4-cü İsrail-Ərəb müharibəsi başladı - 1948, 1956, 1973, 2023...

1947-ci il noyabrın 29-da BMT Fələstin torpaqlarının 56 faizinin 650 min nəfərlik yəhudi xalqına, 44 faizinin isə 1 milyon 300 min nəfərlik Fələstin əhalisinə verilməsi və Qüdsün (Yerusəlim) Beynəlxalq statusa sahib bufer zona olması barədə planı təsdiqlədi. 1948-ci il mayın 14-də isə İsrail dövlətinin yaradılması rəsmən elan edildi.
Heç 24 saat keçməmiş Misir, İordaniya, Suriya, Livan və İraqın orduları ölkəyə hücum edir. 15 ay davam edən döyüşlərdə yenicə təşkil olunmuş, pis silahlanmış İsrail Müdafiə Ordusu (TSAHAL) hücumları dəf edə bilir. Bundan sonra fələstinlilər vətənlərini tərk etməyə məcbur olurlar. 15 may 1948-ci ildə vətənlərini tərk edən fələstinlilərin 2 milyonu İordaniyada, 430 mini Livanda, 790 mini Qərbi Şəriyyədə, 1,1 milyonu Qəzzada yaşayır. BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarları bu fələstinlilərin torpaqlarına qeyd-şərtsiz olaraq qayıtmaq haqqını tanıyır. 1949-cu ildə aparılan müzakirələrdə yalnız 100 min fələstinlinin öz torpaqlarına qayıtmaq haqqını tanıyan İsrail rejimi son olaraq ortaya "Yəhudi dövləti" anlayışını atır. Fələstin rəhbərliyi isə "Yəhudi dövləti" anlayışının mühacirlərin geri, öz torpaqlarına qayıtmaq haqqını pozduğunu bildirir.
1949-cu ilin ilk aylarında BMT-nin himayəsi altında İsrail və ona qarşı döyüşən bütün ölkələr (İraqdan başqa) arasında birbaşa danışıqlar oldu, danışıqların gedişində hərbi əməliyyatların dayandırıldığı anda qeydə alınan atəşkəs xətlərinin saxlanılması haqqında razılıq əldə edildi. Nəticədə sahilətrafı düzənlik, Qalileya və bütün Hegev - İsrailin; Yəhudi və Samariya (Qərb Sahil) - İordaniyanın; Qəzzə bölgəsi - Misirin ixtiyarına keçdi. Qüds (Yerusəlim) isə elə bölündü ki, köhnə şəhər də daxil olmaqla onun bütün şərq hissəsi İordaniyaya, qərb hissəsi isə İsrailə verildi.
25 yanvar 1949-ci ildə 120 deputatdan ibarət Knesset (İsrail Parlamenti) öz işinə başlayır. 1949-cu il mayın 11-də İsrail BMT-nin 59-cu üzvü olur. Dövləti təşkil edən prinsip hər bir yəhudinin ölkəyə gəlmək və vətəndaşlıq almaq hüququnu təsdiq edən "səpələnmişlərin toplanması" prinsipi olur. Bu prinsipdən çıxış edərək ilk 4 ayda əsasən Avropa ölkələrindən 50 000 repatriant gəldi. 1951-ci ilin sonunda İsrail 687 000 repatriant qəbul edir (bunlardan 300 000-i ərəb ölkələrindən gələn qaçqınlar idi), bununla da ölkədə yəhudi əhalinin sayı ikiqat artır.
BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının 1 avqust 1951-ci il qətnaməsinin əksinə olaraq, Misir Süveyş kanalını İsrail gəmiləri və İsrailə gələn gəmilər üçün bağlayır. Tiran boğazının mühafizəsi gücləndirilir. Sinay yarımadası tədricən Misirin güclü hərbi bazasına çevrilir.
1956-cı ilin oktyabrında Misir, Suriya və İordaniya arasında üçtərəfli hərbi pakt imzalandıqdan sonra İsrail bunu mövcudluğu üçün təhlükə hesab edir. Səkkiz günlük kampaniya gedişində İsrail ordusu Qəzzə bölgəsini və bütün Sinay yarımadasını ələ keçirərək Süveyş kanalından 16 km şərqə tərəf məsafədə dayandı. BMT-nin öz fövqəladə qüvvələrini Misir-İsrail sərhədlərində yerləşdirəcəyi qərarını, habelə Misirin Eylat körfəzində naviqasiyanın azadlığını təmin edəcəyi barədəki təminatını nəzərə alaraq İsrail öz ordusunu mərhələ-mərhələ (1956-cı ilin noyabrından 1957-ci ilin martınadək) çıxarmağa razılıq verdi. Tiran boğazı İsrail donanması üçün açıldı, bu da İsrailə imkan verdi ki, Asiya və Şərqi Afrika ilə ticarət əlaqələrini qaydaya salsın, habelə İran körfəzindən neft idxal edə bilsin.
