İbrahim Rüstəmli: "Bu cür ikibaşlı danışıqlar, konkret cavablardan yayınmalar var"
AZAL-ın pilotları arasında söhbətin stenoqramı dərc olunub. İstintaq Komitəsi dispetçerlərin hərəkətlərini qiymətləndirmək üçün ekspertiza təyin edib. Bu barədə Rusiya mətbuatı yazıb.
Qeyd olunur ki, "Azərbaycan Hava Yolları" QSC-nin (AZAL) "Embraer E190" adlı Azərbaycan təyyarəsinin komandiri müstəqil şəkildə Bakıya qayıtmaq qərarına gəlib, Rusiya dispetçerləri isə ona Rusiya ərazisinə eniş üçün bir neçə variant təklif ediblər. Bu, Baza Telegram kanalında yayımlanan pilotların danışıqlarının stenoqramından götürülən xəbərdir.
Xüsusilə, stenoqramda deyilir ki, ekipaj əvvəlcə Qroznıya enməyə hazır olsa da, bundan imtina edərək "Bakıya gedirik" deyib. Sonra PİK Mineralnıye Vodı hava limanında havanı soruşub və ora getmək qərarına gəlib: "İdarə heyəti yaxşıdır. Minvoda gedirik" (zaman 8:17:19). Amma 4 dəqiqədən sonra pilot dispetçerdən Mahaçqalada hava şəraitini soruşub: "Mənim təyyarəm idarəetməni itirir. Mahaçqalanı verin". Bundan sonra, 6 dəqiqədən sonra Rostovdan olan dispetçerlərlə ekipaj arasında danışıqlar başlayıb - pilot onların indi Bakıya getdiyini bildirib. Bir neçə dəqiqədən sonra Rostovdan olan dispetçer yenidən Mahaçqalaya eniş etməyi tövsiyə edib:
"Tövsiyə: Mahaçqala sizdən 160 km cənub-şərqdə yerləşir, texniki cəhətdən əlverişlidir, qəbul etməyə hazırdır. Qərarınız? PİK daha sonra onun Bakıya uçmaq niyyətini təkrarladı.
Saat 8:39:09-da ekipaj Rostov dispetçerinə mühərriklərin işlədiyini, lakin aileron və liftin idarəetmə sisteminin sıradan çıxdığını bildirib. Daha sonra bir dəqiqə sonra pilot Aktauda hava şəraitini soruşub və saat 9:02-də uçuş heyəti Qazaxıstandakı qüllə ilə danışıqlara başlayıb. Saat 9:23-də Aktaudan olan dispetçer enişi təmizlədi və 9:27-də danışıqlar nəhayət tamamlandı.
Dərc edilmiş stenoqramda həmçinin bildirilir ki, pilot ilk dəfə Qroznıdan olan aviadispetçerlərlə danışıqlar apararkən quşların zərbəsi versiyasını səsləndirib (saat 8:14:19). İki dəqiqə sonra ekipaj üzvü təyyarədə partlamış qaz balonunun olması barədə məlumat verib:
"Sərnişin salonunda oksigen tükənir. Bu o deməkdir ki, məncə, orada oksigen balonu partlayıb. Bu isə o deməkdir ki, yanacaq iyi gəlir. Və bəzi sərnişinlər... bu o deməkdir ki, onlar huşlarını itirirlər".
Saat 08:24:25-də pilotdan fəlakət elan edib-etmədiyini soruşublar. Buna komandir cavab verdi ki, idarə heyəti yaxşıdır.
Yanvarın 15-də Rusiya İstintaq Komitəsinin rəsmi nümayəndəsi Svetlana Petrenko bəyan edib ki, hazırda istintaq Azərbaycan Respublikası və Qazaxıstan Respublikasının səlahiyyətli orqanları ilə qarşılıqlı əlaqə qurub.
İstintaq Komitəsi qeyd edib ki, Dövlətlərarası Aviasiya Komitəsinin mütəxəssisləri ilə birlikdə Braziliya Aviasiya Qəzalarının Araşdırılması və Qarşısının Alınması Mərkəzinə (SENIPA) daxil olan təyyarənin registratorlarından alınan məlumatlar öyrənilir.
Ali İqtisadiyyat Məktəbinin Nəqliyyat İqtisadiyyatı və Nəqliyyat Siyasəti İnstitutunun baş eksperti Fyodor Borisovun sözlərinə görə, əksər digərləri kimi AZAL aviaşirkətinin təyyarəsinin də qəzaya uğraması bir çox səbəblərin nəticəsidir. Aydındır ki, o deyir Embraer təyyarəsinə xarici təsir faciəyə səbəb olub.
