Qardaş Türkiyənin müdafiə sənayesində əldə etdiyi uğurlar Ermənistanda getdikcə daha çox narahatlıq predmetinə çevrilməkdədir. Erməni mediasının yazdıqlarından belə bəlli olur ki, bu narahatlıq özünü iki istiqamətdə daha çox büruzə verir. Bunlardan birincisi Türkiyənin müasir tələblərə cavab verən hərbi texnika istehsalını həyata keçirməsi, ikincisi bu texnikanın Azərbaycan üçün əlçatanlığıdır.
Ermənistanın “İravnuk” qəzeti yazır ki, rəsmi İrəvan Türkiyə müdafiə sənayesində baş verənləri diqqətlə izləməlidir:“Amma buna qarşı da atılacaq real addımlar yoxdur. Ermənistan, xüsusən Türkiyə hərbi texnikasının, o cümlədən özünü tam doğruldan pilotsuz uçan aparatlarının Azərbaycana gəlişini əngəlləmək iqtidarında deyil”. O da xatırlanır ki, Ankara yeni nəsil PUA-larla BMT tərəfindən tanınan Liviya Milli Razılıq Hökumətini dəstəkləyərək ölkədəki qüvvələr nisbətini dəyişdirib və Xəlifə Haftarın hərbi gücünü zəiflədib. Bu da türk PUA-larının effektivliyini bir daha sübut edir. İndi bu PUA-ların Azərbaycan ordusunun ixtiyarına da verilməsi erməni tərəfində ciddi təşviş yaradır.
Qeyd edək ki, erməni tərəfinin bu narahatlığı heç də əbəs deyil. Elə bu günlərdə müdafiə naziri, general-polkovnik Zakir Həsənov da bildirib ki, Azərbaycan Türkiyədən PUA almaq imkanını nəzərdən keçirir. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanla Türkiyə arasında əldə olunan razılaşma əsasında qardaş ölkə bizə hərbi yardım göstərəcək. Bu fonda isə diqqət çəkən daha bir məqam Türkiyənin PUA istehsalında növbəti yeniliklərə imza atmasıdır. Məsələn, məlumdur ki, Türkiyənin “Baykar” şirkəti MİUS (Muharip İnsansız Uçak Sistemi) adlı yeni döyüş pilotsuz uçuş aparatının yaradılması üzərində işləyir. “Baykar” şirkətinin baş texnologiya mütəxəssisi Selçuk Bayraktar bildirib ki, “Baykar” şirkəti 2023-cü ilə qədər MİUS-un yaradılması üzərində işləyəcək. Turboreaktiv mühərriklə təchiz ediləcək PUA havada təxminən 5 saat qala biləcək. Yaxın hava dəstəyi və strateji hücum əməliyyatları üçün nəzərdə tutulan MİUS bir ton faydalı yük daşıya biləcək. Yeni döyüş pilotsuz uçuş aparatı “5 Max” sürətinə sahib olacaq. Bununla o, səsdən 5 dəfə sürətlə uçacaq.
