Cümə axşamı günü, 17 iyul 2025
     

Azərbaycanın qeyri-neft strategiyası özünü tam doğruldur - büdcə gəlirlərində qeyri-neft məhsullarının payı 70 faiz civarında...

Image

Dünya enerji bazarlarında son vəziyyətin təhlili burada situasiyanın hələ də ürəkaçan olmadığını göstərir. Yaranmış durum, xüsusən neft hasilatçılarının indi daha çox zərərlə üzləşdiyini üzə çaxarır. Belə görünür ki, vəziyyət dəyişməsə, neft hasilatçılarının zərəri artan xətt üzrə gedəcək. Bu isə faktiki olaraq onların iqtisadiyyatına da mənfi istiqamətdə ciddi təsir edir. Bu mənada, Azərbaycanın son illər ərzində qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmək istiqamətində addımlarının nə dərəcədə həyati əhəmiyyət kəsb etməsi də daha aydın görünür.

Söhbət ondan gedir ki, qarşıdakı dövr ərzində iqtisadi inkişafın əsas məhək daşı məhz qeyri-neft sektoru olacaq. Bu mənada, Azərbaycan iqtisadiyyatı neftdən asılı olan bir çox ölkələrlə müqayisədə neft qiymətləri ətrafında yaranan vəziyyətdən daha çox əziyyət çəkməyəcək. Özü də o fonda ki, neft bazarı sürətlə tənəzzülə uğrayır. Bunu Beynəlxalq Enerji Agentliyinin  icraçı direktoru Fatih Birol da xüsusi olaraq vurğulayır. Fatih Birol qeyd edir ki, 2020-ci ildə sutkalıq neft tələbatının 20 milyon barrel azalacağı gözlənilir. O bildirib ki, hazırda neft tələbatı sərbəst formada azalır:“Neft bazarında tələbatın azalmasına baxmayaraq, tədarükdə ciddi artım müşahidə olunur. Qlobal neft tələbatı sutkada 100 milyon barreldir və bunun 80 faizi nəqliyyatda istifadə edilir. Yeni növ koronavirusla əlaqədar bu gün dünyada 3 milyard insan sosial təcrid vəziyyətindədir və hərəkət edə bilmir. Neft tələbatı bu il gündəlik 20 milyon barrel azalacaq”. F.Birol qeyd edib ki, neft bazarında həddən artıq tədarük səbəbindən “qara qızıl”ın qiyməti 20 dollar səviyyəsinə enib, bütün bu inkişaflar qarşıdakı illərdə əhəmiyyətli nəticələrə səbəb olacaq: “Neftə olan tələbatın azalmasına baxmayaraq, Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya və bəzi digər istehsalçı ölkələr bazara əlavə neft çıxarmağı planlaşdırır. İraq, Əlcəzair, Nigeriya, Qabon, Oman və Ekvador kimi neft gəlirlərindən asılı olan ölkələr bu prosesdən ciddi şəkildə təsirlənəcək”. O, qiymət yaxşılaşacağı təqdirdə şist nefti hasilatının yenidən artacağını bildirib: “Həddən artıq neft tədarükü və tələbatın az olması fonunda qlobal neft ehtiyatları çox qısa müddətdə tamamilə dolacaq. Neft bazarındakı inkişaflar təbii qaz və mayeləşdirilmiş təbii qaz bazarlarına da ciddi təsir göstərir”.

ABŞ-ın qabaqcıl investisiya banklarından olan “Goldman Sachs” isə bəyan edir ki, neft hasilatının azaldılmasına dair razılaşma, çox güman ki, kiçikhəcmli və gec olacaq:“ABŞ Səudiyyə Ərəbistanından bazara böyük həcmdə neft çıxarmaq planından əl çəkməsini istəyir. Lakin neft tələbatının rekord həddə azalması fonunda Birləşmiş Ştatların Səudiyyə Ərəbistanı və Rusiyaya təzyiq göstərməsi mümkünsüz görünür”. “Goldman Sachs”a görə, dünyanın bu üç ən böyük istehsalçısı arasında hasilatın azaldılmasına dair mümkün razılaşma, çox güman ki, kiçikhəcmli və gec olacaq. Bütün bunlar isə neft bazarının çöküşünün davam edəcəyini göstərir.

Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, hələlik baş verənlər Azərbayacana digərləri ilə müqayisədə daha az təsir edir. Bunu aparıcı üç beynəlxalq kredit reytinq agentliyindən biri olan “Standard and Poor’s”ın qiymətləndirməsi də göstərir. Qeyd edək ki, dünya bazarlarında neft qiymətlərinin kəskin səviyyədə aşağı düşməsi səbəbindən qurum neft ixrac edən ölkələrin reytinqlərinin növbədənkənar qiymətləndirilməsinə qərar verib. Həmin qiymətləndirmə Azərbaycan üçün də aparılıb. Agentliyin yaydığı açıqlamada ölkəmizin beynəlxalq reytinqində hər hansı dəyişikliyin baş vermədiyi əksini tapıb. Belə ki, Azərbaycanın beynəlxalq kredit reytinqi dəyişməyərək “BB+” səviyyəsində, uzunmüddətli proqnoz isə “sabit” olduğunu təsdiq edib. Agentliyin yayımladığı hesabatda Azərbaycanın beynəlxalq kredit reytinqinin və reytinq üzrə proqnozun bir daha təsdiq olunması ölkənin əhəmiyyətli valyuta ehtiyatlarına, güclü fiskal mövqeyə, aşağı xarici borc səviyyəsinə malik olması ilə əsaslandırılıb.  Bu durum neft qiymətlərinin Azərbaycana az təsir göstərdiyini üzə çaxarır. Halbuki, digərlərində vəziyyət fərqlidir. Məsələn, öz aralarında iqtisadi cəhətdən parçalanan Körfəz ölkələrinin dəyişən qiymətlərdən müxtəlif dərəcədə təsirlənməsi müşahidə olunur. Neft qiymətlərinin büdcə balansına təsirinə nəzər yetirdikdə Küveyt və Qətər qiymət dəyişkənliyində həssas ölkələr kimi fərqlənir. 2008-ci ildəki maliyyə böhranından sonra bu iki ölkənin neftin qiymətinin düşməsi ilə əlaqədar büdcə tarazlığının əhəmiyyətli dərəcədə sarsıldığı müşahidə edilmişdi. Qətərin neftdən asılılığı Körfəz standartlarında qəbul olunan səviyyədədir. Küveytin neftdən asılılığı isə digər Körfəz ölkələri ilə müqayisədə aşağıdır. Lakin Küveyt iqtisadiyyatı miqyas baxımından daha kiçik iqtisadiyyat olduğundan, neft qiymətlərinə həssaslığı nisbətən yüksəkdir.

Bu ölkələrin qeyri-neft sektoru üzrə gəlirlərinin büdcədəki payı belədir: Qətər 17,8 faiz, Küveyt 35,6 faiz. Başqa sözlə, Qətər büdcə gəlirlərində 82,2 faiz neftdən asılı olduğu halda, Küveytdə bu nisbət 64,4 faiz təşkil edir. Büdcəni tarazlaşdırmaq üçün neftin bir barrelinin baza qiyməti isə Qətərdə 43 dollar, Küveytdə 48 dollardır. Neft qiymətləri bu baza qiymətindən aşağı düşdükdə, bu ölkələrin büdcə tarazlığı mənfi istiqamətə keçməyə başlayır. Körfəzdə neftin qiymətinin enməsindən ən çox təsirlənən ölkə neft gəlirlərindən asılılığına və bu miqyasın fərqinə görə Bəhreyndir. Qiymətin yüksək olduğu dövrlərdə də büdcə balansını müsbət səviyyədə tutmaqda çətinlik çəkən Bəhreyn qiymətlər düşdükcə büdcəyə nəzarəti itirə bilər. Bəhreynin qeyri-neft gəlirlərinin büdcədəki payı cəmi 6,8 faiz təşkil edir ki, bu da ölkə iqtisadiyyatının neftdən nə dərəcədə asılı olduğunu göstərir. Oman, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Səudiyyə Ərəbistanında iqtisadi vəziyyət oxşardır. Bu 3 ölkənin neftlə bağlı iqtisadi strukturu bir-birinə bənzəyir. Oman, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Səudiyyə Ərəbistanının büdcəsinin neft qiymətindəki dəyişkənlikdən təsirlənmə nisbəti bir-birinə yaxındır və fərq elə də böyük deyil. Büdcə balansını qorumaq üçün neftin bir barreli üzrə baza qiyməti Səudiyyə Ərəbistanı və Omanda 77 dollar, BƏƏ-də isə 62 dollardır.

