“Qarabağ klanı”nın Ermənistanda revanşa hazırlaşdığı bir vaxtda ölkədə diqqət çəkən daha bir hadisə kilsə ilə bağlıdır. Məsələ burasındadır ki, hazırda kilsə də baş nazir Nikol Paşinyanın əsas əleyhdarları sırasında yer alır və ona qarşı indi daha aktiv fəaliyyətə keçir. Hətta erməni diasporunun indiki hökumətə qarşı daha effektiv təşkilatlanmasında kilsə birbaşa koordinasiya işləri həyata keçirməyə çalışır.
Bütün bunların əsas səbəbi odur ki, Paşinyan iqtidara gələndən sonra Ermənistan hökuməti ilə Erməni Apostol Kilsəsi arasında kəskin münaqişə yaranmağa başladı. Paşinyandan əvvəlki rejimlə dərin əlaqələrə malik olan kilsə xadimlərinin siyasi və iqtisadi dayaqlarının Paşinyan tərəfindən zəiflədilməyə başlanmasını bu qurum qəbul etmədi. Paşinyan isə kilsənin artıq dünya ermənilərini birləşdirəcək potensiala malik olmadığını iddia edərək, ona qarşı hücumları daha da genişləndirdi. Lakin mütəxəssislər Ermənistan baş nazirinin kilsəyə qarşı təbliğat cəhdlərinin iflasa məhkum olduğunu bildirir. Belə vəziyyətdə Paşinyandan artan narazılığı əsas götürən kilsə də ona qarşı fəaliyyətini genişləndirib. Ekspertlər, hətta kilsəni iqtidara qarşı çevriliş potensialı daşıyan mühüm güc hesab edirlər. İndi Paşinyanın komandası bu gücün qarşısını almaq üçün əlindən gələni edir. Elə bu da qarşıdurmanı daha da şiddətləndirir.
Bu durumda hökümət əleyhinə kampaniyalara açıq-aşkar şəkildə qoşulan, mövcud siyasi elitaya qarşı təbliğata maliyyə xərcləyən kilsə keçmiş hakimiyyətin təmsilçiləri ilə də sıx şəkildə işləməyə başlayıb. Kilsənin Ermənistan Respublika Partiyası tərəfindən himayəsi, Paşinyanın komandası tərəfindən maraqları təmin olunmayan biznes oliqarxları ilə işbirliyi içərisində olması onun imkanlarını daha da artırır. Beləliklə, baş nazirin kilsə ilə qarşıdurması, əslində siyasi opponentləri ilə mübarizəsinə də yönəlib. Kritik həddə çatan münasibətlər fonunda Erməni Apostol Kilsəsi ilə Paşinyanın komandası arasında açıq-aşkar qarşıdurma təhsil sistemində də özünü büruzə verir. 2003-cü ildən etibarən məktəb dərsliyinə salınmış “Erməni kilsəsinin tarixi” adlı fənnin Ermənistanın Təhsil Nazirliyi tərəfindən tədris planından çıxarılması kilsə və inanclı təbəqələrin hiddəti ilə qarşılanıb. Bu fakt siyasi iqtidarın qəti surətdə Apostol kilsəsinin fəaliyyətinə qarşı olduğuna və konfliktin həlli yolunda hansısa kompromisə getməyəcəyinə dəlalət edir. Kilsənin keçmiş siyasi hakimiyyətin dövründən qalan geniş səlahiyyətlərinin mövcud iqtidar tərəfindən azaldılması özünü İrəvan şəhərində kilsə tikintisi üçün ayrılan torpaq sahəsinin hakim “Mənim Addımım” fraksiyasının üzvü Levon Zakaryan tərəfindən bələdiyyələrə geri qaytarılması tələbində də büruzə verir. Eyni zamanda, siyasi iqtidarın məqsədyönlü