Azərbaycanda hazırlanmış ilk böyük peyk layihəsi - faydası nə olacaq...

Vüqar Bayramov: “Bu da Azərbaycanın geosiyası mövqeyinə, regional və qlobal müstəvidəki səviyyəsinə birbaşa müsbət təsir edir”
Hazırda Yer kürəsi ətrafında 10 minə yaxın süni peyk dövr etməkdədir. Peyklər müxtəlif məqsələrə qulluq edir, məsələn, Yerin müşahidəsi, telekommunikasiya və naviqasiya xidmətlərini vurğulaya bilərik.
Bu gün mobil smartfonlarda istifadə etdiyimiz əsas funksiyalar - şəkil çəkmək, rabitə qurmaq və öz yerimizi təyin etmək kimi funksiyalar süni peyklər vasitəsilə daha miqyaslı və bahalı prosedurla həyata keçirilir. Məlumat üçün bildirək ki, peyklər elmi tədqiqatlar, hərbi məqsədlər, meteoroloji məqsədlər üçün də olduqca faydalıdır. Süni peyklərin səma boşluğuna göndərilməsində bir növ "kosmik taksi" xidmətindən istifadə edilir. Yəni peyklər özbaşına yerdən orbitə qalxmırlar, onları xüsusi raketlər vasitəsi ilə müxtəlif şirkətlər orbitə yollayırlar. Qeyd edək ki, dünyada ilk süni peyk SSRİ tərəfindən buraxılmış Sputnik 1-dir. Həmin peyk yerin atmosfer qatlarının sıxlığı, ionosferdə radiosiqnalların çatdırılması sürətini və texniki detalların dəqiqləşdirilməsi üçün önəmli məlumatlar əldə edib. Onu da bildirək ki, xüsusiyyətlərindən asılı olaraq peyklərin istifadə ömrü 15-20 ilə qədərdir. Peyklərin fəaliyyət dövrü bitdikdən sonra, yəni peyklər "öləndə" onları orbitdə xüsusi "qəbirstanlığa" yönləndirirlər. Azərbaycanın ilk telekommunikasiya peyki olan "Azerspace-1" 2013-cü ilin fevralın 8-də "Ariane-5" daşıyıcı raketi ilə orbitə buraxılıb. Əhatə dairəsi Avropa, Afrika, Mərkəzi Asiya, Yaxın Şərq, Qafqaz olan peykin imkanlarının 20 faizi Azərbaycanın tələbatını ödəmək, qalan 80 faizi isə kommersiya məqsədi daşıyır. Ölkə ərazisində keyfiyyətli televiziya və radio yayımı, sürətli internet xidmətləri təminatçısı peyklə bağlantıların təhlükəsizliyinə təminat verir. Dəyəri 233 milyon dollar olan peykin istismar müddəti ən azı 15 ildir. Azərbaycanın 2014-cü il iyunun 30-da orbitə göndərdiyi ikinci peyk isə "AzerSky" adlı müşahidə peykidir. "Azerspace-1" peykinin orbitə buraxılması ilə ölkəmizdə kosmik sənayenin yaradılması və peyklərin idarəolunması ənənəsinin əsası qoyuldu.
Azərbaycan Kosmik Agentliyinin (“Azərkosmos”) İdarə Heyətinin rəhbəri vəzifəsini müvəqqəti icra edən Dunay Bədirxanov “Ümumdünya Mühəndislik Günü” münasibətilə keçirilən tədbirdə çıxışı zamanı deyib ki, “AzerSky 2” proqramının əsas məqsədi Azərbaycanın yeni tələblərə uyğun 2 yüksək ayırdetməli optik peykinin buraxılmasıdır: “Bu proqram çərçivəsində mütəxəssislərimiz yeni biliklər əldə edəcəklər. Belə ki, mütəxəssislərimiz peyk istehsalçılarının yanında olacaq, peykin necə layihələndirilməsi, yığılması və zavodda sınaqdan keçirilməsini öyrənəcəklər. Sonra həmin mütəxəssislər proqramın ikinci peykini Azərbaycanda icra edəcəklər. Bu o deməkdir ki, artıq “AzerSky 2” peykini biz Azərbaycanda hazırlanmış ilk böyük və ciddi peyk layihəsi kimi həyata keçməyi planlayırıq. Bunun üçün Kosmik Aparatların İnteqrasiya və Sınaqdan Keçirilməsi Mərkəzinin yaradılması ilə məşğuluq”.
Maraqlıdır, “AzerSky 2” peykinin hazırlanmasının Azərbaycan üçün hansı strateji əhəmiyyəti var?
“AzerSky 2” peykinin hazırlanması və istifadəyə verilməsi ondan xəbər verir ki, ölkəmiz artıq bu sahədə uğurlu və xüsusi təcrübəyə malik olan ölkələrdəndir”
Millət vəkili Vüqar Bayramov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında qeyd etdi ki, Azərbaycanın kosmik fəaliyyəti strateji və iqtisadi baxımdan əhəmiyyətlidir: “Azərbaycan bu gün “AzerSky” vasitəsilə kifayət qədər ölkələrə dəstək göstərir. Bu da ölkəmizdə xidmətlərin diversifikasiyası baxımından çox vacibdir. “AzerSky 2” peykinin hazırlanması və istifadəyə verilməsi ondan xəbər verir ki, ölkəmiz artıq bu sahədə uğurlu və xüsusi təcrübəyə malik olan ölkələrdəndir. Bu da Azərbaycanın geosiyası mövqeyinə, regional və qlobal müstəvidəki səviyyəsinə birbaşa müsbət təsir edir. Eyni zamanda, dövlət gəlirinin artması baxımından da vacibdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, xidmət sayı nə qədər çox olarsa gəlirin əldə edilməsi də o qədər çox olar”.
Günel CƏLİLOVA