Qarabağdan köçən ermənilər nə əsasla köçkün və ya qaçqın sayılır?!.
Qarabağı könüllü tərk edib Ermənistana üz tutanların sayı barədə erməni mediasında müxtəlif rəqəmlər səsləndirilir. Bu başqa bir araşdırma mövzusudur. Bizim müzakirə edəcəyimiz məsələ fərqlidir. Ermənilərin Azərbaycan ərazisindən öz xoşlarına getdiyi məlumdur. Amma təəssüf ki, erməni təbliğat maşını yenə də işə düşüb və gedənlərin vəziyyətini tamam başqa donda qələmə verir. Təbii ki, erməniyanlılar da saxtakarlıq məsələsində heç də İrəvandakılardan geri qalmır.
Bu gün Qarabağdan (son məlumata görə 76 min adam gedib) gedən ermənilər qaçqın və ya məcburi köçkün sayıla bilərmi? Qarabağ Azərbaycanın torpağıdır və Azərbaycan torpağında yaşamış bu ermənilərin çoxunun da cibində Ermənistan pasportu var. Azərbaycan ərazisində cibində Ermənistan pasportu gəzdirən adamların qaçqın və ya məcburi köçkün sayılmaq iddiası nə qədər doğrudur?
- “Onlara qaçqın, və ya məcburi köçkün statusu ümumiyyətlə düşmür”
Siyasi və Hüquqi Araşdırmalar Mərkəzinin (SHAM) sədri Xəyal Bəşirov “Bakı-Xəbər”ə şərhində “Çox maraqlı və vacib bir məsələyə toxunmusunuz. Bu sual həqiqətən də bu gün Azərbaycana qarşı hazırlanan gələcəkdəki o ittihamarla ciddi bir cavabın mövzusudur. Çünki qaçqın və məcburi köçkün mövzusu Azərbaycan cəmiyyəti, Azərbaycan xalqı üçün çox həssas bir mövzudur. Azərbaycan xalqı Sovetlər ittifaqı süquta uğradığı gündən bugünə qədər qaçqın və məcburi köçkün mövzusunda ciddi şəkildə əziyyət çəkən bir xalqdır”-deyə bildirdi.
X.Bəşirovun sözlərinə görə, ermənilərin 1987-1991-ci illər arasında azərbaycanlılara qarşı səfərbər olunması və onlara qarşı təxribatlar, vəhşiliklər törətməsi, onları zorla qovması nəticəsində hazırda Ermənistan ərazisi kimi tanınan tarixi Azərbaycan torpaqlarından 300 min nəfərə yaxın azərbaycanlı qaçqın vəziyyətinə düşüb. “Təbii ki, əvvəlcə qaçqın və məcburi köçkün ifadələrinə izah gətirmək lazımdır. Bu ifadələr bir-birindən tamamilə fərqli ifadələrdir. Qaçqınlar təqiblərə məruz qaldıqlarına, eyni zamanda yaşadıqları ölkənin müdafiəsinə sığına bilmədiklərinə və həyatları üçün digər təhlükələr yarandığına görə yaşadıqları ölkəni tərk etmək məcburiyyətində qalan insanlardır. Yəni qeyd etdiyim kimi, 1987-1991-ci illərdə hazırda Ermənistan kimi tanınan Qərbi Azərbaycan ərazisindən 300 minə yaxın insanın məcburi şəkildə çıxarılması, yaxud bu məcburiyyət qarşısında qoyulması həmin o insanların Azərbaycan ərazisinə pənah gətirməsinə və qaçqın statusu almasına gətirib çıxarıb. Ondan başqa erməni işğalı və təcavüzü, ermənilərin vəhşilikləri nəticəsində Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazilərindən, yəni Qarabağ və ətraf 7 rayondan məcburi çıxmaq vəziyyətində qalan azərbaycanlılar isə ölkə hüdudları çərçivəsində Qarabağı və 7 rayonu tərk etmək məcburiyyətində qalıblar. Bu insanların sayı isə 1 milyona yaxındır. Bu insanlar məcburi köçkün statuna sahib oldular.
