Çərşənbə günü, 16 iyul 2025
     

Ticarət ortaqlarımızda inflyasiya 15 faiz, bizdə 3 faiz necə ola bilər?..

Image

Azərbaycanda inflyasiyanı körükləyən səbəblər əsasən ölkə daxilindədir

Azərbaycan iqtisadiyyatında inflyasiyanın səbəbləri barədə həm hökumət nümayəndələri, həm də vətəndaş cəmiyyəti üzvləri kifayət qədər araşdırma aparıb, ortaya nəticələr qoyub. Problem budur ki, hökumətlə vətəndaş cəmiyyəti bur-biri ilə fikirlərini bölüşmür, qarşılıqlı müzakirələr aparmır, ortaq nəticələr çıxarılmır. Həmişə hər iki tərəf öz mövqeyində qalır.

Ona görə də cəmiyyətdə çaşqınlıq yaranır - vətəndaşlarımız kimin daha haqlı olduğunu ayırd edə bilmir. Amma bu faktdır ki, vətəndaşın real gəlirləri ilə artan mal və xidmət qiymətləri arasında böyük fərqlər yaranır. Yəni inflyasiya real gəlirlərimizi üstələyir. Başqa sözlə desək, əhalinin nominal (pul ifadəsində) gəlirləri artsa da, onların real gəlirləri (dəyər ifadəsində) azalır. Bir qədər də detallara varsaq, məsələn, pensiyaçı ilin əvvəlində indeksləşdirilmiş məvacibi ilə ötən ilin eyni dövründə ala bildiyi mal və xidmətləri bu gün artıq ala bilmir. Minimum və orta aylıq əmək haqqı barədə də eyni fikri söyləmək olar. Amma elan edirik ki, minimum əmək haqqı 15,2%, orta ayliq əmək haqqı və əmək pensiyası 8,1% artıb. Statistikaya görə, 2024-cu il ərzində ölkədə cəmi 2,2% inflyasiya olub. Yəni bizim gəlirləriniz 15,2% və 8,1%, qiymətlər isə 2,2% artıb. Yəni gəlirlərimiz xərclərimizi 13% və 5,9% üstələyib. Elə isə, ötən il 364 manat pensiya alan təqaüdçü bu il 8,1% artaraq 393 manat olan pensiya ilə nəyə görə ötənilki qədər ərzaq ala bilmir? Bu gün Azərbaycan hökumətinin ötən ilin yekunlarına dair elan elədiyi inflyasiya səviyyəsi (2,2%} bunun nə demək olduğunu anlayan adamlarda sadəcə acı gülüş doğurur. Yəni bu o deməkdir ki, ölkədə ümumi mal və xidmətlərin qiymətləri bir il ərzində orta hesabla cəmi 2,2% artıb. Düşün, Bakı şəhərində "2024-cu ildə qiymətlər necə faiz bahalaşdı" sualı iiə sorğu aparın. Görün kim 2,2%-lə razilasacaq?

Digər tərəfdən, AMB sədri hələ bununla da razılaşmır, deyir ki, biz inflyasiyanı idxal edirik...

Birinci növbədə, ölkədə rəsmi inflyasiya reallığı əks eydirmir. İkincisi, inflyasiya idxaldan daha çox daxili amillərlə bağlıdır.

Azərbaycanın Mərkəzi Bankının sədri Taleh Kazımov Ər-Riyadda Səudiyyə Ərəbistanı Maliyyə Nazirliyi və Beynəlxalq Valyuta Fondunun regional ofisi tərəfindən təşkil olunmuş İnkişaf etməkdə olan ölkələrin bazarları üçün Əl-Ula konfransı çərçivəsində “İnkişaf etməkdə olan ölkələrin maliyyə sisteminin dayanıqlılığı” mövzusunda panel diskussiyasında çıxış edərkən bildirib ki, 2022-ci ilin oktyabr ayında Azərbaycanda inflyasiya səviyyəsi 15,6 faizlik ən yüksək göstəricisinə çatıb.

