Faiq Ələkbərli: “Bu ərazinin Sovet Rusiyası tərəfindən Ermənistana verildiyi faktını 101 il əvvəlki fransız mətbuatı da təsdiqləyir”
Qərbi Zəngəzur məsələsi gündəmə gəldikdən sonra bundan ermənilər həddindən artıq narahat olublar. Bütün güclərini səfərbər edərək, bu ərazinin “tarixi erməni torpağı” olduğu iddialarını davam etdirdikləri bir vaxda ermənipərəst Fransada 101 il əvvəl nəşr olunan bir məqalənin üzə çıxarılması Ermənistana sərt bir şillə kimi dəydi.
Mətbuatda Fransanın məşhur "L'Œuvre" qəzeti 1920-ci il 15 iyul tarixli sayında Zəngəzurun erməniləşdirildiyindən yazıb. "SSRİ Zəngəzuru erməniləşdirdi" başlıqlı yazı erməni saxtakarlığının hələ 1920-ci ildə Fransanın özünə də məlum olduğunu göstərir. 1920-ci ildə Fransa mətbuatı açıq şəkildə SSRİ-nin Zəngəzuru erməniləşdirdiyini, Azərbaycan torpağını Ermənistana verdiyini yazıb.
Qeyd edək ki, mətbuatda həmin qəzetin fotosu da paylaşılıb.
- “Bu yazı Ermənistana Azərbaycan torpaqlarını hansı məkrli yollarla ələ keçirdiyini xatırladır…”
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası (AMEA) Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, siyasi şərhçi Faiq Ələkbərli “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, Ermənistan indiki vaxtda Fransa mətbuatında 101 il əvvəl nəşr edilən yazı ilə vurulub. "Qərbi Zəngəzurun Azərbaycan torpağı olduğu və bu ərazinin Sovet Rusiyası tərəfindən Ermənistana verildiyi faktını 101 il əvvəlki fransız mətbuatı da təsdiqləyir. Vaxtilə fransız mətbuatında dərc edilən bu yazının üzə çıxarılması, bütövlükdə bu yazı Ermənistana Azərbaycan torpaqlarını hansı məkrli yollarla ələ keçirdiyini xatırladır. Elə bu ölkənin havadarlarına da mesaj verir ki, Azərbaycan ərazisini ermənilərə siz vermisiniz. Bu baxımdan, bizim əlimizdə kifayət qədər sübutlar var”.
F.Ələkbərlinin sözlərinə görə, Zəngəzurun bir hissəsinin necə erməniləsdirilməsi uzun müddət gizli saxlanılıb.
“Bu, bugünə qədər tam detalları ilə ortaya qoyulmayıb.
Xüsusilə də Sovetlər dönəmində bu məsələ işıqlandırılmayib, yaxud ortaya çıxarılmayıb. İnsanlar qeyri-obyektiv şəkildə məlumatlandırılıb. Azərbaycan xalqının bu məsələdə bilgisizliyindən istifadə edib, həqiqəti təhrif olunmuş formada təqdim ediblər. Çox az adamın əsl həqiqətdən məlumatı olub.
1920-ci ilin 27 aprel işğalından sonra Azərbaycan torpaqlarının parçalanması prosesi baş verdi. Əvvəlcə torpaqlarımızın bir qismində Ermənistan yaradıldı.
Sual olunur: 1920-ci ilin aprelindən noyabrına qədər digər torpaqları Sovet Rusiyası niyə işğal etmədi? O zaman 9 min kvadrat kilometrdə özünü elan etmiş Ermənistana toxunmadı?
Ermənistan yalnız 1920-ci il noyabr ayının 30-da Sovet Rusiyası tərəfindən işğal olundu. Yəni təxminən 5-6 ay müddətində Ermənistanın Azərbaycan torpaqları hesabına böyüdülməsi prosesi getdi. Azərbaycanın torpaqları hesabına Ermənistanın böyüdülməsində həm Sovet Rusiyası, həm də Qərb dövlətləri maraqlı idi. Ona görə də, həmin dönəmin iyul ayında fransız qəzetlərinin belə bir başlıqla yazı verməsi təsadüfi deyildi. Çünki məhz 1920-ci ilin iyulunda, başda Njde olmaqla, erməni terrorçuları Zəngəzurun bir hissəsini ələ keçirmişdi və birmənalı şəkildə bəyan edirdilər ki, “bu torpaqlar ancaq Ermənistana birləşdiriləcəyi təqdirdə onlar silahı yerə qoyacaq”. O zaman Fransa mətbuatında da bu məsələ diqqət mərkəzində idi, Avropada da həmçinin diqqətlə izləyirdi. Njde birmənalı şəkildə məhz Azərbaycan türklərinin yaşadıqları torpaqların, xüsusən də Zəngəzurun Ermənistana birləşdirilməsini tələb edirdi. Sovet Rusiyası da buna göz yumurdu. Ona görə deyirəm ki, məhz həmin dövrdə, 1920-ci ilin iyulunda Sovet Rusiyası 9 min kvadrat kilometrdə mövcud olan Ermənistana toxunmurdu. Onun ətrafının isə əksinə, erməni terrorçuları tərəfindən işğal olunmasına şərait yaradırdı. Faktiki olaraq, Azərbaycan SSR əli-qolu bağlı qalmışdı.
