Azərbaycanla Avropanın arasında "2 milyard avro, 3 il vaxt"... Bolqarıstan da qoşulsa...
Bu günlərdə Energetika Nazirliyində energetika naziri Pərviz Şahbazovla Alman İqtisadiyyatının Şərq Komitəsinin sədri Mixael Harms arasında keçirlən görüşdə Almaniyanın enerji sahəsində diversifikasiya, rəqabət qabiliyyətli qiymətlərin təmin edilməsi və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizənin gücləndirilməsi siyasəti, eləcə də Azərbaycanın bərpaolunan enerji mənbələrinin inkişafı və enerji səmərəliliyi istiqamətində həyata keçirdiyi kurs çərçivəsində tərəfdaşlığa dair müzakirələr aparılıb.
Alman şirkətlərinin Azərbaycanda təxminən 20 layihə üzrə əməkdaşlıq planlarının olduğu, bunların bir qisminin enerji sahəsini əhatə etdiyi qeyd olunub. Kiçik miqyaslı bərpaolunan enerji layihələri, enerji səmərəliliyi, enerji tələbatının idarə olunması istiqamətləri ilə yanaşı, dənizdə külək enerjisinin inkişafı, “Xəzər-Qara dəniz-Avropa Yaşıl Enerji Dəhlizi” və yaşıl enerji tədarükü üzrə əməkdaşlıq imkanları nəzərdən keçirilib. Bildirilib ki, hazırda Azərbaycan, Gürcüstan, Qara dəniz və Şərqi Avropa ölkələri arasında həyata keçirilən “Yaşıl Enerji Dəhlizi” ilə elektrik enerjisindən əlavə, növbəti mərhələdə “yaşıl hidrogen”in nəqli də nəzərdə tutulur. Bu dəhlizlə ixrac olunacaq həcmlər gələcəkdə Almaniyanın enerji tələbatını qarşılamaq üçün də istifadə oluna bilər.
Söhbət zamanı hazırda icra olunan digər yaşıl enerji interkonnektorları, dünyada “yaşıl texnologiyalar” və hidrogen sənayesinin inkişafı ilə bağlı da fikir mübadiləsi aparılıb. Qeyd edək ki, “Xəzər-Qara dəniz-Avropa Yaşıl Enerji Dəhlizi”nə indi Avropada böyük ümidlə yanaşırlar. Bu strateji enerji layihəsi təkcə Azərbaycanın bərpa olunan enerji potensialının inkişafını nəzərdə tutmur, eyni zamanda Avropanın enerji təhlükəsizliyinə və yaşıl enerji keçidinə mühüm töhfə verir. Azərbaycan, Gürcüstan, Macarıstan və Rumıniya arasında yaradılan enerji dəhlizi Avropa İttifaqının enerji strategiyası ilə üst-üstə düşərək, Avropanın enerji təchizatında diversifikasiyanı təmin etməyə və Rusiyadan asılılığı azaltmağa imkan verəcək. Bundan əlavə, bu layihə Bolqarıstanın da daxil edilməsi ilə regional əməkdaşlığın genişlənməsinə şərait yaradır. Bolqarıstanın enerji layihəsinə qoşulması onun Aİ-nin enerji şəbəkəsinə inteqrasiyasını gücləndirəcək və yaşıl enerji tədarük zəncirini daha da möhkəmləndirəcək. Macarıstanın MVM şirkətinin rəhbəri Karoli Matrai bildirir ki, “Xəzər-Qara dəniz-Avropa Yaşıl Enerji Dəhlizi” qlobal xarakter daşıyan enerji nəqli layihəsidir: “Bu layihənin texniki-iqtisadi əsaslandırılması cari ilin üçüncü rübündə hazır olacaq”. O bildirib ki, texniki-iqtisadi əsaslandırma ilə bağlı sənədi CESI şirkəti hazırlayır: “Xəzər-Qara dəniz-Avropa Yaşıl Enerji Dəhlizi”nin reallaşması üçün 2 milyard avro sərmayə lazım olacaq. Layihə region ölkələri ilə yanaşı Şərqi və Mərkəzi Avropa dövlətləri üçün də səmərəlidir. Bu layihə enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında mühüm rol oynamaqla yanaşı, dövlətlərin iqtisadi inkişafına böyük təkan verəcək. Layihə çərçivəsində tikinti işləri 3 il davam edə bilər. Dünyanın bir sıra regionlarında bənzər layihələr həyata keçirilib”. Azərbaycan bərpaolunan enerji mənbələri üzrə yüksək potensiala malik olan ölkələrdəndir. Belə ki, respublikamızın bərpaolunan enerji mənbələrinin texniki potensialı quruda 135 qiqavat, dənizdə 157 qiqavatdır. Yaşıl enerji mənbələrinin iqtisadi potensialı 27 qiqavat, o cümlədən, külək enerjisi üzrə 3000 meqavat, günəş enerjisi