Yazıçılar Birliyində köklü islahatlar necə getməlidir? - Ən tərəfsiz saydığımız yazarla maraqlı söhbət... - MÜSAHİBƏ

Bildiyimiz kimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi (AYB) zaman-zaman müzakirə obyektinə çevrilən yaradıcılıq qurumudur. Deyərdik ki, heç bir yaradıcılıq qurumu ətrafında AYB qədər diskussiyalar aparılmır. Həm yaşlı, həm də gənc nəslə mənsub olan yazarlar, yeri gəldi-gəlmədi, bu qurumu tənqid edir, onun rəhbərliyi ilə bağlı müxtəlif xoşagəlməz fikirlər səsləndirirlər.

Bizim məqsədimiz bu qalmaqalları, fikir ayrılıqlarını gündəmə gətirmək, bunun səbəblərini araşdırmaq, növbəti bir qarşıdurmanın yaranmasına vasitə olmaq deyil. AYB-yə, burada mövcud olan yaradıcı mühitə, eləcə də baş verməsinə zərurət duyulan dəyişikliklər məsələsinə diqqətinizi çəkməkdir. Bu gün AYB-də ciddi islahatlara, dəyişikliklərə ciddi ehtiyac var. Bu qaçılmazdır. Çünki istənilən yaradıcılıq qurumu öz mövcudluğunu, aktuallığını və gərəkliliyini qoruyub saxlamaq üçün mütləq mənada reformlara getməlidir.

Bu mövzunu işləyərkən elə bir müsahib seçmək istədik ki, o, heç bir ədəbi çaxnaşmada iştirak etməyib, qalmaqallarla gündəmdə deyil, bu insan, sadəcə, ədəbiyyatla məşğuldur və sözün həqiqi mənasında, ədəbiyyat yaradır. Yəni onun AYB ətrafında baş verən qalmaqallara heç bir müdaxiləsi olmayıb.

Bu reformaların hansı formada həyata keçirilməsi ilə bağlı qərəzsiz, tərəfsiz, qeybətdən uzaq fikir bildirməsi üçün yazar seçmək bizim üçün çox çətin oldu. Bu baxımdan ki, yazarların böyük əksəriyyəti AYB-də baş verməli olan reformalara “Anar getməsə, bu qurumda heç nə düzəlməyəcək”, yaxud “AYB bir qurum kimi ədəbi ictimaiyyətə gərək deyil” və s. münasibətlər bildirdi.

• “Birliyin ədəbi orqanlarında da islahatlar həyata keçirilməli, bu redaksiyalarda canlanma, dinamiklik olmalıdır”

Bu məsələ ilə bağlı sizə hər zaman tərəfsiz, qərəzsiz mövqeyi ilə seçilən, heç bir qruplaşmada, heç bir ədəbi cəbhədə çaxnaşma yaratmayan bir qələm adamının, Mədəniyyət Nazirliyinin Əli Kərim adına Poeziya Evinin rəhbəri, AYB üzvü, tanınmış şair-tərcüməçi İbrahim İlyaslının prosesə yanaşmasını təqdim edirik.

- İbrahim müəllim, son zamanlar AYB-də reformların həyata keçirilməsi ilə bağlı fikirlər gündəmə gətirilir. Sizcə, AYB-də köklü islahatlar hansı şəkildə getməlidir?

- Ümumiyyətlə, dünya təcrübəsində belə qəbul olunub ki, hər zaman bütün sahələrdə islahatlar həyata keçirilməlidir. Ədəbiyyatla bağlı qurumlarda da bu prosesin baş verməsi zaman-zaman izlənilib. Azərbaycan Yazıçılar Birliyində də reformların həyata keçirilməsi vacibdir və bu, zamanın tələbidir. Bu baş verərsə, bu halı normal qarşılamaq lazımdır. Çünki zaman, dövr dəyişir. Zamanla, dövrlə ayaqlaşmaq baxımından AYB-də də islahatların aparılmasına ehtiyac var. Bizdə insanlar islahatlar deyəndə bunu yalnız kadr dəyişikliyi şəklində anlayırlar. Əslində isə elə deyil. Yazıçılar Birliyi aparatı üzvləri ilə birlikdə bir az da canlanmalıdır. Bu qurum öz fəaliyyətini daha geniş müstəviyə keçirməlidir. İslahatlardan danışarkən qeyd edim ki, Yazıçılar Birliyi xaricdəki ədəbi qurumlarla əlaqələr yaratmalı, ədəbi əlaqələrini daha geniş səviyyədə qurmalıdır. Yeni beynəlxalq əlaqələrin qurulması həm ədəbiyyatımızın xeyrinə olar, həm də Birliyin daha da inkişaf etməsinə, öz işini müasir tələblər üzərində qurmasına şərait yaradar. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin fəaliyyətində mövcud olan xırda boşluqların hamısı doldurulmalıdır.

- Nələri nəzərdə turursunuz?