Bundan başqa, “Baykar” şirkəti “Akıncı” taktiki pilotsuz uçuş aparatının istehsalını davam etdirir. Selçuk Bayraktar bildirib ki, “Akıncı” taktiki pilotsuz uçuş aparatı 2020-ci ilin sonuna qədər Türkiyə Silahlı Qüvvələrinə çatdırılacaq. Qeyd edək ki, “Akıncı” taktiki PUA-nın ilk sınaq uçuşları 2019-cu ilin dekabr ayında həyata keçirilib. 12000 metr yüksəkliyə qalxa bilən PUA 24 saat havada qalmaq imkanına malikdir. O da məlumdur ki, Türkiyənin STM şirkəti tərəfindən yerli imkanlar hesabına hazırlanan sabit qanadlı “Alpagu” kamikadze PUA-larının təkmilləşdirilmiş versiyasının sınaqları davam edir. 2020-ci ilin sonuna qədər yeni “Alpagu” kamikadze PUA-ları sınaqlarını tamamlayaraq Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin inventarına daxil ediləcək. “Alpagu” kamikadze PUA-ları məhvetmə gücü, dəqiqliyi və ən müasir texnologiyalar əsasında hazırlanması sayəsində düşmən qüvvələrinə sürpriz hücumlar təşkil etməklə yanaşı, həyata keçirilən döyüş əməliyyatlarına dəstək olacaq. “Alpagu” PUA-ları yüksək keyfiyyətli görüntü və süni intellekt alqoritmi, keyfiyyətli kamera sistemləri və müxtəlif tipli partlayıcı seçimləri ilə diqqət cəlb edir. BU PUA-lar artırılmış döyüş başlığı və yenilənən hədəf işarələmə sistemləri ilə təhdidləri daha effektiv şəkildə aradan qaldıra bilir. “Alpagu”nin digər diqqət çəkən xüsusiyyəti isə maşına və ya yerə bağlı çoxsaylı buraxıcıdan eyni anda birdən çox atışın həyata keçirilə bilməsidir. Bu kamikadze PUA-nın çəkisi 2 kiloqramdan azdır. “Alpagu” kiçik ölçüsü və yüngüllüyünə baxmayaraq, hədəfi zərərsizləşdirmək üçün kifayət qədər partlayıcı maddə daşıyır. Eyni zamanda uzun məsafə qət edə bilir və bir əsgər tərəfindən idarə olunur.
Digər növ PUA-ların istehsalında da Türkiyə mühüm addımlar atır. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, həmin PUA və digər Türkiyə hərbi texnikasının idxalında Azərbaycan hansısa ciddi problem yaşamayacaq. Elə erməni tərəfini də narahat edən məqamlardan biri məhz budur. Erməni tərəfinə o da məlumdur ki, müasir döyüş aparılması üçün tələb olunan Azərbaycanda PUA parkının yaradılması üzərində aparılan işlər öz müsbət nəticəsini verib. 2016-cı ilin aprelində qısamüddətli döyüş əməliyyatları zamanı da düşmən bunu gördü. Qısa müddətdə düşmən kamikadze PUA-larından aldığı zərbənin şokunu, görünür, hələ də yaşayır. Bu səbəbdən Türkiyə PUA-ları indi erməni tərəfində ciddi əndişə yaradır. Amma Azərbaycan PUA-ları təkcə Türkiyədən almır. Artıq çoxdan məlumdur ki, İsrail bu xüsusda Azərbaycanla sıx əməkdaşlıq edir. Hətta mühüm PUA istehsalçılarından olan “Israel Aerospace Industries LTD” şirkəti Azərbaycanda nümayəndəlik açıb. Xatırladaq ki, “Israel Aerospace Industries” Azərbaycanla çoxdan fəal əməkdaşlıq edir. Xüsusilə Azərbaycan şirkətdən “Naqor” PUA və digər avadanlıqları alıb. Şirkət aviatexnika, kosmik peyklər, rabitə və kəşfiyyat üçün alət və avadanlıqların istehsalı, dünyada aparıcı PUA tərtibatçısı və istehsalçısıdır. Onlardan bəzilərinin dünyada analoqu yoxdur. Bundan başqa, məlumdur ki, Azərbaycan Silahlı Qüvvələri öz cəbbəxanasını İsrailin “Elbit Systems” şirkətinin istehsal etdiyi “SkyStriker” idarə olunan uçuş aparatları ilə zənginləşdirib. Azərbaycan ordusunun ixtiyarında artıq “Israel Aerospace Industries” şirkətinin istehsalı olan “Harop” və “Aeronautics Defense Systems” şirkətinin istehsalı olan “Orbiter 1K” birdəfəlik kiçik zərbə PUA-ları da var. 2016-cı ilin aprelində dördgünlük müharibənin gedişində həmin PUA-lardan erməni mövqelərinə zərbələrin endirilməsində istifadə edilib. “Harop”dan fərqli olaraq, “SkyStriker” və ADS “Orbiter 1K”, demək olar ki, səssizdir, belə ki, elektrik mühərrikləri ilə hərəkətə gətirilir.
Nahid SALAYEV
