İlqar Vəlizadə: “Region Qərbdən uzaqdır və Avropanın proseslərə təsir imkanları zəifdir”
Qırğız Respublikası ilə Tacikistan sərhədində yenə toqquşma baş verib. İki gün davam edən qarşıdurma nəticəsində hər iki tərəf ölənlərin və yaralananların olduğunu bildirib.
Qırğız Respublikasının xarici işlər naziri Ruslan Kazakbayevlə Tacikistanın XİN başçısı Sirocaddin Muhriddin arasında telefon danışığı olub. Tərəflər sərhədyanı münaqişəni danışıqlar yolu ilə həll etməyin vacibliyini vurğulayıblar. Münaqişə ocağının söndüyü deyilir. Ancaq problem həll olunmadığından, münaqişənin yenidən baş qaldıracağı ehtimalı qalır. “Tacikistan ona aid olan torpaqlardan heç vaxt geri çəkilməyəcək”, - bunu Sirocaddin Muhriddin qırğız həmkarı ilə telefon danışığından sonra bildirib. Tərəflər problemin həlli ilə bağlı işçi qrupun yaradılmasını razılaşdırıb. Qeyd edək ki, aprelin 28-də axşam saatlarında Isfara çayının yuxarı axınında yerləşən “Qolovnoy” supaylayıcı məntəqəsindəki sahədə sərhəddə sakinlər arasında daşatma ilə müşayiət olunan münaqişə baş verib. Aprelin 29-da isə sərhədçilər bir-birinə atəş açıb. Qırğızıstan tərəfi 13 vətəndaşının öldüyünü, 100-dək sakinin yaralandığını, qarşı tərəf isə 3 tacikistanlının öldüyünü, 31 sakinin yaralandığnı bildirib.
Aprelin 29-da Düşənbədə Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına (KTMT) üzv dövlətlərin təhlükəsizlik şuraları katiblərinin toplantısı keçirilib. Qırğızıstan, Özbəkistan və Tacikistan bu hərbi blokun üzvləridir. Bu birliyin üzvləri arasında yeni münaqişə ocağının yaranması onun perspektivini şübhə altına alır. O halda üzvləri bir-biri ilə konfliktdə olan hərbi bloka yeni üzvlərin qəbulu, yaxud ona üzv olmağa cəhd də perspektivsiz sayıla bilər. KTMT-nin baş katibi Stanislav Zas bildirib ki, Qırğızıstan-Tacikistan sərhədindəki münaqişə qısa müddətə dinc yolla həll edilməlidir. Faktiki olaraq, KTMT adlı hərbi blokun iki ölkəsi müharibə həddinə gəlib çatıb. Perspektivdə həmin ölkələri nə gözləyir və Qərbdən Rusiyanın təsir dairəsinə müdaxilə ola bilərmi?
Politoloq İlqar Vəlizadə “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, bu, iki ölkə arasında baş verən sərhədyanı münaqişədir: “Bizimlə Ermənistan arasındakı münaqişədən fərqli olaraq, həmin iki ölkənin bir-birinə ciddi ərazi iddiası yoxdur. Ermənistan açıq şəkildə Qarabağı anneksiya etməyə çalışırdı. Bu baxımdan da bu, bir qədər lokal xarakter daşıyan münaqişədir. Ancaq sərhəddə hər iki ölkəni narahat edən bəzi məqamlar var. Bütün hallarda bu, münaqişədir. Çünki çoxlu sayda ölən və yaralananlar var. Sərhəddə olan problemlər SSRİ dönəmindən qalan bir mirasdır və ciddi xarakter daşıyır. Orada çoxlu sayda kəndlər var ki, dövlət sərhədi onları ikiyə bölür. Ən maraqlısı isə budur ki, həmin kəndlərdə hər iki millətin nümayəndələri yaşayır. Bu konflikt əsasən su üstündə alovlanıb. Ortaq xətdə su hövzəsi var. Həmin region quraqlıq olduğu üçün suya böyük tələbat var. Bu baxımdan da hər iki ölkə həmin su hövzəsini öz xeyri üçün istifadəyə çalışır. Rusiya bu məsələnin sakitləşməsində maraqlıdır. Çünki hər iki ölkə onun hərbi müttəfiqidir. Ancaq KTMT-nin belə bir mexanizmi yoxdur ki, prosesi tənzimləsin. Həmin blok yalnız xaricdən gələn təsirləri dəf etməyi öhdəsinə götürür. Blokun daxilindəki ölkələr arasındakı problemlərdə isə daha çox neytrallıq göstərməyə çalışır. Məndə olan məlumata görə, həmin ölkələrdən heç biri KTMT-yə müraciət etməyib. Rusiya da ehtiyatlı yanaşır. Lavrov hər iki ölkənin xarici işlər naziri ilə danışıq aparıb. Rusiya bu konfliktin eskalasiyasının genişlənməsində maraqlı deyil. Bütün imkanlardan istifadə olunacaq ki, konfliktə başqa ölkələr qarışmasın. Region Qərbdən uzaqdır və Avropanın proseslərə təsir imkanları zəifdir. Cari ayda iki ölkənin prezidentləri görüşməlidir. Artıq ölkələrin xüsusi xidmət və müdafiə nazirlərinin görüşü olub. Görsənir ki, tərəflər qısa müddətdə bu konflikti çözməkdə maraqlıdır”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
