İyunun 12-də Vaşinqtonda Ermənistan və Azərbaycan xarici işlər nazirlərinin növbəti görüşü keçiriləcək. Rəsmi İrəvan bu dəfə Ceyhun Bayramov-Ararat Mirzoyan danışıqlarının neçə gün davam edəcəyini hələ dəqiqləşdirməyib. Hər iki tərəfdən Xarici İşlər Nazirliyi əlavə məlumat veriləcəyini vəd edir.
Bu arada ABŞ Dövlət Departamentinin mətbuat katibinin müavini Vedant Patel artıq bəyan edib ki, onlar Bakı ilə İrəvan arasında danışıqların yeni mərhələsini səbrsizliklə gözləyirlər: “Bəli, biz bu ay Vaşinqtonda keçiriləcək danışıqların növbəti raundunu səbrsizliklə gözləyirik, çünki tərəflər Cənubi Qafqaz regionunda dinc gələcəyə səy göstərməkdə davam edirlər. Daha əvvəl dediyim kimi, birbaşa danışıqlar davamlı və ləyaqətli sülhə və problemlərin həllinə nail olmaq üçün açardır. Birləşmiş Ştatlar məmnunluqla qeyd edir ki, Ermənistan və Azərbaycan da başqa formatlarda, o cümlədən liderlər arasında danışıqlar aparırlar”. Qeyd edək ki, mayın əvvəlində ABŞ-da da baş tutan Mirzoyan-Bayramov danışıqları dörd gün davam edib və bundan sonra ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken ikitərəfli və üçtərəfli müzakirələrdən sonra tərəflərin çətin problemlərin həllində əhəmiyyətli irəliləyiş əldə etdiyini bildirib. Antoni Blinken konkret irəliləyiş sahələrini açıqlamayıb, lakin vurğulayıb ki, danışıqların tempi sülh sazişinin həqiqətən əldə edilə biləcəyini göstərir. Bunlar fonunda İctimai Televiziyaya verdiyi müsahibədə Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan da ilin sonuna kimi İrəvan və Bakının sülh müqaviləsi imzalaya biləcəyini istisna etməyib: “Əgər biz bu intensivliyi qoruyub saxlaya bilsək, həmçinin beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən güclü dəstək olarsa, ilin sonuna qədər buna nail olmaq imkanı var... Biz buna mümkün qədər tez nail olmaq əzmindəyik. Bu, məsələn, bir il ərzində baş verə bilər, lakin ilin sonuna qədər də gecikdirilə bilər”. Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov da öz növbəsində son ayların intensiv danışıqlarına toxunaraq deyib: “Sülh qaçılmazdır, münasibətlərin nizamlanmasına dair saziş imzalanmalıdır”.
İntensiv danışıqlar və nikbin bəyanatlar, həqiqətənmi, tərəflərin mövqelərinin yaxınlaşdığını və ilin sonuna qədər sülh müqaviləsinin imzalanmasının mümkün olduğunu söyləməyə əsas verirmi? Erməni siyasi şərhçi Akop Badalyan İrəvan və Bakının fundamental məsələlərdə razılığa gəlmədiyini nəzərə alaraq, sənədin imzalanması üçün heç bir ilkin şərt görmür. O qeyd edib ki, delimitasiyanın konkret hansı xəritələr üzərində aparılacağı, sazişin həyata keçirilməsinin beynəlxalq qarantı məsələsi ilə bağlı heç bir razılıq yoxdur. Badalyan onu da xatırladıb ki, Ermənistan, Qarabağ da daxil olmaqla, Azərbaycanın 86 600 kvadrat kilometr ərazisini tanıdığını bəyan etsə də, Azərbaycan Ermənistanın göstərdiyi 29 800 kvadrat kilometr ərazini tanıdığını açıq şəkildə bəyan etməyib: "Biz həmçinin görürük ki, tərəflərin mövqeləri tamamilə fərqlidir, onlar fərqli olmaqda davam edir, ona görə də, ən azı zahirən, sülh müqaviləsinin praktiki imkanının olduğunu söyləməyə əsasımız yoxdur". Amma burada xatırladaq ki, Azərbaycan əvvəlcədən ərazi bütövlüyünü tanıdığını bəyan edib. Sadəcə, Ermənistan bu prosesi uzadıb. Bu arada Badalyan rəsmi Vaşinqtonun Azərbaycan tərəfinin Qarabağ ermənilərinə amnistiya tətbiq edilməsi ilə bağlı bəyanatını alqışladığını xatırladıb. O qeyd edir ki, ABŞ sülh müqaviləsinin imzalanmasında maraqlıdır. ABŞ-ın Xarici Əlaqələr üzrə Milli Komitəsinin rəhbəri və baş icraçı direktoru Suzan Elliott da qeyd edir ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında danışıqlar regionda sülhün və sabitliyin qorunması üçün çox vacibdir. Onun sözlərinə görə, harmoniya və inteqrasiya bugünkü gündəmin iki mühüm maddəsidir. S.Elliott Azərbaycan hökumətinin işğaldan azad edilmiş ərazilərin bərpası istiqamətində fəal iş apardığını da qeyd edib: “Hətta ABŞ-da belə mürəkkəb dəyişikliklər o qədər də tez baş vermir. 