“2024-cü ilin sonuna kimi biz onu 4,9 faizə endirməyə nail olduq. Bizim proqnozlar göstərir ki, qeyri-müəyyənliyi nəzərə alsaq, bu il inflasiya 5,5 faiz təşkil edəcək, gələn il isə 3.8 faiz civarında olacaq. Beləcə biz, Mərkəzi Bankın 4% ± 2% -lik hədəf diapazonundayıq. İnflyasiyanın səbəblərinə gəlincə, Azərbaycanın nümunəsində, biz inflyasiyanı idxal edirik.

Bizim ticarət tərəfdaşlarımızda orta illik inflyasiya səviyyəsi son 3 il ərzində 15,8 faiz təşkil edib. Sabit valyuta məzənnəsi siyasətini rəhbər tutaraq, nominal effektiv məzənnənin möhkəmlənməsi yolu ilə inflyasiyanı cilovlamağa nail olmuşuq. Nominal effektiv məzənnənin orta illik möhkəmlənməsi 13% təşkil edib ki, bu da bizə idxal inflyasiyası ilə mübarizədə əhəmiyyətli üstünlük qazandırıb", – deyə AMB sədri qeyd edib.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, o fikirdəyik ki, ölkədə inflyasiya idxaldan daha çox ölkənin daxili iqtisadiyyatı ilə bağlıdır. Konkret faktlardan danışsaq, ölkəyə idxal edilən mal ətinin gömruk dəyəri 4 manat, pərakəndə satış qiyməti isə ən aşağısı 12 manatdır. Necə olur ki, ət Monqolustandan Azərbaycan sərhədinə qədər ətin istehsal xərcləri qarışıq 4 manat dəyər qazanır, gömrükdən piştaxtaya qədər bu dəyər 300% artır? Məgər bu inflyasiya idxalı sayılır? Yeni Zelandiyadan gətirilən kərə yağının gömrük qiyməti təxminən 9 manat, pərakəndə satış qiyməti isə 22-24 manat arasındâ tərəddüd edir. Yəni gömrükdən piştaxtaya qədər yağın qiyməti 255% bahalaşır. Hələ mən onu nəzərə almıram ki, bu yağlar ölkədə qablaşdırılarkən onların tərkibinə 30-40% ucuz yağlar vurulur. Bu, yağın maya dəyərini bir qədər də aşağı (6-7 manata) salır. Bütün gündəlik tələbat təyinatlı idxal malları ölkəyə bu sxemlə daxil olur. Belə olan halda biz hansı inflyasiya idxalından danışırıq?

Fikrimizcə, ölkədə infliyasiyanı - qiymət artımını körükləyən amillər aşağıdakılardır: inhisarçılıq, vergi yükünün ağır olması, gömrük rüsumlarının yüksək səviyyəsi, Tarif (qiymət) Şurasının mütəmadi qərarları.

Bu amillər içərisində ən betər bəla inhisarçılıqdır. Çünki inhisarçının qorxub-çəkinəcəyi bir rəqibi olmur. Belədə isə elan etmişik ki, biz bazar iqtisadiyyatı mödelinə keçmişik, qiymətə nəzarət yoxdur. Ona görə də o heç vaxt qiyməti ucuzlaşdırmaq barədə düşünmür. Rəqabətli iqtisadiyyatda isə sahibkarın çoxlu rəqibləri olduğundan, o, qiymət artımına getməyə cəsarət etmir. Yoxsa müflisləşib bazardan çıxa bilər.

Digər məsələlər isə birbaşa hökumətin iqtisadi siyasətindən asılıdır.

