Rəşad Bayramov: “Naxçıvanda bu problemlər uzun illər ərzində tədricən yaranıb”
Məlum olduğu kimi, 27 illik Vasif Talıbov idarəçiliyi Naxçıvanı təkcə sosial-iqtisadi baxımdan geri salmadı, həm də bölgənin demoqrafik göstəricilərinə ciddi şəkildə mənfi təsir etdi. Oradakı yerli əhali Türkiyə və Rusiyaya iş dalınca miqrasiya etdi. Nəticədə Naxçıvan faktiki olaraq boşaldı.
Ən ciddi problemlərdən biri də Naxçıvandan İstambula və Türkiyənin digər böyük şəhərlərinə iş dalınca gedənlərin üzləşdiyi təhsil problemidir. Problem ondadır ki, orada işləyən naxçıvanlılar uşaqlarını məktəbə qoya bilməyib. Bir çoxları təhsil almaqdan məhrumdular. İyirmi birinci əsrdə təhsilsizliyin nə demək olduğunu təsəvvür belə etmək çətindi. Ancaq fakt ondan ibarətdir ki, bununla bağlı çox ciddi problemlər mövcuddur.
Bütövlükdə, Naxçıvanda illərdir yaranan demoqrafik problemləri necə həll etmək olar?
- “Müvafiq iş yerləri yoxdursa, insanların ora qayıdışını təmin etmək mümkün deyil”
Məsələyə münasibət bildirən əslən Naxçıvandan olan AMİP Mərkəzi Şurasının sədri Rəşad Bayramovun fikrincə, Naxçıvanın demoqrafik göstəricilərini yaxşılaşdırmaq üçün görüləsi çoxsaylı işlər var: “Naxçıvanda bu problemlər uzun illər ərzində tədricən yaranıb. Bir tərəfdən Talıbovun sərt idarəçilik metodu, başqa bir tərəfdən orada olan yüksək işsizlik səviyyəsi nəticə etibarilə ilbəil əhalinin oranı tərk etməsinə gətirib çıxardı. Bir qismi Rusiyada ayrı-ayrı sahələrdə fəaliyyət göstərir. Əsasən də ticarətlə. Böyük bir qismi Bakı şəhərində məskunlaşıb. Ancaq Naxçıvanın Türkiyə ilə sərhəd olması səbəbindən qardaş ölkəyə axın daha böyükdür. Təqribi məlumatlara görə, 100 minə yaxın Naxçıvan sakini hazırda Türkiyənin müxtəlif şəhərlərində məskunlaşıb. İstanbulda olanlar bilir, orada Naxçıvandan gələnlərin ayrıca məhəllələri var. Orada da təhsil və digər məsələlərlə bağlı ciddi problemlər var. Uşaqlar məktəbə gedə bilmir, bir qisim insanların sənədləri qaydasında deyil. Şəxsiyyət vəsiqəsinin vaxtı bitib, eləsi var ki, vətəndaşlıqla bağlı xarici pasportunun vaxtı bitib. Belələrinin sayı çoxdur. Bütün bu problemlərin aradan qaldırılmasının yolu, problemlər nədən qaynaqlanırsa, onları aradan qaldırmaqdan keçir. Yəni insanların öz yurd-yuvalarına qayıdışını təmin etmək üçün birinci növbədə onların sosial problemləri, maddi təminatları və s. həll edilməlidir. Bunun da yolu işgüzar mühitin yaxşılaşdırılmasından, sərmayə qoyuluşundan və iş yerlərinin açılmasından keçir. Nə vaxt ki Naxçıvanda bütün bu işlər görüləcək, konkret fəaliyyət ortaya qoyulacaq, o zaman bölgədə demoqrafik durum yoluna düşəcək. Regionu tərk edənlər tədricən geri qayıdacaqlar. Mən burada Naxçıvandan olan insanlar tanıyıram ki, sırf işsizlik səbəbindən Bakıdadılar, kirayələrdə yaşayırlar. Əminəm ki, onlar üçün Naxçıvanda müvafiq iş yerləri yaradılsa, geri dönəcəklər. Ancaq bu iş yerləri yoxdursa, insanların Naxçıvana qayıdışını təmin etmək mümkün deyil. Ona görə də mütləq şəkildə müvafiq iş yerləri yaradılmalıdır. Digər tərəfdən, Naxçıvandan təkcə adi vətəndaşlar köç etməyib. Oradan bu illər ərzində həm də güclü beyin axını baş verib. Hazırda Türkiyənin ali təhsil müəssisələrində çoxsaylı Naxçıvandan olan pedaqoqlar dərs deyir. Həmçinin oranın tibb ocaqlarında çalışanlar var. Yəni onlar üçün normal əmək haqqı və s. olmadığı üçün məcbur olub Türkiyə və digər ölkələrə üz tutublar. Hesab edirəm ki, sözügedən problemlər aradan qalxacaqsa, yaxın dövr ərzində Naxçıvana qayıdış sürətlənə bilər”.
Vidadi ORDAHALLI