Bu gün Azərbaycana qarşı 30 ilə qədər düşmənçilik siyasəti yürüdən Ermənistan növbəti təxribatlarını törətməyə çalışır. Azərbaycan dövləti İkinci Qarabağ müharibəsində özünün haqlı savaşını apararaq, işğal altında olan ərazilərini azad edib ərazi bütövlüyünü təmin etdikdən sonra həmin ərazilərdə yaşayanlara vətəndaşlıq təklif etdi. Qarabağda yaşayan ermənilərin bəziləri üzərlərində Ermənistan pasportu, bəziləri isə ləğv edilən qondarma rejimin “sənədlərini” gəzdiriblər. Beynəlxalq səviyyədə və Ermənistanın özü tərəfindən də Azərbaycan ərazisi kimi tanınan Qarabağda yaşayıb başqa dövlətin vətəndaşı olmaq, onun pasportunu daşımaq, eləcə də dünyada heç bir dövlət və ya qurum, hətta Ermənistanın özü tərəfindən belə tanınmayan qondarma quruluşun saxta sənədlərini daşımaq, təbii ki, o insanlara Azərbaycan ərazisində yaşamaq hüququ vermir. Bütün dövlətlər və beynəlxalq səviyyədə tanınan qanunlara, konvensiyalara, müqavilələrə, qanunlara, sənədlərə görə hər bir dövlətin ərazisində yaşamaq üçün tələb olunan şərtlər var. Vətəndaş ayrı şərtlər əsasında yaşayır, vətəndaşlığı olmayanlar digər şərtlər əsasında yaşayır, əcnəbilər tamam fərqli qaydalar əsasında yaşayır. Bu insanlar bütün beynəlxalq qaydaları pozmaqla 30 il ərzində qanunsuz olaraq Azərbaycan ərazisində yaşayıblar. Azərbaycan onların öz ərazisində yaşamaq hüququ olan kəsiminə pozduqları qaydalara son qoyub Azərbaycanın qanunvericiliyinə uyğun şəkildə yaşamaqda davam etməyi təklif edir. Azərbaycan vətəndaşları olmaq hüququ olmayan şəxslər isə Azərbaycan ərazisində qala bilməzlər. Yəni burada Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə, konstitutsiyasına, beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq Azərbaycan dövləti özünün suverenlik hüququnu, dövlətin konstitutsiya hüququnun təminatı prosesini həyata keçirib. Düşünürəm ki, bu illər ərzində Azərbaycan ərazisində qanunsuz olaraq yaşayan insanların Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul edib Azərbaycan pasportu ilə Azərbaycan ərazisində yaşamaq hüquqları olmalıdır, amma onlar bundan imtina ediblərsə, artıq Azərbaycan vətəndaşlığından imtina etmiş olublar. Təbii ki, vətəndaşlıqdan imtina etmək insanların konstision hüquqlarıdır, buna heç kəs mane ola bilməz. Azərbaycan ərazilərini tərk etmək, Azərbaycan ərazilərinə qayıtmamaq, təbii ki, Azərbaycan qanunvericiliyinə uyğun həyata keçirilirsə, buna da heç kim mane ola bilməz. O ki qaldı o insanların sayı ilə bağlı məsələyə, ermənilər bütün dünyaya sübut və faktları, sənədləri saxtalaşdırmaqla məşğuldur. Bu gün onların Qarabağdan gedən ermənilərin sayını, o rəqəmləri şişirtmələrinə heç də təəccüblənməməliyik. Çünki Ermənistanın özünün mövcudluğu və bütün iddiaları saxtakarlığa, yalana və utopiyaya əsaslanır. Bu rəqəmlər də yanlışdır, şişirdilib. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, həmin ərazilərdə Azərbaycanın Dövlət Sərhəd Xidmətinin nəzarət-buraxılış məntəqəsi var. Həmin o nəzarət-buraxılış məntəqəsindən çıxan insanların statistikası Azərbaycanda olacaq. Hesab edirəm ki, zamanı gəldikdə, bununla bağlı rəsmi məlumat da yayılacaq. Amma hər bir halda bu və digər qüvvələrin təsiri altında Azərbaycan ərazisindən çıxan ermənilərin qaçqın və yaxud məcburi köçkün statusu almaq hüquqları yoxdur. Onlara nə qaçqın, nə də məcburi köçkün statusu ümumiyyətlə düşmür. Çünki məcburi köçkün düşənlər dövlətin bir ərazisindən digər ərazisində köçmək məcburiyyətində qalanlardır. Söhbət qaçqınlıq statundan gedirsə, bu halda bu mümkün deyil. Qaçqın statusuna sahib olacaq insanlar bu məsələdə ərazisini tərk etdikləri dövlətin təcavüzü, təzyiqləri nəticəsində buna məcbur qalmalıdırlar. Amma Azərbaycan nə edir? Azərbaycan bundan əvvəl də, bu prosesin baş verdiyi dönəmdə də həmin insanları Azərbaycan cəmiyyətinə reinteqrasiya etmək prosesini həyata keçirir, onlarla dialoq aparır, onların təhlükəsizliyini, sağlamlıqlarına təminatı öz üzərinə götürür. Amma o insanlar bunu qəbul etmirlərsə, yaxud kimlərinsə təsiri altında bundan imtina edirlərsə bu onların iradəsi əsasında formalaşan bir prosesdir. Azərbaycan onları ölkədən məcburi çıxarmadığı kimi, onların ölkədə məcburi qalması prosesini də həyata keçirmir. Çünki bunun özü də qanuna ziddir. Biz hüquqa, qanuna uyğun addımlar atırıq. Düşünürəm ki, həmin o şəxslərin Azərbaycan ərazisindən çıxması ilə bağlı məkrli və hiyləgər planı işləyən qüvvələr gələcəkdə Azərbaycana qarşı səsləndirəcəkləri o ittihamlar əsassız olacaq. Ona görə ki, biz onun üçün hazırkı məqamda kifayət qədər görüntülər, kifayət qədər sübut və dəlillər toplayırıq. Gələcəkdə bu iddiaların rədd edilməsi üçün hüquqi zəminin formalaşması, əlimizdə hüquqi əsasların olması ilə bağlı addımlar atırıq. Hesab edirəm ki, bu proses Azərbaycan tərəfindən tam şəffaf şəkildə həyata keçirilir”-deyə X.Bəşirov qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