Nəticə olaraq qeyd edək ki, tərəfdaş ölkələrdə inflyasiyanın səviyyəsi nə qədər yüksək olur olsun, bu, dünya iqtisadiyyatının ümumi problemlərindən (beynəlxalq iqtisadi böhran) qaynaqlanmırsa, onun bizə elə ciddi zərəri yoxdur. Çünki biz yüksək inflyasiya gedən ölkələrdən mal idxal ediriksə, məzənnə fərqində uduruq. Yəni mal bizə daha ucuz başa gəlir. Ona görə də dünyada ümumu iqtisadi böhran yoxdursa, biz muxtar şəkildə daxili alətlər vasitəsi ilə inflyasiyani idarə edə bilərik. Yeganə həlli çətin olan problem inhisarçılıqdır. Hökumət bunun həlli üzərində işləməlidir. Hazırda bu istiqamətdə hüquqi bazanın yaradılması prosesi gedir.

Akif NƏSİRLİ



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

16.07.2025 / 15:09
“Vaqif Poeziya Günləri” Gəncədə davam etdi

16.07.2025 / 14:38
Makron Fransanı borc bataqlığında batırır - hər saniyədə 5 min avro borc... hökumət devrilə bilər...

16.07.2025 / 14:05
Paşinyan Zəngəzura “HƏ” dedi, - Rusiya tətikdədir...

16.07.2025 / 13:45
Magistraturaya qəbul imtahanında esseyə minimal tələb qoyula bilər...

16.07.2025 / 13:21
Leyla Əliyeva Berdiməhəmmədovun qızı Oquldjaxan Atabayeva ilə görüşüb

16.07.2025 / 13:06
Россия обязана возместить ущерб, нанесённый Азербайджану за 200 лет оккупации - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

16.07.2025 / 12:57
“Su şəbəkələrinə qoşulma” işçi qrupunun növbəti iclası keçirilib*

16.07.2025 / 12:21
"Azərbaycan və Türkmən xalqlarını dərin qardaşlıq ənənələri birləşdirir və müstəqillik dövründə bu əlaqələr daha da gücləndi" - Prezident

16.07.2025 / 12:09
Prezident İlham Əliyevin Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla görüşü olub - FOTO

16.07.2025 / 12:05
Avropa İttifaqından Ukrayna SÜRPRİZİ - 88 milyard avroluq yardım...

16.07.2025 / 11:29
Bir gündə ölkə ərazisində 46 cinayətin üstü açılıb- polis

16.07.2025 / 11:13
Paşinyan bu erməni naziri işdən qovdurdu

16.07.2025 / 11:06
I Qarabağ müharibəsinin daha bir şəhidi Xaçmazda dəfn olunacaq

16.07.2025 / 11:03
Paşinyanı devirmək üçün Rusiyanın yeni planı ortaya çıxdı - CANLI

16.07.2025 / 11:00
Altı ayda motosiklet sürücülərinin təqsiri üzündən 17 yol qəzası olub, 4 nəfər ölüb

16.07.2025 / 10:41
“Mentor Klinika” layihəsi çərçivəsində tibb müəssisələrinə baxış davam etdirilir

16.07.2025 / 10:34
Azərbaycanın ədliyyə naziri İraq Federal Ali Məhkəməsinin sədri ilə görüşüb

16.07.2025 / 10:32
Karapetyana qarşı "çirkli pulların yuyulması" ittihamı irəli sürülüb

16.07.2025 / 10:28
Tramp bu dəfə tələbələrin etirazı ilə qarşılaşdı

16.07.2025 / 10:21
Azərbaycanda bu kredit təşkilatı bağlandı

16.07.2025 / 10:17
Sabirabadda arvad ərini bıçaqlayıb

16.07.2025 / 10:12
MMA döyüşçüsü Mahaçqalada güllələndi

16.07.2025 / 10:05
Goranboyda kütləvi dava olub

16.07.2025 / 10:00
İran 2 milyon litr neft daşıyan xarici tankeri ələ keçirib

16.07.2025 / 09:51
Qazaxıstanın iki sığorta brokeri Azərbaycan bazarına daxil olub - Mərkəzi Bank

16.07.2025 / 09:46
Evdən çürümüş kişi meyiti tapıldı...