1973-cü ildə yəhudilərin müqəddəs günü “Yom Kipur”a təsadüf edən 6 oktyabrda Misir Süveyş kanalından, Suriya isə Qolan yüksəkliklərindən İsrailə hücum etdi. İsrail və Misir əvvəl atəşkəs, sonra isə 1974-cü ildə sülh müqaviləsi imzaladı. Eyni ildə İsrail ilə Suriya arasında da atəşkəs təmin olundu. Bölgəyə BMT-nin sülhməramlıları yerləşdirildi. Bu müharibə nəticəsində İsrail 1979-cu ildə Sinay yarımadasından geri çəkilməyi qəbul edərək Misirlə Kemp Devid müqaviləsini imzaladı. Bununla da İsrail ilk dəfə olaraq bir ərəb dövləti ilə sülh müqaviləsi bağlamış oldu.
Bir neçə gün əvvəl yenidən alovlanan hadisəyə gəlincə, bu, havadan, qəfil bir hadisə deyil. Sadəcə illərlə orda baş verənləri, əl-Əqsa məscidinə hücum zamanı ölümləri, gündəlik aksiyalar, ərəb məskənlərinin söküntüsü və yeni yaşayış məskənlərinin tikintisi zamanı yaşanan qarşıdurmada ölənlərin statistikasını izləməyən adamlar üçün HƏMAS-ın İsrailə hücumu gözlənilməz hadisə təsiri bağışlayıb. Bu, müharibədir, 100 ildən çoxdur davam edən amansız müharibə. Orda tərəflər fərqli olub. 100 il əvvəl bir tərəfdə Haqana və İrqun, digər tərəfdə millətçi ərəb təşkilatları, tayfalar olub, bir dövr solçu fələstinlilərlə İsrail ordusu, indi isə islamçı HƏMAS və ya İslami-Cihadla İsrail savaşır. Sabah HƏMAS olmayacaq, amma müharibə davam edəcək.
Tarixçi alim Səyyar Əliyev “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, oktyabrın 7-də səhər HƏMAS təşkilatı İsrailin cənubuna və mərkəzinə kütləvi raket zərbələri endirib, hücumlara başlayıb: “Ərəb-İsrail, ya də Fələstin-İsrail münaqişəsi elə mövzudur ki, ondan saatlarla danışmaq olar. Baş verən son proseslər qəfil bir hadisə deyil.
Yenidən alovlanmış Fələstin-İsrail münaqişəsindən qısa və bütün önəmli təfərrüatlardan bəhs etmək mümkün deyil. Söhbət 76 illik tarixi olan bir münaqişədən gedir.
Bu illər ərazində o qədər hadisələr olub, o qədər gərginliklər yaşanıb, o qədər qan tökülüb ki, az qala hərəsi bir kitabın mövzusudur. Qısa şəkildə onu demək olar ki, bu təkcə torpaq, ərazi münaqişəsi deyil, həm də müəyyən coğrafi bölgədə mövcudluq uğrunda mübarizədir. Bu gün İsrailin cənubunun və mərkəzinin güclü raket atəşinə tutulması, bir qrup silahlı şəxsin Qəzza zolağına bitişik yaşayış məntəqələrinə soxulması, yəhudi əsgərləri öldürməsi və girov götürməsi hadisəsi Yaxın Şərqdə sülh prosesinə vurulan ağır zərbədir. İsrail bunun qisasını 3-5 qat artıqlaması ilə almayınca sakitləşməyəcək.
“Həmas” terror təşkilatının rəhbərlərinin növbəti dəfə səhv etdiklərini düşünənlər haqlıdır. Çünki hər belə gərginlikdən sonra fələstinlilər böyük itki verirlər, ərazi və xeyli insan itirirlər.
“Həmas”ın bu cür həmlələri ilə İsrail dövləti özünü buraxan, bütün yəhudilərə başqa ölkələrə köçməyi təklif edən deyil. İsrail ərazisinə (20 770 kvadrat/kilometr) görə dünyanın 149-cu ölkəsi olsa da, hərbi gücünə görə dünyanın 10 qüdrətli ölkəsindən biridir”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