üzrə 23000 meqavat, bioenerji potensialı 380 meqavat, dağ çaylarının potensialı 520 meqavat həcmində qiymətləndirilir. Bu göstəricilər xarici strateji investorların Azərbaycanın enerji bazarı üçün maraqlı olmasını deməyə əsas verir. Hazırda ölkəmizdə alternativ enerji strategiyasının uğurla icra olunmasına başlanılıb ki, bu da Azərbaycanın bərpa olunan enerji mənbələri potensialını maksimum dərəcədə reallaşdırmaq və regionda yaşıl enerjinin aparıcı istehsalçılarından birinə çevrilmək məqsədini daşıyır. Bu strategiya həm ekoloji dayanıqlılığı təmin etmək, həm də enerji təhlükəsizliyini artırmaq baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Macarıstanın “Con Lukacs” İnstitutunun Strateji Proqnozlar Proqramının rəhbəri Demko Attila qeyd edir ki, “Xəzər-Qara Dəniz Yaşıl Enerji Dəhlizi” layihəsi Avropanın enerji təhlükəsizliyi və yaşıl keçid baxımından strateji əhəmiyyətə malikdir:
“Yaşıl enerji bütün Avropa qitəsi üçün strateji zərurətdir. Qlobal enerji mənzərəsi dayanıqlılığa doğru irəlilədikcə, Azərbaycan Avropaya yaşıl enerjinin əsas təchizatçısına çevrilməyə hazırdır. Qara dəniz, Rumıniya və Macarıstandan keçən enerji dəhlizi ilə Azərbaycanın geniş bərpa olunan enerji potensialı qitənin enerji təhlükəsizliyinə və diversifikasiyasına əhəmiyyətli dərəcədə töhfə verə bilər. Rusiya enerjisindən asılılığın azaldılması Avropa üçün kritik məqsəd olaraq qalır, lakin əsl enerji təhlükəsizliyi balanslaşdırılmış və şaxələndirilmiş yanaşma tələb edir - bu, yalnız ABŞ də daxil olmaqla hər hansı təchizatçıya güvənməyən yanaşmadır. Bu kontekstdə Azərbaycan təkcə bərpa olunan enerji həllərini deyil, həm də təbii qaz və neft kimi ənənəvi enerji resurslarına davamlı çıxış təklif edən həyati strateji tərəfdaş kimi çıxış edir. Azərbaycanla enerji əlaqələrini gücləndirməklə Avropa dayanıqlığını artıra, iqtisadi əməkdaşlığı inkişaf etdirə və daha davamlı və təhlükəsiz enerji gələcəyinə keçidi sürətləndirə bilər”. Azərbaycanın “yaşıl hidrogen” potensialı da Avropanın diqqətini getdikcə daha çox özünə cəlb edir. Kainatın əsas enerji mənbəyi olan hidrogen iqlim böhranı ilə effektiv mübarizədə və davamlı inkişafı dəstəkləməkdə mühüm rol oynayır. O, bu gün karbonsuzlaşmaya doğru ən böyük addımlardan biri kimi görünür. Hətta gələcəyin enerji təchizatı ssenariləri arasında əsas yer tutan hidrogen enerjisi bu gün ölkələrin davamlı inkişaf layihələrinin əsas komponentləri sırasındadır. “Yaşıl hidrogen” ekoloji cəhətdən ən təmiz hidrogen növüdür. Bərpaolunan enerji mənbələrindən əldə edilən elektrik enerjisindən istifadə edilərək suyun elektroliz yolu ilə parçalanmasından alınır. Hidrogen qazı əsasən kimya sənayesi, o cümlədən xam neft emalı, ammonyak sintezi, metanol istehsalının xammalı, həmçinin yanacaq kimi də istifadə edilir və yandırıldıqda 1000 dərəcədən çox istilik yarada bilər. Bundan əlavə, hidrogenin yanacaq elementləri vasitəsilə oksigenlə kimyəvi reaksiyasından elektrik enerjisi və su alınır. “Yaşıl hidrogen”in istehsalı digər növlərlə müqayisədə baha başa gəlir. Bununla belə, gələcəkdə elektrolizatorların dəyərinin azalması “yaşıl hidrogen”in istehsal xərclərinin də aşağı düşməsinə səbəb olacaq. Hidrogenin istehsalı və istifadəsi, Azərbaycanın təmiz ətraf mühitə malik yaşıl artım ölkəsi kimi inkişafı, eləcə də azad edilmiş ərazilərin yaşıl enerji zonasına çevrilməsi əsas prioritetdir. Ölkəmizin əsas iqtisadi inkişaf strategiyası təkcə hidrogenin istehsalı və istifadəsini deyil, həm də istehsal və ixrac imkanlarının öyrənilməsini özündə ehtiva edir.
Ramil QULİYEV
