Son vaxtlar Rusiya mətbuatında Qarabağa veriləcək modellərdən biri kimi Honkonqun adı çəkilir. Böyük Britaniya imperiyasının tərkib hissəsi olan Honkonq Londonla Pekin arasındakı razılığa görə, 1999-cu ildə Çinin tərkibinə qatılıb.
Rusiya qəzetlərinin birində yayımlanan məqalədə Honkonq modelini Pekinin Azərbaycana təklif edə biləcəyinə eyham vurulub. Bu belə əsaslandırılıb ki, Azərbaycan və Ermənistan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı ilə tərəfdaşlıq münasibətlərinə malikdir. Honkond Çinin tərkibində xüsusi idarəetmə formasına malikdir. Maliyyə müstəqilliyinə malik olan Honkonqun xarici siyasət və ordu saxlamaq hüququ yoxdur. Bunlar Çinə aiddir.
Rusiya bu modeli niyə gündəmdə saxlayır?
- Tofiq Abbasov: “Azərbaycan güclü dövlətdir və lazım gəlsə, öz gücünə girib Xankəndiyə bayrağını sancacaq”
Politoloq Tofiq Abbasov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, Rusiyanın bu çabaları onun prosesdən əl çəkmək istəmədiyini göstərdi: “Azərbaycanla Ermənistan arasında olan münaqişəli vəziyyəti qüvvədə saxlamaq niyyətindədir. Görürük ki, Rusiya ard-arda təxribatlar edir. Bir yandan Ruben Vardanyan oyunu, sonra status məsələsinin sonrakı nəsillərə qalmasının vacibliyini dedi. Bunlar istər-istəməz həm təəccüb doğurur, həm də göstərir ki, Rusiyanın yanaşmaları sağlam deyil. Öz imperiya siyasətini qüvvədə saxlamağa çalışır. Haqqında danışılan model Azərbaycanın reallığına tam yaddır. Honkonq modeli Böyük Britaniya tərəfindən Çinin olan vaxtında təklif edilmişdi. İstənilən halda həmin ölkə belə modellərə getməyə hazır idi. 1999-cu ildə Honkonq Çinə birləşdi. Orada qismən müstəqil elementlər var, ancaq ordu və xarici siyasət kimi məsələlərin hamısı Pekinin ixtiyarındadır. İstənilən halda bu, Azərbaycan üçün uyğun gəlmir. Çünki Azərbaycanda ermənilərdən də əlavə yaşayan azlıqlar var. Xeyir ola, bu model Azərbaycanda tətbiq edilməlidir? Azərbaycan güclü dövlətdir və lazım gəlsə, öz gücünə girib Xankəndiyə bayrağını sancacaq. Rusiya xəyallara dalmasın ki, Azərbaycan çəkinə bilər. Bu model qətiyyən bizə uyğun deyil. Həm də ermənilər o səviyyədə deyil ki, onlarla hər hansı bir xarici modeli həyata keçirmək mümkün olsun. Biz öz gücümüzə bu prosesi tənzimləyə biləcəyik”.
- Rəşad Bayramov: Bütün bu cəfəngiyatlar yalnız separatçı rejimin ayaqda saxlanılması və prosesin maksimum şəkildə uzadılmasına xidmət edir”
AMİP Mərkəzi Şurasının sədri, politoloq Rəşad Bayramov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, Rusiya mətbuatında zaman-zaman bu kimi modellərin dəfələrlə təbliğinin şahidi olmuşuq: “Bu yenilik deyil və mən tamamilə əminəm ki, bundan sonra da bu istiqamətdə müxtəlif yazıların, müxtəlif modellərin tədbiq olunmasının mümkünlüyünün şahidi olacağıq. Rusiya Azərbaycanla Ermənistanın münasibətlərinin normallaşmasında, sülh sazişinin imzalanmasında maraqlı olmadığı üçün, bu cür modelləri yaymaqla, tədbiq etməklə faktiki olaraq separatçı rejim üçün yeni məhsullar istehsal edir. Yəni onlar üçün bir növ yeni modellər təqdim edir ki, separatçı rejim də bu cür modellərin üzərində dayansın, bu modellərin tədbiqi ilə bağlı məsələlər qaldırsın. Bunların da səbəbi var. Səbəb ondan ibarətdir ki, bu gün Avropa İttifaqının və ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə aparılan danışıqlarda kənarda qalan Rusiya prosesin maksimum şəkildə uzadılmasında