Azadlıq - Azərbaycanda dinamik artan uğurların həlledici şərti...
Məlum həqiqətdir ki, söz və fikir azadlığı demokratik cəmiyyətlərin təməl daşlarıdır və fərdlərə senzura, təqib qorxusu olmadan öz inanclarını ifadə etmək, fikir mübadiləsi aparmaq imkanı verir.
Bu azadlıqlar təkcə əsas insan hüquqları deyil, həm də şəxsi inkişaf, ictimai tərəqqi və möhkəm siyasi sistemlərin inkişafı üçün vacibdir. Elə bunlar da onların ümumbəşəri şəkildə qorunub saxlanmalı olduğunu ortaya qoyur.
Fikir, söz azadlığı innovasiya və intellektual tərəqqinin ayrılmaz hissəsidir
Söz azadlığı fərdlərə öz fikirlərini bildirməyə, açıq müzakirələr aparmağa imkan verir. Demokratik sistemdə o, vətəndaşlara şəffaflığı və ədaləti təmin edərək hökumətləri hesabatlı tutmaq səlahiyyətini verir. Bu azadlıq olmadan avtoritarizm inkişaf edə bilər, fərqli fikirlər boğular və siyasi iştirak məhdudlaşdırıla bilər.
Tarixən azad sözü sıxışdıran cəmiyyətlər durğunluq və iğtişaşlarla üzləşiblər. Məsələn, totalitar rejimlər nəzarəti saxlamaq üçün tez-tez azad fikiri məhdudlaşdırır, bu da geniş yayılmış narazılığa və yeniliklərin olmamasına səbəb olur. Əksinə, ifadə azadlığına dəyər verən demokratik millətlər ideyaların rəqabət apardığı mühitləri gücləndirir, bu da daha yaxşı nəticələrə və daha güclü institutlara gətirib çıxarır. Fikir və söz azadlığı innovasiya və intellektual tərəqqinin ayrılmaz hissəsidir. Fərdlər prosesləri sorğulamaqda, mövcud çatışmazlıqlara meydan oxumaqda və yeni ideyaları bölüşməkdə sərbəst olduqda, cəmiyyətlər daha sürətlə irəliləyir. İfadə azadlığının çiçəkləndiyi mühitlərdə bir çox kəşflər və ixtiralar ortaya çıxır. Bunlar fonunda fikir, söz və məlumat azadlığının, plüralizmin inkişaf etdirilməsi Azərbaycanda daim dövlətin diqqətindədir. Azərbaycan Konstitusiyasının 50-ci maddəsinə uyğun olaraq hər kəsin istədiyi məlumatı qanuni yolla axtarmaq, əldə etmək, ötürmək, hazırlamaq və yaymaq azadlığı var. Fikir, söz və məlumat azadlığı, sərbəst düşüncənin ifadə olunması üçün hüquqların təmin olunması kütləvi informasiya vasitələrinin və bütövlükdə, müasir informasiya cəmiyyətinin söykəndiyi əsas dəyər sayılır. Ölkəmizdə fikir azadlığı belə demək olarsa, şəxsi muxtariyyətin əsasını təşkil edir, fərdlərə öz inanclarını, dəyərlərini və şəxsiyyətlərini kənar müdaxilə olmadan inkişaf etdirməyə imkan verir. Bu azadlıq şəxsi inkişaf və özünü ifadə etmək üçün çox vacibdir. Fərdlər müxtəlif perspektivləri araşdırmaqda sərbəst olduqda, özlərini və dünyanı daha dərindən dərk edirlər. Fikir və söz azadlığının məhdudlaşdırılması tənqidi düşüncənin olmamasına səbəb ola bilər. Belə mühitlərdə insanlar hakimiyyətin tətbiq etdiyi inancları onların etibarlılığına şübhə etmədən qəbul edə bilərlər. Söz azadlığının təmin etdiyi açıq dialoq qarşılıqlı anlaşma və tolerantlığı gücləndirir. Fərdlər və qruplar öz perspektivlərini ifadə edə bildikdə, cəmiyyətlər daha əhatəli və empatik olur. Fərqli səslər ziddiyyətlərin konstruktiv həllinə imkan verir. Azad söz bəzən mübahisəli müzakirələrə səbəb ola bilsə də, onu boğmaq daha zərərlidir. Müxalif mövqenin susdurulması narazılıq və parçalanma yaradır, açıq dialoq isə fikir ayrılıqlarını aradan qaldırır və birliyi təşviq edir. Bunlar fonunda təqdirəklayiq haldır ki, Azərbaycanda vətəndaşlar fikirlərini sərbəst şəkildə ifadə edə bilirlər, azad şəkildə məlumat ala bilirlər və azad mətbuatın varlığına mane olacaq heç nə yoxdur. Əksinə, dövlətimiz mətbuatın azadlığı üçün lazım olan hər cür şəraiti yaradıb və belə bir şəraitin yaradılması bu gün də davam etdirilir. Dünya təcrübəsi də göstərir ki, söz, fikir azadlığı ideyaların səsləndirilməsinə və tətbiqinə imkan verirsə, şərait yaradırsa, deməli həmin cəmiyyət inkişaf edəndir. Bunun real nümunəsini Azərbaycanın timsalında görmək mümkündür.