Qeyri-neft büdcə gəlirləri təhlil edildikdə, bu ölkələr arasındakı fərq elə də çox deyil. Səudiyyə Ərəbistanının büdcə gəlirlərində qeyri-neft məhsullarının payı 17,8 faiz olduğu halda, Omanda bu nisbət 14,9 faiz, BƏƏ-də isə 13,7 faiz təşkil edir. Azərbaycanda isə büdcə gəlirlərində qeyri-neft məhsullarının payı 70 faizə çatır. Bu da qeyri-neft sektorunun inkişafı istiqamətində siyasətin nə dərərcədə vacib olduğunu göstərir.

Ramil QULİYEV



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

17.07.2025 / 12:34
“Suriya tortu” bölüşülmür...

17.07.2025 / 12:15
Azərbaycanla Vyetnam arasında mühüm razılaşma

17.07.2025 / 11:35
Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Füzuli şəhərinin dağıdılmış yerlərinə baxıblar

17.07.2025 / 11:30
Bu da oldu - Tramp istədi, "Coca-Cola" tərkibini dəyişdi..

17.07.2025 / 11:29
Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Füzuli rayonuna gəlib

17.07.2025 / 11:10
Azərbaycan və Qazaxıstanın XTQ mənsubları arasında görüş olub

17.07.2025 / 11:07
BDU-nun nəzdində “Gənc istedadlar” liseyinin 7 şagirdi qızıl və gümüş nişana layiq görülüb

17.07.2025 / 10:43
Bağdadda matəm elan edilib - yanğında ölən 50 nəfərə görə...

17.07.2025 / 10:30
"İsrail müharibəyə başlaya bilər, lakin onu bitirmək gücündə deyil" - Əhməd əş-Şaraa

17.07.2025 / 10:22
Şamaxıda keçirilən konfrans yekunlaşıb

17.07.2025 / 10:16
"İsrail Suriyanın ərazi bütövlüyünə təcavüz edir" - Türkiyə parlamenti

17.07.2025 / 10:10
Bu ərəb ölkəsi ABŞ iqtisadiyyatına 17 milyard dollar sərmayə qoyacaq

17.07.2025 / 10:04
Sabunçunun bu ərazilərində işıq olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

17.07.2025 / 10:00
"Sabah" bu gün Avroliqada cavab matçına çıxacaq

17.07.2025 / 09:54
Dolların məzənnəsi dəyişmədi, avro bahalaşdı - Mərkəzi Bankdan AÇIQLAMA

17.07.2025 / 09:28
"Yol-nəqliyyat hadisələrinin təsnifatı: səbəb və nəticələrin təhlili” adlı ictimai müzakirə keçirilib

17.07.2025 / 09:27
Ağıllı kəndlərlə bərabər sağlam şəhərlər də yaratmalıyıq - ÜST-dən Bakıya mesaj...

17.07.2025 / 09:26
Bakıda “Mercedes” yolu keçən qadını vurub öldürdü

17.07.2025 / 09:18
"Mən bunu edəcəm” - Makronun qorxulu rəqibi seçkilərə qatılacaq

17.07.2025 / 09:14
Tənha yaşayan almanların sayı 17 milyona çatıb...

17.07.2025 / 09:10
“Qarabağ” Çempionlar Liqasında bu rəqiblə qarşılaşacaq

17.07.2025 / 09:04
Daha 43 ailə Kəngərliyə köçürüldü

17.07.2025 / 08:34
Məleykə Abbaszadə qızlara nə demək istədi - hər gün sağılmaq nədir?