- Məsələn, bu gün müasir Azərbaycan şair və yazıçılarının xarici ölkələrdə daha geniş səviyyədə təbliğ olunması bu islahatların tərkib hissəsi ola bilər. Xüsüsən də Yazıçılar Birliyi bədii tərcümə məsələsində irəliləyişlər əldə etməlidir. Bilirik ki, ölkəmizdə bütün sahələrdə islahatlar həyata keçirilir və bu islahatların da çox uğurlu nəticələri var. Bu baxımdan, Yazıçılar Birliyində də islahatlar niyə getməməlidir, təbii, getməlidir.

- AYB-də gəncləşmə siyasətinin həyata keçirilməsi də arzuedilən islahatların tərkibinə daxil olmalıdırmı?

- Mən bütün yaradıcılıq qurumlarında gəncləşdirmə siyasətinin həyata keçirilməsinin tərəfdarı olmuşam. Bu gün də hesab edirəm ki, Yazıçılar Birliyində də gəncləşdirmə baş verməlidir. Bütün zamanlarda, bütün təşkilatlarda yeni nəslin irəli çəkilməsi, onların müxtəlif postlarda yerləşdirilməsi normal haldır. Mənə elə gəlir ki, AYB-də gəncləşdirmə məsələsi ilə bağlı addımlar atır. Deyə bilmərik ki, burada gənclər çalışmır, gənclərin fəaliyyətinə şərait yaradılmır. Hökm deyil ki, gənclər birinci, ikinci şəxs funksiyasını yerinə yetirsinlər. Bu gün AYB-nin ədəbi orqanlarında çoxlu sayda gənc çalışır, Birliyin aparatında da gənclər təmsil olunur.

- İbrahim müəllim, Birliyin ədəbi orqanlarında da islahatlar aparılmasına ehtiyac varmı?

- Birincisi, ədəbi orqanlarımızın tirajı çox aşağıdır və bu da çox acınacaqlı bir haldır. “Ədəbiyyat” qəzeti də, digər ədəbi orqanlar da dövlət tərəfindən maliyyəlişdirilir. Amma buna baxmayaraq, bu ədəbi orqanların tirajı azdır. Qələm dostlarım məndən inciməsinlər, mən bu məsələyə tamamilə qərəzsiz bir mövqe göstərirəm. Hesab edirəm ki, Birliyin ədəbi orqanlarında da islahatlar həyata keçirilməli, bu redaksiyalarda canlanma, dinamiklik olmalıdır. Bəzən redaksiyada otururlar və soruşanda ki, jurnal niyə zəif çıxır, cavab verirlər ki, yaxşı yazı gətirmirlər. Məsələ yaxşı yazı gətirməkdə deyil. Müəllifləri maraqlandırmaq, qonorarlarını bir qədər artıq vermək lazımdır ki, onlar maraqlı yazılar yazsınlar. Eyni zamanda, redaksiyaların əməkdaşları daha yaxşı müəlliflər və daha yaxşı yazılar axtarışına çıxmalıdırlar. AYB orqanı olan qəzet və jurnalların tirajları ciddi şəkildə artırılmalıdır. Təsəvvür edin ki, Yazıçılar Birliyinin 2 min nəfərə qədər üzvü var, amma Birliyin orqanı olan jurnallar 300-500 tirajla çap olunur. Bu o deməkdir ki, AYB üzvlərinin sayı qədər jurnal çıxmır. Bu jurnallar heç yazarların özünə çatmır, o ki, qala kənar oxuculardan umasan. Bu çox təzadlı bir rəqəmdir. Fikrimcə, “Ədəbiyyat” qəzetinin fəaliyyətində xeyli dönüş var. Bütövlükdə, ədəbi orqanlar öz fəaliyyətlərində ciddi dəyişikliklər etməlidirlər.

Bilirsiniz, bəzən Yazıçılar Birliyindən onun funksiyasından kənarda olan bir şey istənilir. Bu məsələ də var. Birlik üzvləri özləri aktiv olsunlar, Birliklə bağlı fikir və təkliflərini səsləndirsinlər. Kim onların qarşısını alır ki?

- Qarşıdan AYB-nin XIII qurultayı gəlir, reformların bundan sonra həyata keçirilməsinə ümid edirsinizmi?

- İstəyirəm ki, qeyd etdiyim sahələr üzrə AYB-də islahatlar həyata keçirilsin. Mən qurultay öncəsi müsahibələrimdə, yazılarımda, çıxışlarımda, AYB rəhbərliyi ilə söhbətlərimdə bu barədə fikrimi açıq bildirəcəyəm. Mən ədəbi proseslərin içində olduğum üçün, bu işlərin həyata keçirilməsini istəyirəm. Yazıçlar Birliyinin fəaliyyətinin daha uğurlu, daha güclü olması maraq dairəmdədir. Ona görə də hesab edirəm ki, 2020-ci ildə biz bu islahatları gözləyə bilərik. İndi o islahatların hansı səviyyədə aparılacağını deyə bilmərəm, ancaq düşünürəm ki, Azərbaycan Yazıçılar Birliyində reformalar baş verəcək. Bu islahatlardan ədəbiyyatımızın qazanacağına şübhə etmirəm.

İradə SARIYEVA