Niyə məhz 1920-ci ilin iyulunda Fransa mətbuatında bu kimi xəbərlər yayılırdı? Çünki ermeni terrorçuları Ermənistandan kənardakı yerləri - Zəngəzuru, Naxçıvanı və Qarabağın böyük bir hissəsini ələ keçirmək istəyirdilər. Əslində, plan belə idi ki, məhz 9 min kvadrat kilometrlik Ermənistani Ermənistandan kənardakı torpaqlar hesabına terrorçular böyütməlidir. Demək olar ki, bu mənfur plan qismən də olsa həyata keçirildi. Sözün açığı, məhz Zəngəzurun bir hissəsi, indiki anlamda desək Qərbi Zəngəzur Ermənistana verildi. Əvvəl ora Gorus, Qafan daxil idi, sonra 1929-cu ildə orada Mehri rayonu da yaradıldı. Yəni Zəngilan və Naxçıvan arasındaki 9 kəndin də Mehri rayonuna qatılması ilə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü pozuldu”.
F.Ələkbərlinin sözlərinə görə, o zaman Sovet Rusiyası və Qərb dövlətlərinin məqsədi Zəngəzuru erməniləsdirmək idi.
F.Ələkbərli qeyd etdi ki, o vaxt məqsəd həm də Azərbaycanının quru torpaqları arasında bağları itirmək olub. Onun sözlərinə görə, həmin dövrdə Atatürk Naxçıvanla Türkiyə arasında ən azı Araz çayı üzərindən quru ərazidə sərhədin yaranmasına nail olmuşdu. Bu faktorun isə Sovet Rusiyasını və Qərb dövlətlərini ciddi narahat etdiyini deyən tarixçinin sözlərinə görə, onlar nə olursa olsun, çalışırdılar ki, Azərbaycanla Türkiyə arasında məhz sərhəd olmasın, olsa da ancaq Naxçıvanla məhdudlassın.
F. Ələkbərli deyir ki, Naxçıvan və Zəngilan arasındakı o torpaqların Ermənistan SSR-ə verilməsində də məqsəd o idi.
“Məqsəd Türk dünyasının quru torpaqlarda bağını qırmaq idi .
Bu işdə Fransa da, Sovet Rusiyası da maraqlı idi. Ona görə də Zəngəzurun bir hissəsi erməniləsdirildi. Sonradan da, bildiyimiz kimi, Qərbi Zəngəzurda yaşayan azərbaycanlıların da zaman-zaman öz doğma torpaqlarından uzaqlaşdırılmasına başladılar. 1988-ci ildən sonra isə bu proses tamamilə ermənilər tərəfindən həyata keçirildi. Bir sözlə, Zəngəzur məsələsi türk dünyası üçün çox önəmlidir. Yenidən bu məsələnin gündəmə gəlməsi də, Şərqi Zəngəzurla Qərbi Zəngəzurun adının paralel çəkilməsi də əslində Zəngəzur koridorunun mövcudluğunun bərpası üçün olduqca önəmlidir.
Fransa birmənalı şəkildə Ermənistana təzyiq göstərdi ki, nə olur olsun, Zəngəzur koridoru baş tutmasın. Çünki Türkiyə ilə Naxçıvan, Naxçıvanla Zəngilan arasındakı quru torpaqlarda hətta yolun açılmasını belə bir çox Avropa dövlətləri, xüsusilə də Fransa təhlükə kimi qarşılayır”.
Tarixçi bildirdi ki, 1920-ci ilin noyabr ayının 30-da Ermənistan SSR yarandıqdan 3-4 gün sonra, yəni dekabrın 3-də isə Sovet Rusiyasının təzyiqi ilə Qərbi Zəngəzur Ermənistana verildi. F.Ələkbərlinin sözlərinə görə, biz işğaldan azad etdiyimiz digər ərazilərimiz kimi, Qərbi Zəngəzuru və başqa ərazilərimizi də azad edəcəyik.
İradə SARIYEVA