17.07.2025 / 08:22
Bakının bu yollarında güclü tıxac var

17.07.2025 / 01:14
Suriyada nə baş verir... İsrail prezident iqamətgahını, Baş Qərargah və Müdafiə Nazirliyinin binalarını vurdu... ölü sayısı 300-ü keçdi... - VİDEO

16.07.2025 / 23:18
Paşinyan Ermənistanın KTMT-dən çıxacağını açıqladı - geri qayıtmaq niyyətində deyilik...

16.07.2025 / 22:41
Ermənistan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına tam üzvlük üçün müraciət edib

16.07.2025 / 22:24
Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov birgə nahar ediblər

16.07.2025 / 21:43
Yekaterinburqdakı Azərbaycan diaspor rəhbərinin oğlu həbs edildi

16.07.2025 / 21:21
Zəngəzur dəhlizi ABŞ-a verilsə, bölgəmizdə nə baş verər?

16.07.2025 / 21:04
Paşinyan Bakıda mühakimə olunan şəxslə bağlı məktubdan imtina etdi...

16.07.2025 / 20:49
Tramp neçənci dəfədir Rusiya barədə 180 dərəcə mövqe dəyişir - taktika, ya xamlıq...

16.07.2025 / 20:45
Şamaxıda dini ibadətgahlara media-tur təşkil olunub

16.07.2025 / 20:35
12 günlük müharibə Rusiya-İran münasibətlərini xeyli zədələdi...

16.07.2025 / 20:22
Ermənistan təlaşda: Qərbi Zəngəzur mübahisəli ərazilər kimi dünyada tanınmağa başlayır...

16.07.2025 / 20:20
Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov “Sea Breeze”də olublar - FOTO

16.07.2025 / 20:03
Tramp bir sözü ilə dolları elə möhkəmləndirdi ki, təsiri manata da dəyə bilər...

16.07.2025 / 19:48
Azərbaycan-Suriya münasibətlərinin normallaşması İran mediasında böyük vəlvələ yaratdı...

16.07.2025 / 19:34
26 illik geosiyasi tələ qırılır, kəmər işə düşür - Azərbaycanın planı işlədi...

16.07.2025 / 19:20
Zirədə zibil dizə çıxır...

16.07.2025 / 19:07
Cənubi Qafqazın geosiyasəti yenidən şəkillənir - Azərbaycan işin başındadır...

16.07.2025 / 18:52
Dəhliz ABŞ-a verilsə Rusiya bu addımları atacaq...

16.07.2025 / 18:37
Xarici siyasətimizdə yeni istiqamət - Şaraanı Bakıya gətirən nə idi...

16.07.2025 / 18:23
Keçmiş nazir Zəngəzura qarşı ABŞ-da hansı dairələrdən sifariş alıb?..

16.07.2025 / 18:15
Paşinyan Zəngəzur dəhlizilə bağlı ABŞ-dan təklifin daxil olduğunu təsdiqlədi

16.07.2025 / 18:10
Pakistanlı nazir Azərbaycan haqda niyə bu sözləri eşitməli idi? - Dini liderin ətrafında çirkin intriqa...

16.07.2025 / 17:56
70 illik problem ancaq 2 dövlət prinsipi ilə həll oluna bilər - prezident ABŞ-a mövqe göstərdi...

16.07.2025 / 17:43
Vardanyan Bakıda məhkəmədə istədiyi vəsatəti qəbul etdirə bilir...

16.07.2025 / 17:30
Azərbaycanın ixracı ilin sonunadək azalmaqda davam edə bilər - pis proqnoz...

16.07.2025 / 17:23
Sahibə Qafarova Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla görüşdü...

16.07.2025 / 17:18
Bakıda kişi arvadını güllələdi

16.07.2025 / 17:05
Kukla Teatrı “Bakı-Xəbər”in əməkdaşını “Teatrın dostu” mükafatı ilə təltif etdi...