maraqlıdır. Rusiya üçün bu gün sülh sazişinin imzalanması onun tərəflərə təsir imkanının itirilməsi deməkdir. Rusiya bunu kifayət qədər yaxşı başa düşür və onu da başa düşür ki, sülh olacağı halda sülhməramlı adlanan kontingentin saxlanılmasına da bir ehtiyac qalmayacaq. O cümlədən də gələcəkdə Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin normallaşması həm də Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin normallaşmasına gətirib çıxaracaq ki, bu da nəticə etibarı ilə əsas vəzifəsi Ermənistan sərhədlərini qorumaq olan Rusiyanın Ermənistanda olan hərbi bazasının oradan çıxarılmasına səbəb olacaq. Rusiya bütün bunları başa düşür və ona görə də sülh sazişinin imzalanmaması üçün əlindən gələni edir. Bundan bir neçə gün qabaq Rusiyanın hakim dairələrinə yaxın siyasi ekspertlərin iştirakı ilə keçirilən dəyirmi masada da bu fikirlər açıq - şəkildə ortaya qoyuldu və bəyan edildi ki, bu gün Azərbaycanla Ermənistan arasında real sülhün əldə olunması imkanları yoxdur. Bunun üçün uzun proses lazımdır və tərəflər buna hazır deyil. Əslində isə, bu gün sülhə hazır olmayan tərəf məhz Rusiyanın özüdür. Heç bir şəkildə sülh sazişinin imzalanmasında maraqlı deyil. Biz indiyə kimi Rusiyanın vasitəsilə keçirilən görüşlərin mövzularına baxsaq bunu aydın şəkildə görə bilərik. Bu görüşlərdə indiyə kimi sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası, yolların açılması məsələləri daim gündəmdə olub. Bir dəfə də olsun, sülh sazişinin mətninin müzakirəsi heç vaxt Rusiyanın vasitəçiliyi ilə keçirilən görüşlərdə müzakirə olunmayıb. Çünki Rusiya hər şeyə öz maraqları prizmasından baxıb. Sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyasına da o prizmadan baxır ki, Rusiyada saxlanılan müvafiq xəritələrdən bu prosesdə tərəflərə təzyiq üçün istifadə edəcək. Digər tərəfdən də, nəqliyyat yollarının və kommunikasiyaların açılması məsələsini gündəmə gətirdi ki, bu da birbaşa Rusiyanın özünə lazımdır. Çünki Rusiya bununla Ermənistanla və İranla birbaşa dəmir yolu əlaqələri qurma imkanı əldə edəcək. Yerdə qalan məsələlər Rusiyanın marağında olmadığı üçün, bu gün Azərbaycanla Ermənistanın münasibətlərin normallaşmasına özünün Cənubi Qafqazda sıxışdırılması kimi baxdığı üçün, bu cür cəfəng modellərin təbliği ilə məşğuldur. Amma əslində dünyada hər hansı bir modelin Qarabağa tətbiqi mümkün deyil. Qarabağ məsələsi Azərbaycanın daxili məsələsidir. Ümumiyyətlə, belə bir problem 44 günlük müharibədən sonra ortadan qalxıb. Xüsusilə də Ermənistanın 91-ci ildə Alma-Ata bəyannaməsinin şərtlərinə görə Azərbaycanın 86,6 min kv km ərazisinin tanıması, keçmiş “Dağlıq Qarabağın” , o cümlədən işğal olunan 8 kəndimizin Azərbaycan ərazisi olaraq tanınması deməkdir. Bundan sonrakı proseslərdə kiminsə hansısa model tətbiq etməsinə heç bir ehtiyac yoxdur. Bütün bu cəfəngiyatlar yalnız separatçı rejimin ayaqda saxlanılması, separatçı rejim üçün yeni ideyaların təqdim olunması və prosesin maksimum şəkildə uzadılmasına xidmət edir. Çünki bu gün Ukrayna bataqlığında ilişib qalan Rusiyanın Cənubi Qafqazda özü üçün ikinci cəbhə açma imkanları olmadığına görə, ancaq bu kimi yollarla prosesə müdaxilə etməyə çalışır. Bunun da nəticəsi olmayacaq. Nə Azərbaycan tərəfi belə bir şeyə imkan verər, nə də bununla bağlı hər hansı təzyiqin olması mümkündür”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
.jpg)