Nəhayət, nədənsə. Qazaxıstanın Aktau şəhərini seçən təyyarə komandiri oldu, Borisov stenoqramı şərh edir.
"Əlbəttə ki, bu qərarlar və baş verənlərlə bağlı yerə ötürülən mesajlar gərgin şəraitdə verilib", - ekspert qeyd edib. Borisov qeyd edib ki, ekipaj baş verənləri qiymətləndirib və qərar qəbul edib. "Biz "qara qutu"ların deşifrəsini və komissiyanın nəticələrini gözləyirik. Bunun bir daha təkrarlanmaması üçün bütün təfərrüatları dərindən dərk etməliyik", - deyə o, yekunlaşdırıb.
AZAL Hava Yollarına məxsus Embraer E190 təyyarəsinin ekipajı ilə Rusiya dispetçerləri arasında radioəlaqə radiomübadilə qaydalarına uyğun həyata keçirilib. Bu barədə Rusiya Uçuş Heyəti Həmkarlar İttifaqının prezidenti, Airbus A330 təyyarəsinin pilotu Miroslav Boyçuk bildirib.
O təsdiqləyib ki, deşifrə olunmuş radio mübadiləsi Aktauda alternativ hava limanına getmək təşəbbüsünün ekipajdan gəldiyini göstərir. "Mən başa düşürəm ki, vəziyyət anormal, təcili qərar qəbul etməyi tələb edən fövqəladə vəziyyət idi. Ekipajın hərəkətləri haqqında daha ətraflı məlumatı uçuş qeydləri tam deşifrə edildikdən sonra komissiyadan əldə etmək olar", - həmsöhbət razılaşır.
Məlum olduğu kimi, dekabrın 25-də Azərbaycan Hava Yollarının (AZAL) Bakıdan Qroznıya uçan Embraer E190 sərnişin təyyarəsi Aktau yaxınlığında qəzaya uğrayıb. Təyyarədə 62 sərnişin və 5 ekipaj üzvü olub, 38 nəfər həlak olub. Yanvarın 6-da Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev deyib ki, hava məkanının vaxtında bağlanması üçün tədbirlər görülsəydi, fəlakətin qarşısını almaq olardı.
Əliyev ədalət, tam şəffaflıq və təyyarə qəzasına görə məsuliyyət daşıyanların cəzalandırılmasını tələb edib. Boyçuk qeyd edib ki, araşdırmanın nəticələri bütün mülki aviasiya pilotları üçün çox vacibdir. Ötən gün Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov mətbuat konfransında deyib ki, Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında qəzaya uğrayan Azərbaycan təyyarəsinin qara qutularının içindəkilər bir daha sübut edir ki, təyyarə qəzası ilə bağlı təhqiqatın bitməsini gözləmək lazımdır.
Onun sözlərinə görə, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi "Azərbaycan dostlarının bütün amilləri nəzərə alaraq" Rusiyanın istintaqda iştirakını dərhal dəstəklədiyini qiymətləndirib. Onun sözlərinə görə, Braziliyada xüsusi iclas keçirilib və həmin iclasda qara qutular açılıb.
"Onların məzmunu artıq çoxlu maraqlı məlumatlar təqdim edib, onların məzmunu bizi bir daha inandırır ki, biz tam hüquqlu araşdırmanı gözləməli və indi media məkanında ab-havanı qızışdırmamalıyıq. Daha əvvəl deyilənlər "qara qutular"dakı məlumatlarla təsdiqlənmir", – Lavrov bildirib.
Yanvarın 9-da Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov bəyan edib ki, Kreml qəzanın səbəblərini müəyyən etmək üçün Qazaxıstanda qəzaya uğrayan Azərbaycan təyyarəsinin taleyinin tamamilə obyektiv və qərəzsiz araşdırılmasında maraqlıdır.
Rusiya tərəfi hər şeydən danışır, amma sanki o suala cavab yoxdur ki, təyyarənin pilotu "hara gedim, getməyim, sualına cavab axtardığı bir vaxtda ona yerdən deyilibmi ki, sizin təyyarə vurulub? Niyə deyilməyib? Əgər deyilsəydi ki, sizin təyyarəniz vurulub, bu, "qara qutu"da olmalı idi. Deyilməyib. Əgər bu, qutuda varsa niyə açmırlar? Ən ciddi suallardan biri budur. Təyyarəmiz göydə enməyə yer axtaranda pilota demək lazım idi ki, sizin təyyarə səhvən vuruldu. Deyəndə ki, deyəsən balon parlayıb, deyəsen quşlar dəydi, onda pilota demək olmazdımı ki, sizin təyyarəni vurdular? Demək olmazdı? Vurulmuş təyyarəmizin qutusu ilə bağlı Lavrovun yayındırıcı eyhamında uyğunsuzluq var.
