Ermənistan təlaşda: Qərbi Zəngəzur mübahisəli ərazilər kimi dünyada tanınmağa başlayır...
ABŞ Dövlət Departamenti Zəngəzur dəhlizinin Ermənistandan keçən hissəsəsini mübahisəli ərazi olaraq tanıyıb. Yəni bu da o deməkdir ki, Ermənistanın həmin ərazi üzərində yurisdiksiyası sual altındadır. Belə bir açıqlama ilə erməni politoloq və tarixçi Armen Ayvazyan çıxış edib.
O, məsələ ilə bağlı şərhində daha sonra qeyd edir: "ABŞ Dövlət Departamenti Süniki rəsmi olaraq Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın əli ilə "mübahisəli ərazi" elan edir. Aydınlıq üçün bir neçə əsas məqamı vurğulayacağam: Paşinyanın anti-erməni siyasəti və yaratdığı xaos ucbatından ABŞ Dövlət Departamentinin bəyanatında Sünikdən mübahisəli ərazi kimi bəhsnolunur. ABŞ-ın. Türkiyədəki səfir Tomas Barakın müvafiq açıqlamaları Dövlət Departamentinin rəsmi saytında yer alıb. Amerika rəsmisi Sünikdə Mehridən keçən hissənin uzunluğunu 40-45 km-dən 32 km-ə qədər azaldır və bununla da Ermənistanın dövlət sərhədlərinin real uzunluğunu şübhə altına alır və bu ərazidə Azərbaycanla münaqişəni on illik tarixə bağlayır ki, bu da tamamilə yalandır. Amerika rəsmisi bu bəyanatı ilə əslində Azərbaycanın Ermənistanın dövlət ərazisinə iddialarını qanuniləşdirməyə çalışır. Bu, qətiyyən qəbuledilməz davranışdır. Amerikanın vasitəçilik təklifi Ermənistanın təbii müttəfiqinə - ABŞ və onun ən yaxın müttəfiqi İsraillə birbaşa və dolayısı ilə münaqişədə olan İrana zərbə vurur. Amerika rəsmisi diplomatik kontekstdə erməni xalqına “tayfa təfəkkürü” aid etməklə Ermənistanın xarici problemləri həll etmək üçün geosiyasi imkanlarını aşağılayır. Bu, birbaşa Ermənistan hakimiyyətinin uzaqgörən siyasətinin nəticəsidir. Sünik geosiyasi razılaşmalar prosesində nifaq almasına çevrilib, Ermənistan hakimiyyəti isə dövləti alver obyektinə çevirib. Sünikdən keçən hər hansı nəqliyyat sahəsinə Ermənistan əzarət etməlidir. Heç bir başqa ölkə Ermənistan ərazisinin təhlükəsizliyinə və yolların dinc fəaliyyətinə 100% təminat verə bilməz. Əks halda Sünik boşalacaq və Qarabağın taleyini təkrarlayacaq”. Xatırladaq ki,
ABŞ-ın Türkiyədəki səfiri Vaşinqtonun Ermənistanın Azərbaycanın şərq rayonlarını Naxçıvanla birləşdirən hissəsinin 100 il müddətinə icarəyə verilməsi təklifi İrəvanda böyük rezonans doğurub. Düzdür, Erməniostan baş nazirin sözçüsü Nazeli Bağdasaryanbunu təkzib edib. O, ABŞ səfirinin qeyd etdiyi variantın mümkün olmadığını bəyan edərək, Ermənistan qanunvericiliyinə əsasən, yalnız kənd təsərrüfatı torpaqlarının icarəyə verilə biləcəyini açıqlayıb. “Bəlkə ABŞ səfiri yola nəzarəti autsorsinqlə nəzərdə tuturdu?” sualına baş nazirin sözçüsü belə cavab verib: “Ermənistan öz suveren ərazisinə nəzarəti heç bir üçüncü tərəfə verməyi müzakirə etməyib və müzakirə etmir. Regional infrastrukturu sırf Ermənistanın suverenliyi, ərazi bütövlüyü və yurisdiksiyası kontekstində müzakirə edə bilmərik”.