2020-ci ildən Azərbaycan bir çox infrastruktur layihələrini başa çatdırıb və bu, iqtisadiyyatı bərpa etmək və insanları buraya qaytarmaq üçün lazımdır”. Ermənistanda belə hesab olunur ki, Rusiyanın regionda zəifləməsi fonunda ABŞ bura yerləşmək, bu məqsəd üçün də Azərbaycan və Ermənistanın sülh şəraitində yaşamasını istəyir. Erməni ekspert Avetis Babacanyan qeyd edir ki, İrəvan ABŞ-ın bu istəyi ilə razılaşıb Kremlə qarşı çıxır: “Bu səbəbdəndir ki, Paşinyan Rusiya-Ukrayna savaşında Moskvanın müttəfiqi olmadığını deyir, sonra Qriqoryan 10 noyabr 2020-ci il bəyanatının 9-cu bəndindən – Azərbaycanın qərb rayonları ilə Naxçıvanı birləşdirəcək yola nəzarətin Rusiya FTX-də olması – imtina etdiyini açıqlayır. Yəni Ermənistan Rusiyanın faktiki olaraq müttəfiqi deyil. Bəs Ermənistan kimin müttəfiqidir? Ümumiyyətlə, kiminsə müttəfiqi olmaq üçün müttəfiqlik anlayışını anlamaq lazımdır. Müttəfiq olmaq üçün sən də nəsə təqdim etməlisən, gücün və bacarığın olmalı, kimsə sıxıntı anında kömək üçün sənə müraciət etməlidir, sən yardım əlini uzatmalısan. Ermənistan hansı ölkəyə bunu edir? Həmişə Ermənistan yardım üçün kiməsə üz tutur, ölkə yetim kimi hamıdan kömək, himayə diləyir. Bu ölkə özünü necə kiminsə müttəfiqi adlandıra bilər? Siyasi dəstək baxımından da Ermənistan heç vaxt etibarlı müttəfiq olmayıb. Paşinyanı kim hara çağırırsa, ora da gedir: Putinin dəvəti ilə Qələbə paradına gedir – halbuki bu, Qərbə qarşı demarşdır; Antirusiya ovqatlı Avropa Siyasi Birliyinin sammitinə çağırılır – Kişinyova gedir. Orada Rusiyaya qarşı vahid cəbhə yaratmaq çağırışı edilir və Paşinyan da onlara qoşulur. Bunun ardınca Rəcəb Tayyib Ərdoğanın andiçmə mərasiminə qatılmaq üçün Türkiyəyə səfər edir. Belə görünür ki, Paşinyan sabah Türk Dövlətləri Təşkilatının və ya Ərəb Dövlətləri Liqasının konfranslarına dəvət edilsə, məmnuniyyətlə iştirak edəcək. Ermənistanın vahid siyasi xətti yoxdur, ona görə də heç kimin siyasi müttəfiqi deyil. Ermənistan Ukrayna savaşında Rusiyanın müttəfiqi olmadığını deyir, ancaq Ukraynaya humanitar yardım da etmir: nə Rusiya qarşısında müttəfiq vəzifəsini yerinə yetirir, nə də kollektiv Qərblə həmfikir olur. Ermənistan əsaslandırmağa çalışır ki, 44 günlük savaşda Rusiya onu dəstəkləmədi, ona görə də Ukrayna savaşında Rusiyanı dəstəkləmir. Amma unudur ki, 44 günlük müharibə məhz Rusiyanın sayəsində dayandırıldı. Ermənistan hökuməti bir az adekvat olsaydı, bəlkə də müharibə 20 gün və ya daha az çəkərdi. 2020-ci il noyabrın 9-da Azərbaycan ordusu Xankəndiyə girəcəkdi, şəhər boş idi, azərbaycanlılar Xankəndiyə də girsəydilər, indi “Artsax” olmayacaqdı. Rus ordusu ermənilərlə azərbaycanlılar arasında dayandı ki, Azərbaycan ordusu irəliləməsin. İndi də Ermənistanın sərhədlərini Rusiya qoruyur, Qərbi Zəngəzurda da rus ordusu dayanıb. Yoxsa elə bilirsiniz Əliyev Paşinyandan qorxur, ya Papikyandan, ona görə Qərbi Zəngəzura girmir?. Ermənistan Ukrayna müharibəsində Rusiyanın müttəfiqi olmadığını deməklə faktiki olaraq Rusiyanın məğlub olmasını istəyir. Amma unudur ki, Rusiya məğlub olsa, Ermənistan türkləşəcək”.
Tahir TAĞIYEV
.jpg)