Bir bankın hekayəsi yox, bir sistemin aynası - Unibank nümunəsi nəyi göstərir?
Kredit borcu içində qalan vətəndaşlar, milyonluq Fransa villası və cavabsız suallar fonunda “Unibank” ASC-nin Müşahidə Şurasının sədri Eldar Qəribovun adı ətrafında yaranan son məlumatlar Azərbaycan cəmiyyətində ciddi narahatlıq doğurur.
Məlumata görə, bankın ali rəhbərliyində təmsil olunan şəxs Fransanın Nitsa şəhəri yaxınlığında, Villefranche-sur-Mer kimi elit bölgədə yerləşən ultralüks “Villa Floriana”nı 17 milyon avroya satışa çıxarıb. Bu villa beynəlxalq lüks əmlak bazarında təklif olunur və bölgənin ən bahalı, nadir daşınmaz əmlakları sırasına daxildir.
Bu fakt təkbaşına nə cinayət, nə də birbaşa ittihamdır. Məsələ bu məlumatın ortaya çıxdığı ümumi mənzərədir. Həmin mənzərə isə ondan ibarətdir ki, “Unibank” illərdir həm mediada, həm də rəsmi statistikada müştərin narazılıqları ilə gündəmdədir. Azərbaycan Mərkəzi Bankının açıqladığı şikayət indekslərində bankın adı əksər hallarda aşağı qiymətləndirilən, şikayət yükü yüksək olan banklar sırasında yer alıb. Bu indekslər bankın müştəri bazasına nisbətdə daxil olan şikayətlərin intensivliyini əks etdirir və bir neçə dövrdə “Unibank” sektor üzrə orta göstəricilərdən zəif nəticə nümayiş etdirib.
Rəsmi statistika ilə yanaşı, açıq mənbələrdə də eyni mənzərə müşahidə olunur. Müştərilər kredit münasibətlərində sərt yanaşmadan, gecikmələrə görə güzəşt mexanizmlərinin məhdudluğundan, kart əməliyyatlarında texniki problemlərdən, vəsaitlərin gec köçürülməsindən və müştəri xidmətində laqeyd münasibətdən şikayətlənirlər. Bu narazılıqlar epizodik deyil, uzun illərdir təkrarlanan və sistemli xarakter daşıdığı iddia olunan müraciətlərdir.
Məhz bu kontekstdə bank rəhbərliyinə bağlı strukturların xaricdə milyonlarla avro dəyərində əmlaka sahib olması məsələsi cəmiyyət üçün adi “şəxsi mülkiyyət” mövzusu olmaqdan çıxır. Bank sektoru sıradan biznes sahəsi deyil. Banklar vətəndaşların əmanətlərini idarə edir, kreditlər vasitəsilə minlərlə ailənin və sahibkarın maliyyə yükünü formalaşdırır. Bu səbəbdən bank rəhbərliyinin fəaliyyəti, prioritetləri və həyat tərzi ictimai maraq doğurur və doğurmalıdır.
Fransanın rəsmi biznes reyestrlərində “Villa Floriana”nın SCI FLORIANA adlı şirkətin balansında olduğu göstərilir. Həmin sənədlərə əsasən, şirkətdə Eldar Mahmud Qəribov idarəçi kimi, Lalə Hüseynova isə rol sahibi kimi qeyd olunub. Lalə Hüseynovanın üstünlük verilən soyadının “Qəribova” kimi göstərilməsi bu strukturun ailədaxili xarakter daşıdığını ehtimal etməyə əsas verir. Fransa hüquqi praktikasında SCI modeli yüksək dəyərli əmlakların ailə üzvləri arasında idarə edilməsi, qorunması və mülkiyyətin hüquqi şəxs üzərindən saxlanılması üçün geniş istifadə olunur. Bu model qanunidir və özü-özlüyündə pozuntu sayılmır.
Lakin burada sual hüquqi yox, etik və ictimai məsuliyyət sualıdır. Lalə Hüseynova ictimai-siyasi fiqur deyil, bank sektorunda rəsmi vəzifə daşımır. Buna baxmayaraq, onun adı Fransada milyonlarla avro dəyərində əmlakın saxlanıldığı hüquqi strukturda keçir. Fransa reyestrləri ailə münasibətlərini ayrıca təsdiqləmir, yəni onun Eldar Qəribovun həyat yoldaşı olub-olmaması rəsmi sənədlərdə açıq şəkildə göstərilmir. Amma ailəvi-hüquqi əlaqənin mövcudluğu ehtimalı ictimai baxımdan suallar doğurur.
Azərbaycan Mərkəzi Bankının şikayət indekslərində əksər hallarda aşağı qiymətləndirilən, mediada müştəri narazılıqları ilə gündəmə gələn bir bankın rəhbərliyinə bağlı şəxslərin xaricdə lüks həyat tərzi fonunda görünməsi cəmiyyətdə haqlı narahatlıq yaradır. Kredit borcu ilə mübarizə aparan vətəndaş üçün isə bu mənzərə bankla müştəri arasındakı uçurumu daha da dərinləşdirir.
Şikayətlərin məzmunu da illərdir dəyişmir. Media materiallarında və açıq platformalarda müştərilər əsasən eyni problemləri qabardırlar: kredit öhdəliklərinə sərt yanaşma, gecikmələrə görə güzəştlərin məhdudluğu, kart və onlayn əməliyyatlarda texniki nasazlıqlar, müraciətlərə gec və formal cavablar. Bu hallar uzun müddət aradan qaldırılmırsa, sual yaranır: problem fərdi müştərilərdədir, yoxsa bankın idarəetmə və xidmət modelində?
Normal şəraitdə banklar Mərkəzi Bankın şikayət indekslərini və ictimai rəyləri fəaliyyətlərini təkmilləşdirmək üçün siqnal kimi qəbul etməlidir. Lakin “Unibank” ətrafında formalaşan mənzərə onu göstərir ki, narazılıqların səsləndirilməsi fonunda bankın ictimai cavabları ya gecikir, ya da ümumi bəyanatlarla məhdudlaşır. Bu isə etimad böhranını daha da dərinləşdirir.
Bu yazı hər hansı cinayət ittihamı irəli sürmür. Ancaq açıq suallar ortadadır. Bank rəhbərliyi Mərkəzi Bankın şikayət indekslərindəki aşağı göstəriciləri necə izah edir? Müştərilərin illərdir səsləndirdiyi narazılıqlar niyə sistemli şəkildə aradan qaldırılmır? Sosial məsuliyyət anlayışı real problemlərin həlli iləmi ölçülür, yoxsa formal açıqlamalarla?
“Villa Floriana” məsələsi təkcə bir əmlak satışı xəbəri deyil. Bu, Azərbaycan bank sektorunda etimad probleminin simvoluna çevrilən bir hadisədir. Vətəndaş kredit və xidmət problemləri ilə üzləşdiyi bir vaxtda, bank rəhbərliyinin lüks aktivləri ictimai qıcıq doğurur. Bu qıcıq susqunluqla deyil, yalnız şəffaflıq, hesabatlılıq və real islahatlarla aradan qaldırıla bilər.
Bankların əsas kapitalı pullar yox, ictimai inamdır. Azərbaycan Mərkəzi Bankının göstəriciləri və vətəndaşların illərdir davam edən şikayətləri bu inamın ciddi sınaq qarşısında olduğunu göstərir. Bu sınaqdan necə çıxılacağı isə artıq “Unibank” rəhbərliyinin cavab verməli olduğu açıq ictimai məsələdir.
Akif NƏSİRLİ