Rəsmi İrəvanın cavabına baxmayaraq, Demokratiya və Təhlükəsizlik üzrə Regional Mərkəzin prezidenti Tiqran Qriqoryan bu mövzuda daxili məlumatları və nəşrləri təhlil edərək, ehtimal edir ki, Ermənistan tərəfi prinsipcə Amerikanın təklifinə qarşı deyil və indi danışıqlar detallar ətrafında gedir. Karneqi Mərkəzinin məlumatına görə, Amerikanın blokadanın ləğvi ilə bağlı təklifi mayın sonunda İrəvan və Bakıya çatdırılıb, bundan sonra Ermənistanın baş naziri fəal müzakirələr aparıb: əvvəlcə Türkiyə prezidenti, sonra Azərbaycan lideri, ardınca isə Avropa İttifaqının liderləri ilə. İrəvan amerikalı diplomatın Zəngəzur yolu ilə bağlı açıqlamasını fəal müzakirə edərkən, rəsmi Bakı bu məsələdə susqunluq nümayiş etdirir. Siyasi şərhçi Tatul Akopyan isə məsələyə belə yanaşır: “Ermənistanla İran arasında ümumi sərhəd 45 kilometrə yaxındır. Səfir Tomas Barak həmin sərhədin uzunluğunu 32 kilometr kimi qeyd edir. Bu faktiki səhv səfirin digər iddialarını artıq şübhə altına alır və ya şübhə altına qoya bilər. Amma doğrudur ki, amerikalılar Ermənistanın baş nazirinə dəhlizə nəzarəti ABŞ-a bağlı olan yol təşkilatına təhvil verilməsini təklif ediblər. Nikol Paşinyan bu barədə mayın sonunda qapalı görüşdə bir neçə erməni ekspertə danışıb”. Nikol Paşinyan dəhlizlə bağlı alternativ təklifləri bəri başdan rədd etmir. Ermənistandan fərqli olaraq, Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi amerikalı diplomatın təklifini rədd edən açıqlama yaymayıb. Tomas Barakın açıqlaması Vaşinqtonun zamin kimi iştirak niyyətini rəsmi şəkildə təsdiq edir. Rusiya Dövlət Dumasının üzvü, ermənipərəst Konstantin Zatulin isə qeyd edir ki, ABŞ-ın Türkiyədəki səfiri Tomas Barakın ölkəsinin Ermənistanla Azərbaycan arasında danışıqları irəli aparmağa kömək etmək üçün İrəvanla Bakı arasındakı nəqliyyat dəhlizini 100 il müddətinə icarəyə götürməyə hazır olduğu barədə sözləri blef yox, real plan ola bilər. Zatulin bəyan edib ki, Amerika səfirinin sözlərinin arxasında bugünkü Ermənistan və Azərbaycan rəhbərliyinin bu varianta razılığı dayanır: “Bu, çox real perspektivdir. Son vaxtlar Rusiya-Ermənistan, eləcə də Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində baş verən bütün kəskinləşmələr məhz bununla bağlıdır, Moskvadan Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı sorğu olmaması üçün Azərbaycan və Ermənistan gərginliyi süni şəkildə yaradıb”. O qeyd edib ki, əvvəllər belə bir dəhliz yaradılacağı təqdirdə ona Rusiya qoşunlarının və ya Rusiya nümayəndələrinin nəzarət edəcəyi deyilirdi: “İndi bundan nə Ermənistanda, nə də Azərbaycanda heç kim narahat deyil. Onlar üçün vacibdir ki, regionun yeni sahibləri gəlib bu nəzarəti həyata keçirsinlər. Ona görə də qəsdən elə bir vəziyyət yaranıb ki, münasibətlərin soyuması səbəbindən bu məsələ barədə Rusiyadan sorğu almaq deyil, amerikalılarla danışıqlar aparmaq rahat olsun. ABŞ-ın Türkiyədəki səfiri əslində razılaşdırılanları deyib”.
Tahir TAĞIYEV