16.07.2025 / 09:39
Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Bakıya gəlib

16.07.2025 / 09:22
Azərbaycanlı boksçu erməni rəqibinə qalib gəldi, Avropa çempionu oldu!

16.07.2025 / 09:18
Tramp Avropa İttifaqı barədə danışdı - "irəliləyiş var"

16.07.2025 / 09:11
Xaçmazda "Kamaz" divara çırpılıb, sürücü ölüb

16.07.2025 / 09:04
Rasim Məmmədov – 60

16.07.2025 / 09:00
Azərbaycanla Çin arasında viza rejiminin ləğvi ilə bağlı saziş bu gündən qüvvəyə minib

16.07.2025 / 08:36
5-ci qrup ixtisas universitetləri attestatla qəbulu dayandırdılar...

16.07.2025 / 01:27
Tramp geri addım atdı və Zelenskiyə xəbərdarlıq etdi – Moskvanı vurmayın...

15.07.2025 / 22:43
Yekaterinburqda Azərbaycan diaspor rəhbərinin oğlu saxlandı

15.07.2025 / 21:31
Tramp Putinə qarşı sərt addımlar üçün 50 gün gözləməyəcək...

15.07.2025 / 21:16
Ölkəyə gələn 31 tonun içində ərəb qızılı yoxdur - niyə?..

15.07.2025 / 21:02
AB Ermənistana 2,5 milyard avro dəstək qərarı verdi...

15.07.2025 / 20:47
“60 kənd boşaldılır, 300 min azərbaycanlı qayıdır” - Qərb daha çox şey gözləyirmiş...

15.07.2025 / 20:33
Zəngəzur dəhlizində 3-cü dövlətin nəzarəti ideyası kimə məxsusdur?

15.07.2025 / 20:20
Trampın bu 50 günü əvvəlki “60, 90 günlərə dönməsə yaxşıdır”...

15.07.2025 / 20:06
“3 dövlət birləşir” - Bakı-Dəməşq “qaz əməkdaşlığına” erməni mediasından hücum başladı...

15.07.2025 / 19:52
Rusiya Akkuyu AES-lə bağlı Türkiyəyə qəbuledilməz şərt qoydu...

15.07.2025 / 19:39
“Dini qurumlarla bu mövzu ətrafında toplaşmağımız çox əhəmiyyət daşıyır”- Rəşad Məcid

15.07.2025 / 19:37
Ermənistanın ağır müharibə cinayətləri məhkəmədə bir-bir sübuta yetirilir...

15.07.2025 / 19:25
Tərəqqi yolunun başlanğıcı – Əhliman Əmiraslanov yazır...

15.07.2025 / 19:12
Ukrayna öz qaz anbarlarını Azərbaycana təklif etdi...

15.07.2025 / 19:05
Polis Sumqayıtda ikitəkərli nəqliyyat sürücüləri ilə maarifləndirici söhbətlər aparıb - FOTO

15.07.2025 / 18:57
Tanınmış tədqiqatçı Qismət Yunusoğlu Aydın Quliyevi təbrik etdi

15.07.2025 / 18:50
Cəlilabaddakı yanğının söndürülməsinə 2 helikopter cəlb edildi

15.07.2025 / 18:44
Ursula Lyayen Paşinyanın “sülh siyasəti” barədə inanılmaz sözlər dedi...

15.07.2025 / 18:30
Subbakalavrların taleyini kim həll etməlidir - universitetlər, nazirlik, ya DİM?

15.07.2025 / 18:16
Tramp Ukrayna müharibəsinin gedişini dəyişəcək qərar verdi...

15.07.2025 / 18:03
Azərbaycanda 2 yeni qoruq yaradıldı - nə dəyişəcək?..

15.07.2025 / 18:00
“...Harada boşluq varsa, onu ya savadsızlıq, ya da xarici radikal çağırışlar doldurur” - Vüqar Əliyev

15.07.2025 / 17:50
Hansı ixtisasın lazım olub-olmadığına DİM özü qərar verə bilərmi?

