İctimaiyyətimiz Sahil Babayevdən Dünya Əmək Təşkilatının bu rəqəmlərinə izah gözləyir...
Beynəlxalq Əmək Təşkilatı Qlobal Sosial Müdafiə Hesabatını yayıb. Sənəddə 10 müxtəlif indikator əsasında sosial müdafiənin effektiv təşkili üzrə ölkələrarası müqayisə təqdim edilib. Təşkilat Azərbaycan və Ermənistanın adını xüsusi vurğulayaraq qeyd edir ki, pensiya yaşına çatmış yaşlı əhalinin pensiya sistemi ilə əhatə səviyyəsi son 20 ildə kəskin şəkildə aşağı düşüb. Səbəb kimi sığorta əsaslı pensiya sistemi ilə bağlı tələblərin sərtləşdirilməsi, effektiv məşğulluq sisteminin qurulmaması göstərilir.
Hesabatda Azərbaycan bir sıra göstəricilərə görə qonşu və region ölkələrindən geridədir. Məsələn, Azərbaycanda qeyri-sığorta əsaslı pensiya (pensiya hüququ qazana bilməyən şəxslərə təyin edilən qocalığa görə müavinət) məbləğinin mütləq yoxsulluq həddi hesab olunan məbləğə nisbəti 46,6 faiz təşkil edir. Qonşu Gürcüstanda həmin göstərici 109 faiz, Ermənistanda isə 39 faizdir. Azərbaycanda uşaqların cəmi 16,9 faizi ən azı bir sosial müdafiə (səhiyyə xaric) tədbirilə əhatə olunub. Həmin göstərici Qazaxıstanda 57,4 faiz, Gürcüstanda 48,1 faiz, Ermənistanda 30,2 faiz təşkil edir. Dünya üzrə orta göstərici 26,4 faiz. Yeni övlad dünyaya gətirmiş qadınların Azərbaycanda cəmi 16 faizi hökumətin sosial müdafiə proqramı ilə əhatə olunub. Bu nisbət Qazaxıstanda 44,2 faiz, Ermənistanda 61,6 faiz, Gürcüstanda 26 faizdir. Dünya üzrə orta göstərici 45 faiz. Azərbaycanda aztəminatlı əhalinin 13,4 faizi sosial yardım proqramı ilə əhatə olunur. Həmin göstərici Qazaxıstanda 74,2 faiz, Gürcüstanda 93 faiz təşkil edir. Dünya üzrə orta göstərici 29 faiz.
Görünən odur ki, Azərbaycan sosial müdafiə göstəricilərinə görə iqtisadi imkanları bizdən qat-qat aşağı olan ölkələrdən belə geridə qalır.
- “Belə utancverici vəziyyətin yaranmasının başlıca səbəbi ƏƏSMN-nin yarıtmaz sosial siyasəti ilə əlaqədardır”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Firdovsi Şahbazov belə utancverici vəziyyətin yaranmasını Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin yarıtmaz fəaliyyəti ilə əlaqələndirdi: “Azərbaycanda sosial müdafiə sisteminin qonşu ölkələrdən zəif olmasının bir neçə səbəbi var. Ancaq belə utancverici vəziyyətin yaranmasının başlıca səbəbi ƏƏSMN-nin yarıtmaz sosial siyasəti ilə əlaqədardır. İqtisadi imkanları və büdcə gəlirlərinə görə regionun lideri olan Azərbaycanda əhalinin sosial müdafiəsinin Ermənistan və Gürcüstandakından zəif olması həqiqətən də utancverici haldır. Problem ondadır ki, ƏƏSMN-də peşəkar şəkildə işlənmiş əhatəli sosial müdafiə sistemi yoxdur. Qurum problemin köklü həlli ilə bağlı sosial paket hazırlamır. Elə insanlar var ki, işləsələr də saxta yollarla özlərinə sosial yardım düzəldirlər. Elə insanlar var ki, işləsələr də, aldıqları əmək haqqı özünün və ailəsinin yoxsulluq həddindən yuxarı yaşamasına kifayət etmir. Məsələn, 4 nəfərlik ailənin cəmi bir üzvü işləyir, 500 manat maaş alır. Bu vəsaiti adambaşına bölsək, görərik ki, aylıq qazanc ailənin yaşayış minimumu səviyyəsində yaşamasına imkan vermir. Lakin ƏƏSMN yuxarılara hesabat verir ki, hər şey qaydasındadır, reallıq isə bunun əksini göstərir. Necə yaxşı ola bilər ki, yeni övlad dünyaya gətirmiş qadınların Azərbaycanda cəmi 16 faizi hökumətin sosial müdafiə proqramı ilə əhatə olunub?. Ancaq bəyənmədiyimiz yoxsul Ermənistanda bu göstərici 61,6 faiz təşkil edir. O üzdən, bütün bunların əsas məsuliyyəti ƏƏSMN-nin üzərinə düşür. Reallıq onu göstərir ki, nazirliyin fəaliyyəti bərbad durumdadır”.
Bir sözlə, ekspert hesab edir ki, sadalanan məsələləri yenidən nəzərdən keçirmək lazımdır.
Vidadi ORDAHALLI
