiya ..

22.07.2025 / 17:35
Trampı Azərbaycanla bağlı xüsusi demarşa təşviq edən hadisə...

22.07.2025 / 17:30
Qismət Yunusoğlu Aydın Quliyevi təbrik etdi

22.07.2025 / 17:22
İsraildən Şara ilə bağlı şok iddia - 7 ayda 3 sui-qəsd cəhdi… Həyatını türklər xilas etdi…

22.07.2025 / 17:19
BDU-nun müəllimi “Bakı-Xəbər”in əməkdaşını təbrik etdi

22.07.2025 / 17:15
Hakan Fidandan xəbərdarlıq - Suriyanı bölməyə çalışsalar, müdaxilə edəcəyik...

22.07.2025 / 17:09
Tramp ABŞ-ı UNESCO-dan çıxarır...

22.07.2025 / 17:05
“Nar” milli mətbuatın 150 illiyini media nümayəndələri ilə qeyd edib - FOTO

22.07.2025 / 16:57
Daxili işlər nazirinin adından saxta məlumatlar yayıldı - MEDİA çağırış etdi...

22.07.2025 / 16:50
İrandan Azərbaycana külli miqdarda narkotik keçirilməsinin qarşısı alındı

22.07.2025 / 16:33
Yunus Oğuzun 65 illik yubileyi münasibəti ilə kitab nəşr olunub

22.07.2025 / 16:32
Ömrünün 16 ilini orduda keçirdi, Vətən yolunda şəhadətə ucaldı

22.07.2025 / 16:30
Mətbuat Şurası Yunus Oğuzu 65 illik yubileyi münasibətilə təbrik etdi

22.07.2025 / 16:27
BDU-nun müəllimi Qismət Yunusoğlu “Bakı-Xəbər”i təbrik etdi

22.07.2025 / 16:20
Ali təhsil sahəsində tətbiq edilən beynəlxalq ikili diplom proqramlarının sayı artırıldı - SƏRƏNCAM

22.07.2025 / 16:18
Türkiyənin Egey sahilində yerləşən Didimi ziyarət etmək üçün 5 səbəb...

22.07.2025 / 16:15
Azərbaycanda qablaşdırılan dərmanlar 5 il yerli mal hesab olunacaq

22.07.2025 / 16:10
Azərbaycanda əmlakın qeydiyyatına dair yeni prosedur müəyyənləşdi

22.07.2025 / 16:07
Çoxşaxəli istedad sahibi, dərin intellektual... Aydın Mirzəzadədən Yunus Oğuza yubiley təbriki...

22.07.2025 / 16:01
Millət vəkili jurnalistləri təbrik etdi

22.07.2025 / 15:50
Millət vəkili Cavanşir Feyziyev jurnalistləri təbrik edib

22.07.2025 / 15:48
Millət vəkili Vüqar İskəndərov Yunus Oğuzu 65 yaş münasibətilə təbrik etdi

22.07.2025 / 15:28
Ərdoğan Avropa İttifaqına çağırış etdi - Türkiyəyə ehtiyacınız var…

22.07.2025 / 15:12
Ceyhun Bayramovun Gürcüstanın XİN başçısı ilə müzakirə etdiyi məsələlər açıqlandı...

22.07.2025 / 14:53
Azərbaycanın dövlət borcu açıqlandı

22.07.2025 / 14:36
İranın Rusiyadakı keçmiş səfiri - "Kreml seçim qarşısında qalsa, İsraili seçəcək"

22.07.2025 / 14:20
İran uranın zənginləşdirilməsinin müvəqqəti dayandırıldığını açıqladı...

Azad rayonlarımızın bərpasında gənclərin fəal iştirakı böyük nümunədir - təbliğat boşa getməyib...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910