Mərkəzi Bankın siyasəti üzündən Azərbaycan 10 milyard dolları necə itirdi? - İllər sonra açılan fakt...
“Mərkəzi Bank manatı sabit saxlaya bilmədi və biz 10 milyard dollar valyutanı itirdik”. Bunu Prezident İlham Əliyev yerli televiziya kanallarına müsahibəsində deyib.
Dövlət başçısının fikrincə, Azərbaycanda biz elə siyasət aparırıq ki, sosial sahə daim diqqət mərkəzində olsun və köklü iqtisadi islahatlar insanların güzəranına mənfi təsir göstərməsin: “Düzdür, istisnalar olub. Bildiyiniz kimi, bir neçə il bundan əvvəl biz çox ağır bir addımın atılmasına məcbur idik. Manatın qiymətdən düşməsi insanların rifah halına mənfi təsir göstərmişdi. Amma o addımı biz mütləq atmalı idik. Çünki əgər biz o addımı atmasaydıq, bütün valyuta ehtiyatlarımızı xərcləyə bilərdik. Onsuz da bu addımın gecikməsi ona gətirib çıxardı ki, Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatları böyük dərəcədə tükənmişdi. Təqribən 10 milyard dollar vəsait manatın sabit saxlanmasına istifadə edilmişdi. Nəticə etibarilə Mərkəzi Bank manatı sabit saxlaya bilmədi və biz 10 milyard dollar valyutanı itirdik. Yəni belə hallar olub. Amma mənim prezidentlik dövrümdə mən tək bu halı yada sala bilərəm. Bu hal, bu addım qaçılmaz idi”.
Bəlkə də o vaxt Mərkəzi Bank daha çevik pul-kredit siyasəti yeritsəydi və iqtisadi proseslərin inkişaf istiqamətini düzgün proqnozlaşdıra bilsəydi, bir belə maliyyə itkisi ilə ölkə üzləşməzdi.
Maraqlıdır, bəs ekspertlər bunu necə dəyərləndirir?
- “MB rəhbərliyi neftin dünya bazarındakı baha qiymətinə arxayın olaraq maliyyə siyasətini ona uyğun qururdu”
Məsələyə münasibət bildirən iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Firdovsi Şahbazovun fikrincə, 7 il əvvəl devalvasiyanın baş verməsində Mərkəzi Bankın qəbahəti böyük idi: “Problem o idi ki, Mərkəzi Bank rəhbərliyi neftin dünya bazarındakı baha qiymətinə arxayın olaraq maliyyə siyasətini ona uyğun qururdu. Halbuki, ortada 2008-2009-cu illərdə dünyada yaşanan maliyyə böhranının acı təcrübəsi var idi. Çünki 2008-ci ilin ortalarından başlayaraq neftin dünya bazar qiyməti kəskin şəkildə aşağı düşməyə başladı. 2010-cu ilə qədər nefitin qiyməti bahalaşmadı. Artıq o vaxt bəlli idi ki, bu kimi vasitələrlə dolların məzənnəsini sabit saxlamaq sərfəli deyil. Ancaq təəssüflər olsun ki, Mərkəzi Bank manatın məzənnəsinin sərbəst buraxılması təşəbbüsü ilə çıxış etmədi. Halbuki, o zaman mərhələli şəkildə buna gedilsəydi, bu qədər maliyyə itkisi yaranmazdı. 2014-cü ilin ortalarından başlayaraq neftin qiyməti yenidən ucuzlaşmağa başladı. Bəlli oldu ki, sözügedən proses uzun çəkəcək. Nəticədə 2015-ci ilin fevralında birinci devalvasiya baş verdi. Ancaq bu da yetmədi və həmin ilin sounda ikinci devalvasiyaya gedildi. Daha sonra dolların məzənnəsi 1.70 manat ətrafında möhkəmləndi. Buna baxmayaraq bizdə hələ də üzən məzənnə rejimi mövcud deyil. Yenə də neftin qiyməti həlledici rola malikdir”.
Bu baxımdan ekspert hesab edir ki, qeyri neft ixracından əldə olunan gəlirlər əhəmiyyətli şəkildə artarsa, məzənnəni qorumaq üçün valyuta ehtiyatlarından istifadə etməyə ehtiyac olmaz.
Vidadi ORDAHALLI