15.07.2025 / 17:42
Vardanyanın məhkəməsində zərərçəkmiş şəxslərin ifadələri dinlənildi

15.07.2025 / 17:35
Ukraynanın baş naziri istefa verdi

15.07.2025 / 17:31
İkinci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı “Azəriqaz”da yüksək vəzifəyə təyin olundu

15.07.2025 / 17:27
Vətəndaşların şəxsi məlumatlarını xarici kiberbunkerlərə ötürən şəxs ifşa edildi - 300 min manatlıq ziyan...

15.07.2025 / 17:15
Trampdan Zelenskiyə Putini şoka salan təlimat - Moskva və Peterburqu vurun…

15.07.2025 / 17:01
Şamaxıdan mesaj - Media dinin siyasiləşdirilməsinə qarşı dayanan böyük qüvvədir...

15.07.2025 / 16:50
Ersin Tatar Kipr danışıqlarında Lefkoşanın şərtlərini açıqladı - heç bir federal quruluşundan söhbət gedə bilməz

15.07.2025 / 16:34
Şamaxıda “Müasir informasiya məkanı və dini etiqad azadlığı” mövzusunda konfrans başlayıb

15.07.2025 / 16:05
"Vaqif Poeziya Günləri" Qazaxda başladı

15.07.2025 / 16:03
BDU İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzi ilə əməkdaşlıq haqqında anlaşma memorandumu imzalayıb

15.07.2025 / 15:22
Vətənə sevdalanan ömür...

15.07.2025 / 15:22
ABŞ Rusiyaya qarşı 10 milyardlıq planı işə saldı - Ukraynaya Rusiyanın dərinliklərini vura biləcək raketlər də veriləcək…

15.07.2025 / 14:39
"Ağdamda 8 yaşayış məhəlləsi, 1 qəsəbə, 23 kənd lahiyələndirilir" - Prezidentin xüsusi nümayəndəsi

15.07.2025 / 14:30
"Azərbaycan ilə Türkiyənin birgə layihələri regionun yeni geosiyasi mənzərəsini formalaşdırıb" - Samir Şərifov

15.07.2025 / 14:18
Tramp ATACMS raketləri ilə Rusiyaya zərbə endirməyə icazə verə bilər...

15.07.2025 / 14:02
Evdən 30 min dollar və 12 min manat oğurlayan qadın tutuldu...

15.07.2025 / 13:47
Laçından Ağcabədiyə 120 kq yararsız mal əti aparan şəxs yolda yaxalandı...

15.07.2025 / 13:34
"Azərbaycan ilə Türkiyənin qanunvericilik aktlarını bir-birinə uyğunlaşdırmağa çalışırıq" - Əhliman Əmiraslanov

15.07.2025 / 13:19
"Xain çevrilişə cəhd zamanı can Azərbaycanın ölkəmizə güclü dəstəyini xatırlayırıq" - Türkiyə səfiri

15.07.2025 / 13:10
Дмитрий Киселев! Совет Прессы Азербайджана в отличии от вас, никогда не врёт - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

15.07.2025 / 12:53
Azərbaycandan qardaş Türkiyəyə 15 iyul mesajı - "dərin ehtiram və minnətdarlıqla anırıq”

15.07.2025 / 12:38
Baku Network Parisdə ilk dəfə olaraq erməni təcavüzü nəticəsində həlak olmuş azərbaycanlı jurnalistlərlə bağlı məsələ qaldırıb

15.07.2025 / 12:32
III MDB Oyunlarına 8 ölkədən 1846 idmançı qatılacaq

15.07.2025 / 12:20
"Bu gün Azərbaycanla Türkiyə gələcəyə doğru çiyin-çiyinə irəliləyir" - İlham Əliyev

15.07.2025 / 12:13
Slovakiya Azərbaycanda fəxri konsulluq açacaq

Ermənistanın ağır müharibə cinayətləri məhkəmədə bir-bir sübuta yetirilir...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910