Rəsul Cahangirli: “Onlar deyirdilər ki, guya neft kəməri Ermənistandan keçsə...”
Prezident İlham Əliyev Laçının işğaldan azad olunması münasibətilə xalqa müraciətində maraqlı bir məqama diqqəti yönəltdi. Qeyd etdi ki, o vaxt neft kəməri Ermənistandan keçsin deyə Dünya Bankı bizə bir il kredit verməyi yubatdı.
Ölkə başçısının fikrincə, Qərb ölkələri kəmərin Ermənistandan keçməsini istəyirdilər: “Ermənistan beynəlxalq münasibətlərin subyekti deyil, obyektidir. Nəyə görə? İşğala görə. O, tarixi şansı itirib, müstəqil ölkə ola bilməyib, iqtisadi imkanlarını itirib, işğala görə. Nə qazandı? Heç nə. Bu vaxta qədər bütün lazımi tədbirləri gördük. Nəqliyyat, energetika, iqtisadi əməkdaşlıq – bütün layihələri başa çatdırdıq. Dekabrın sonunda “Cənub Qaz Dəhlizi” artıq tam istifadəyə verilir. Onun son hissəsi olan TAP istifadəyə verilir. Ermənistan, haradasan? Kənarda qalmısan. Bu enerji dəhlizi Ermənistandan yan keçir. Kim keçirdib? Biz. Amma mənim yadımdadır, biz Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin marşrutunu, – o vaxt mən Dövlət Neft Şirkətində işləyirdim, – müəyyən edərkən bizə nə qədər təzyiqlər oldu, özü də Qərb ölkələrindən. Nə üçün Ermənistandan yan keçir? Bu, Gürcüstandan yox, Ermənistandan keçməlidir. O vaxt aparıcı Qərb ölkələri bizə şərt qoyurdu. Hətta o vaxt biz xarici kreditlərdən çox asılı idik. Yadımdadır, erməni təbliğatı, erməni lobbisi və ermənipərəst xarici dairələr tərəfindən aparılmış kampaniya nəticəsində Dünya Bankı bir il ərzində bizə veriləcək vəsaitin verilməsini təxirə saldı, dayandırdı, müxtəlif bəhanələrlə, guya ekoloji standartlar pozulur. Halbuki bu, cəfəngiyyatdır”.
Göründüyü kimi, Ermənistanın həm Qarabağa, həm də neft kəmərlərinə sahiblik iddiası fiaskoya uğradı. Onları himayə edən dövlətlər də enerji kəmərlərinin çəkilişini əngəlləyə bilmədilər.
- “Qərbin ermənilərin mövqeyindən çıxış etməsi kəmərin tez çəkilməsinə imkan vermədi”
Məsələyə münasibət bildirən ekspert Rəsul Cahangirlinin sözlərinə görə, 90-cı illərdə neft kəmərinin Ermənistandan keçməsi ilə bağlı bir sıra cəhdlər oldu: “O zaman kəmərin İrandan keçməsi də gündəmdə idi. Bəzi dairələr hesab edirdilər ki, iqtisadi baxımdan bu daha sərfəlidir. Ancaq Neft Konsorsiumunda təmsil olunan ABŞ qəti şəkildə buna qarşı çıxdı. Kəmər Rusiyadan keçə bilməzdi. Çünki Qərbin məqsədi Rusiyadan yan keçən kəmərlərin tikilməsinə önəm vermək idi. Avropa Rusiyadan enerji asılılığını azaltmaq istəyirdi. Bu zaman qalırdı iki variant – Gürcüstan və Ermənistan. Qərb kəmərin Ermənistandan keçməsinə çalışırdı, amma bunun qarşılığında Qarabağın işğaldan azad edilməsi şərtilə çıxış etmirdi. Onlar deyirdilər ki, guya neft kəməri Ermənistandan keçsə, bu, nəticə etibarilə, Qarabağ münaqişəsinin həllinə təkan verəcək. Yəni Ermənistan öz mövqeyini yumşaldacaq və əraziləri geri qaytaracaq. Halbuki, belə yanaşma kökündən yanlış idi. Əksinə, Ermənistan bundan təzyiq aləti kimi istifadə edərək daha da aqressiv mövqe ortaya qoyacaqdı. Ona görə də Azərbaycan o zaman haqlı olaraq bununla razılaşmayaraq, kəmərin Gürcüstan üzərindən keçməsinə önəm verdi. Baxmayaraq ki, bu, bahalı variant idi. Ancaq o zaman başqa alternativ yox idi. Bundan o qədər də məmnun olmayan Qərb ermənilərin təsirilə Azərbaycana bir sıra süni problemlər yaratdı. Bəhanə edirdilər ki, kəmər Gürcüstanın ekologiyasına zərər vurar və s. Daha sonra əlverişli şərtlərlə kreditlərin verilməsini yubatdılar. Bütün bunların nəticəsində kəmərin çəkilişi bir qədər gecikdi. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 1994-cü ilin sentyabrında “Əsrin kontraktı” sazişi imzalandı. Ancaq BTC-nin çəkilməsinə dair qərar isə 5 il sonra, 1999-cu ilin noyabrında qəbul olundu. 2006-cı ildə isə kəmər istismara verildi. Halbuki, neft kəməri daha tez ərsəyə gələ bilərdi. Ancaq bəzi dairələrin ermənilərin mövqeyindən çıxış etmələri buna imkan vermədi. Bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, Azərbaycan regionun böyük enerji və nəqliyyat layihələrini Ermənistandan yan keçirməklə öz hədəflərinə çatdı. Daha sonra Qarabağı işğaldan azad etdi. Bütün bunlar ölkəmizin uğurudur”.
Ekspert onu da qeyd etdi ki, Ermənistan apardığı yanlış siyasətlə böyük imkanlardan məhrum oldu.
Vidadi ORDAHALLI