fəaliyyəti ilə Eçmiədzin şəhərinin meri olaraq məhz ateist Diana Qasparyan seçilib. Apostol kilsəsinin aqressiyasına səbəb olan bu hadisə kilsə ilə iqtidar arasındakı münasibətlərin daha da sürətlə uçuruma yuvarlandığını göstərir. Keçmiş rəhbərliyin kilsəyə qarşı aparılan elan olunmamış müharibəsinin kulminasiya nöqtəsi isə baş yepiskop Navasard Kçoyana qarşı Ermənistan Milli Təhlükəsizlik Xidməti tərəfindən fırıldaqçılıq və çirkli pulların yuyulması ittihamı ilə cinayət işinin açılması idi. O, maliyyə cinayətlərində ittiham olunan Aşot Sukiasyan və keçmiş baş nazir Tiqran Sarkisyanla birgə Kipr qeydiyyatlı ofşor şirkətlərdən birinin 33 %-lik pay sahibi kimi ortağı olub .Ermənistan hakimiyyəti, hətta erməni kilsəsinin rəhbərinin dəyişdirilməsi məsələsini də nəzərədən keçirməkdədir. Buna səbəb kimi, keçmiş rejimin kilsə ilə əlaqələrinin yüksək səviyyədə olmasıdır. Belə ki, bu ilin aprel ayında bütün Ermənistanın katolikosu II Qaregin çıxışında həbs edilmiş keçmiş prezident Robert Köçəryanın səhhəti ilə bağlı azadlığa çıxmalı olduğunu bildirdi. Məhz bu çıxış siyasi rəhbərlik tərəfindən ciddi tənqid olundu və bir gün sonra baş yepiskop Navasard Kçoyanın cinayətləri ilə bağlı məsələlər ölkə ictimaiyyətinə açıqlandı. Daha sonra Nikol Paşinyan kilsə daxilində keçmiş oliqarxik rejimə yaxın nümayəndələrin hökumətin işindən narazı olduğunu və tez-tez siyasi proseslərə açıq-aşkar müdaxilə etdiyini bildirdi. Ötən il isə Ermənistan parlamenti Ümumerməni katolikosunun dövlət mühafizəsi üçün maliyyə vəsaitinin artırılması haqqında qanun layihəsini qəbul etmədi. Bu, tərəflər arasında ziddiyyətin ilk görüntüsü idi. Onda Nikol Paşinyanın “Çıxış” fraksiyası bildirdi ki, xalqın arasında katolikosun sərbəst gəzə bilməsi onun öz problemidir:“Bu barədə özü düşünməlidir”. Yeri gəlmişkən, Paşinyan diaspor komitəsini ləğv edəndə kilsə ona qarşı çıxdı. Ümumerməni katolikosu ona açıq məktub ünvanlayaraq, erməni diasporunun fəaliyətini yüksək qiymətləndirmiş, komitəyə ehtiyacın olduğunu vurğulamışdı. Bütün bunlar kilsə və hakimiyyət arasında qarşıdurmanı şiddətləndirir. Bu fonda kilsə indi Ermənistanda hökumətdən yaranan narazılıqdan istifadə edərək daha aktiv şəkildə Paşinyana qarşı çıxır. Kilsə bəyan edib ki, Eçmiədzinin dəstəyi olmadan heç bir hakimiyyət qala bilməz. Paşinyan da bunu özünə qarşı çağırış kimi qəbul edir. Bu halda Paşinyan kilsənin rəhbərliyində özünə loyal olan insanların yer almasını istəyir. Bu isə onlar arasında ziddiyyəti daha da dərinləşdirir. Burada onu da qeyd edək ki, II Qaregin də Ermənistanın keçmiş prezidenti Robert Köçəryan kimi Rusiya üçün əhəmiyyətlidir. Bu isə Nikol Paşinyanla Kreml arasında kilsə üzündən də mövcud gərginliyin artmasına stimul ola bilən hal sayılır.
Nahid SALAYEV
