Qarabağdakı, Laçındakı, Kəlbəcərdəki, eləcə də ətrafdakı alban məbədlərinin, monastırlarının hamısı Azərbaycanın tarixi irsidir. Həmişə belə olub, bundan sonra da belə olacaq. Bu monastırların 30 il işğalda qalması və memarlıq quruluşunun dəyişdirilməsi, fasadlarına süni şəkildə erməni xaçlarının yerləşdirilməsi o demək deyil ki, bu kilsələr “erməni” kilsələridir. Bu tarixi faktı qəbul edə bilməyən ermənilər hələ də yalandan hay-küy salırlar.
Panorama.am-ın məlumatına görə, “Həyat üçün ölkə” partiyasının nümayəndəsi Mesrop Arakelyan Amaras Azərbaycanın nəzarətinə keçdiyini yazıb. Arakelyan üzdəniraq yazısında erməni xislətinə uyğun ifadələrdən istifadə edib. Arakelyan və onun kimiləri unudurlar ki, onların yaşadıqları Qarabağ torpaqları Azərbaycanın suveren ərazisidir və oradakı bütün abidələr, məbədlər bu dövlətin tarixi irsidir.
Amaras məbədi də həmçinin. Bu monastırın ermənilərə aid olmadığı məlumdur. Amaras elə Azərbaycan Alban monastırıdır, Azərbaycan irsidir, alban-udu icmasının əsas ziyarətgahlarından biri olmalıdir. Məlumat üçün qeyd edək ki, Qafqaz Albaniyasının yepiskopluq mərkəzi olmuş Amaras şəhərinin xarabalıqları eyniadlı çayın sağ sahilində Cütcü kəndi ərazisində qalmaqdadır. Tarixi məlumatlara görə, IV əsrdə Amarasda ilk xristian məbədi tikilmiş və burada Alban yepiskoplarından biri dəfn edildiyindən ziyarətgaha çevrilmişdir.
“Bu məbəd Azərbaycanındır”
AMEA A.Bakıxanov adına Tarix İnstitunun əməkdaşı Faiq İsmayılov da “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, Amaras məbədinin ermənilərlə heç bir bağlılğı olmayıb, onlar işğal dövründə bu abidələrə sahibləniblər. “Amaras Azərbaycan alban monasrıdır, onun ermənilərlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Arakelyan kimilərinin yadına salaq ki, Amaras alban xristian məbədidir, amma onlar 30 il idi ki, o monastıra o irsin əsl sahiblərini ziyarət üçün buraxmırdılar. Bu məbəd Azərbaycanındır. Onların iddiaları mənasızdır”-deyə F.İsmayılov qeyd etdi.
F.İsmayılov bildirdi ki, Xocavənd rayonunun Sos kəndindəki Amaras monastırı işğal dövründə kifayət qədər zərər görüb, 44 günlük müharibədən sonra bu abidə üzərində vandalizm fəaliyyəti daha da gücləndirilib. O vurğuladı ki, separatçı qurum öz “mövcud”luğunun hələ də qaldığını nümayiş etdirmək üçün bu kimi riyakar fəaliyyətlə məşğul olub. “Monastır Qafqaz Albaniyasında erkən xristianlıq dövründən, Alban Həvari Kilsəsinin ləğv edilməsinə qədər ziyarət edilmiş ən müqəddəs məbədlərdən biridir. Bu monastırın özəlliyi ondan ibarət olmuşdur ki, yerləşdiyi ərazinin həm xristian, həm də müsəlman əhalisi tərəfindən müqəddəs hesab edilmişdir. Həmçinin Amaras ərazisi xristianlığın yayılmasından əvvəl də böyük dini mərkəz olmuşdur. Bu faktı ərazidə arxeoloji tədqiqatlar zamanı əldə edilmiş artefaktlar və bizim eranın I əsrinə aid məbəd qalıqları sübut edir. Məbədin planı IV əsrə aid qədim məbədin planını kiçik əlavələrlə təkrar edən X əsrə aid məbədin xüsusiyyətlərini saxlamışdır. Belə olduğu halda, arxeoloji tədqiqatların nəticələri IV əsrdə Amarasda, Qafqaz Albaniyası ərazisində erkən xristianlıq dövrünə aid ən qədim üçnefli bazilikanın mövcudluğunu qeyd etməyə imkan verir. Lakin 2020-2021-ciillərdə ermənilərin “təmir etmək” bəhanəsi ilə abidə üzərində apardıqları dəyişiklik, abidəyə çox ciddi şəkildə zərər vurdu.
Amaras monastırı üzərində işğal dövrü başlanan qanunsuz “təmir işləri” işğaldan sonra da rus sülhməramlılarının nəzarəti altında davam etdirildi. Halbuki, bu fəaliyyətin heç bir hüquqi əsası yox idi.
Ermənilər özlərinin ərazi iddialarına haqq qazandırmaq üçün məqsədli şəkildə işğal altında saxladıqları Azərbaycan ərazilərdə Alban abidələrini mənimsəmək məqsədilə Alban memarlığının milli mənsubiyyətini dəyişdiriblər. Bu da öz növbəsində tarixin saxtalaşdırılmasına, beynəlxalq konvensiyaların tələbindən irəli gələn müddəalarının pozulmasına səbəb olub.
Amarasa ciddi baxış keçirilməlidir, o bütün qondarma elementlərdən xilas edilməlidir”-deyə F.İsmayılov əlavə etdi.
İradə SARIYEVA