16.07.2025 / 17:02
Dövlət Komitəsinin 2025-ci ilin ilk yarımilində fəaliyyəti müzakirə edilib

16.07.2025 / 16:52
DİN-dən əməliyyat - narkoşəbəkənin daha iki üzvü 67 kq narkotiklə yaxalandı

16.07.2025 / 16:39
"Əkinçi" qəzeti - maarifçilik, inkişaf, milli özünüdərk məktəbi

16.07.2025 / 16:27
Sovet dövründə tikilən evlərin sənədləşdirilməsi qaydaları dəyişdi

16.07.2025 / 16:23
Ədliyyə orqanlarının xüsusi xəzinə hesabı yaradılır

16.07.2025 / 16:20
Azad edilmiş ərazilərdə güzəştli ipoteka krediti ilə bağlı şərtlərdə dəyişiklik edildi

16.07.2025 / 16:16
Türkmənistan Xalq Məsləhətinin sədrinin qızı Heydər Əliyev Mərkəzində olub - FOTO

16.07.2025 / 15:49
"Ermənistan və Azərbaycan arasında müharibə yox, sülh olacaq" - Paşinyan

16.07.2025 / 15:41
Cəlilabadda doğuldu, Füzulidə şəhadətə qovuşdu – şəhid Elvin Bayramov...

16.07.2025 / 15:24
Paşinyan Ermənistanın Avropa İttifaqına mümkün üzvlüyü barədə danışdı

16.07.2025 / 15:09
“Vaqif Poeziya Günləri” Gəncədə davam etdi

16.07.2025 / 15:01
BMU məzunu tam təqaüdlə Şanxay Universitetinə qəbul olub

16.07.2025 / 14:38
Makron Fransanı borc bataqlığında batırır - hər saniyədə 5 min avro borc... hökumət devrilə bilər...

16.07.2025 / 14:05
Paşinyan Zəngəzura “HƏ” dedi, - Rusiya tətikdədir...

16.07.2025 / 13:45
Magistraturaya qəbul imtahanında esseyə minimal tələb qoyula bilər...

16.07.2025 / 13:21
Leyla Əliyeva Berdiməhəmmədovun qızı Oquldjaxan Atabayeva ilə görüşüb - FOTO

16.07.2025 / 13:06
Россия обязана возместить ущерб, нанесённый Азербайджану за 200 лет оккупации - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

16.07.2025 / 12:57
“Su şəbəkələrinə qoşulma” işçi qrupunun növbəti iclası keçirilib*

16.07.2025 / 12:21
"Azərbaycan və Türkmən xalqlarını dərin qardaşlıq ənənələri birləşdirir və müstəqillik dövründə bu əlaqələr daha da gücləndi" - Prezident

16.07.2025 / 12:09
Prezident İlham Əliyevin Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla görüşü olub - FOTO

16.07.2025 / 12:05
Avropa İttifaqından Ukrayna SÜRPRİZİ - 88 milyard avroluq yardım...

16.07.2025 / 11:29
Bir gündə ölkə ərazisində 46 cinayətin üstü açılıb- polis

16.07.2025 / 11:13
Paşinyan bu erməni naziri işdən qovdurdu

16.07.2025 / 11:06
I Qarabağ müharibəsinin daha bir şəhidi Xaçmazda dəfn olunacaq

16.07.2025 / 11:03
Paşinyanı devirmək üçün Rusiyanın yeni planı ortaya çıxdı - CANLI

16.07.2025 / 11:00
Altı ayda motosiklet sürücülərinin təqsiri üzündən 17 yol qəzası olub, 4 nəfər ölüb

16.07.2025 / 10:41
“Mentor Klinika” layihəsi çərçivəsində tibb müəssisələrinə baxış davam etdirilir

16.07.2025 / 10:34
Azərbaycanın ədliyyə naziri İraq Federal Ali Məhkəməsinin sədri ilə görüşüb

16.07.2025 / 10:32
Karapetyana qarşı "çirkli pulların yuyulması" ittihamı irəli sürülüb

Xarici siyasətimizdə yeni istiqamət - Şaraanı Bakıya gətirən nə idi...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910