"Rusiya xarici işlər naziri məsələyə tamam başqa izahlar verir"
Hərbi ekspert İbrahim Rüstəmli "Bakı-Xəbər"ə şərhində bildirdi ki, Rusiya tərəfin sərgilədiyi bu mövqe qətiyyən adekvat deyil. "Bu artıq həm müzakirə müstəvisindən, həm də ciddi yanaşmadan bir qədər, yaxud qəsdən uzaqlaşdırılmış bir mövzuya çevrilib. Məsələ burasındadır ki, burda hər şey yüzə-yüz aydındır. O mənada hər şey aydındır ki, bizim təyyarəmiz Rusiya hava məkanında vurulub, sonra pilotlar yanlış istiqamətə yönəldilib. Xüsusi qeyd edirəm ki, təyyarəmiz qəsdən vurulmayıb, bunu başa düşürük. Ortada qəza, vurulma faktı var və bu faktın arxasında Rusiya, Rusiyaya aid hərbi qulluqçular və silahlar dayanır. Amma son vaxtlar Rusiya mətbuatında da, Rusiya siyasi poliqonunda da, Rusiyanın hərbi mətbəxində də, bir sözlə, Rusiya cameəsində bu məsələ ilə bağlı çox xoşagəlməz fikirlər eşidirik. Orda bəzi yekəbaşlar nəinki bu məsələyə doğru - düzgün cavab vermək, aydınlıq gətirmək niyyətində deyillər, həm də bizim üstümüzə gəlirlər. Yəni yanan da bizik, yaman da bizik. Bu mənada onların vurulan təyyarə ilə bağlı mövqeyi qətiyyən nə insanlıq, nə siyasi, nə hərbi baxımdan düzgün deyil. Nəinki doğru - düzgün deyil, hətta bir dövlətin özünə müttəfiq, dost bildiyi digər dövlətə qarşı hörmətsizliyi kimi görsənir. Bilirsiz ki, orda bəzi manipulyasiya ilə məşğul olan siyasət dəllalları, Jirinovskinin "ardıcılları" və başqaları bu və digər səviyyədə Azərbaycana qarşı xoşagəlməz fikirlər işlədirlər.
"Bu qəsdən törədilmiş hadisə deyil" sözünü demək əvəzinə, özlərindən uydurma arqumentlər düzəldirlər. Bir dəli bir quyuya bir daş atdı, min ağıllı onu min tədbirlə çıxardı".
İ. Rüstəmlinin sözlərinə görə, Rusiya tərəfi "qara qutu"dakı məlumatları istədiyi kimi qələmə verir, gerçək dialoqlar təqdim edilmir. " Burda artıq danışılası bir məsələ də görmürəm. Bu, Rusiyanın Azərbaycan dövlətinə qarşı böyük bir hörmətsizliyidir. Burda hər şey gün kimi aydındır. Aydın olan məsələdə bu cür ikibaşlı danışıqlar, konkret cavablardan yayınmalar var. Bu da ikitərəfli münasibətlərə ciddi ziyan vura bilər. Ona görə də Azərbaycan Prezidenti öz çıxışında bu məsələyə obyektiv yanaşmanın tərəfdarı olduğunu bildirdi.
Konkret mətləbə yaxınlaşmadan uyğun olmayan məsələlərdən danışmaqla Rusiya bu məsələdən yayınmaq məqsədi daşıyır. Real faktdan yayınmaq, faktı təhrif etmək yolunu tutur. Ona görə də bu məsələdə Rusiyanın səmimiyyətinə nəinki inanmıram, hətta onun obyektivliyinə çox ciddi əsaslarla şübhə ilə yanaşıram.
Birmənalı şəkildə Azərbaycan ekspertlərinin, mütəxəssislərimizin, eyni zamanda digər mütəxəssislərin də gəldiyi qənaətlə təsdiq olundu ki, bu təyyarə vurulub.
"Qara qutu"dakı məlumatlar dəqiqliklə verilməlidir ki, orda nə olduğu bilinsin. Amma göründüyü kimi, Rusiya xarici işlər naziri məsələyə tamam başqa izahlar verir və məsuliyyəti Rusiyanın üzərindən atmaq istəyir. Hesab edirəm ki," qara qutu"dakı məlumatlar tam üzə çıxandan sonra bu cür əsasız söhbətlərə son qoyulacaq" - deyə müsahibimiz qeyd etdi.
İradə SARIYEVA