Azadlıqların qorunmasında vətəndaşların rolu yüksəkdir
Söz azadlığının qorunması ilə zərərin qarşısının alınması arasında tarazlığın yaradılması incə işdir. Nifrət nitqi, dezinformasiya və zorakılığa çağırış ifadə azadlığının təməl hüququnu pozmadan həll edilməli olan həqiqi narahatlıqlardır. Bu çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün aydın hüquqi çərçivələr və ictimai məlumatlılıq vacibdir.
Söz və fikir azadlığının müdafiəsi vətəndaşlardan sayıqlıq və fəal iştirak tələb edir. Bu hüquqların müdafiəsi, senzuraya qarşı müqavimət və müstəqil mediaya dəstək həyati əhəmiyyət kəsb edir. Müvafiq azadlıqların təmin edilməsində təhsil müəssisələri əsas rol oynayır. Məktəblər və universitetlər tənqidi təfəkkür, media savadlılığı və müxtəlif perspektivlərin dəyərini öyrətməklə fərdləri azad və açıq cəmiyyətlərdə konstruktiv iştiraka hazırlayır. Söz və fikir azadlığı fərdi səlahiyyətlərin artırılması, ictimai tərəqqi və demokratik idarəçilik üçün zəruridir. Onlar fikir mübadiləsinə səbəb olur, innovasiyalara təkan verir və tolerantlığı təşviq edir. Bundan başqa, müasir həyatın mürəkkəbliklərini həll etmək üçün onları vacib edir. Həmin azadlıqların qorunması cəmiyyətlərin canlı, əhatəli və sağlam qalmasını təmin edir. Söz və fikir azadlığı həm hüquq, həm də məsuliyyət kimi hamının sarsılmaz öhdəliyi olmalıdır. Məlumat azadlığı təmin olunmadan, yəni informasiya cəmiyyətinin fundomental prinsipi təmin olunmadan demokratiyadan da, plüralizmdən də, azad cəmiyyətin tərəqqisindən də danışmaq mümkün deyil. Azərbaycanda medianın inkişafı, söz, fikir, məlumat azadlığının təminatı üçün qanunvericilik normaları da qəbul edilib, institusional mexanizmlər, bu istiqamətdə inkişafa təkan verən qurumlar formalaşdırılıb. Hazırda Azərbaycan vətəndaşlarının internetə sərbəst giriş imkanlarının, sosial şəbəkədən istifadə imkanlarının olmasına görə fikir və söz azadlıqlarına heç bir maneə ola bilməz. Bu istiqamətdə beynəlxalq standartlara uyğun normativ hüquqi bazanın olması, həmçinin azad fikir, söz imkanlarının genişliyinə, heç bir maneənin olmaması səbəbindən Azərbaycan söz, fikir, məlumat azadlığının təminatında lider dövlətlərdən hesab olunur. Əsas məqsədlərdən biri isə əldə olunan nailiyyətlərin daha da gücləndirilməsinə hesablanıb. Nəticələr daha böyük uğurlara imza atılacağını qətiyyətlə deməyə ..
Ramil QULİYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
