Cümə günü, 18 iyul 2025
     

Şagirdlərə imtahan sualları tutan bunker müəllimlərinə kəskin ittihamlar yağdırılır - reaksiya yoxdur...

Image

Kamran Əsədov: "Təhsildə məqsəd gənci məğlub etmək deyil, onu inkişaf etdirmək olmalıdır, bunun üçün..."

"Dünyada belə bir praktika var. Ancaq bunu nazirin özünə də demişəm ki, sosial şəbəkələrdə müəllimlərin, şagirdlərin imtahanda cavab verdiyi suallara baxıram, çox narahat oluram. Üzümü tuturam o sualları yazanlara: hesab edin ki, o sualı övladınıza verirsiniz. Hər bir sualda hökmən bir xüsusi yanaşma işlətməlisən ki, onu həll edəsən. Yadına düşməsə, edə bilməyəcəksən. Belə suallar vermək olmaz... Hər bir sual imtahan üçün öyrədici xarakter daşımalıdır. Bizim institutda da "bunker müəllimləri" var. Onlara dəfələrlə demişəm ki, məktəblərdə verdiyimiz biliyə uyğun suallar hazırlayın ki, uşaq da cavablandıra bilsin. Təəssüf ki, bunu etmirlər. Hər il minlərlə qabiliyyətli azərbaycanlı gənc bu test imtahanlarından qaçaraq xarici ölkələrə gedir. Ən qabiliyyətlilər. Niyə? Çünki belə imtahanlar var".

Bu fikirləri Azərbaycanın keçmiş təhsil naziri, Riyaziyyat və Mexanika İnstitutunun direktoru Misir Mərdanov yerli mediaya açıqlamasında deyib.

O qeyd edib ki, hər zaman Azərbaycanda keçirilən formada test imtahanının əleyhinə olub: "İlk növbədə imtahanlarda verilən suallar orta məktəb şagirdlərinin səviyyəsinə uyğun olmalıdır. Bəlkə də bu, repetitorluğun heç olmasa bir az azalmasına səbəb ola bilər".

"İmtahanların qeyri-obyektiv və tələbkarlıqdan uzaq forması gəncləri alternativ təhsil yolları axtarmağa sövq edir"

Keçmiş təhsil nazirinin fikirlərinə münasibət bildirən təhsil eksperti Kamran Əsədov "Bakı-Xəbər"ə açıqlamasında bunları dedi: "Keçmiş təhsil naziri Misir Mərdanovun imtahan suallarının məzmunu və strukturuna yönəltdiyi tənqidlər Azərbaycan təhsilində qiymətləndirmə sistemi ilə real tədris prosesi arasında uzun illərdir mövcud olan uyğunsuzluğun açıq şəkildə səsləndirilməsidir. Təəssüf ki, bu uyğunsuzluq sistematik problem xarakteri daşıyır və təkcə indiki dövrə yox, elə məhz Mərdanovun nazir olduğu illərə qədər uzanır. Onun qeyd etdiyi “bunker müəllimləri”, yəni şagirdlərə məktəb tədrisindən kənar və yalnız xüsusi yanaşmalarla izah olunan suallar öyrədən şəxslər, əslində qiymətləndirmənin məktəbdən tamamilə ayrıldığı mühitin məhsuludur. Bu problemin kökündə duran məsələ isə qiymətləndirmə mexanizmlərinin məzmun standartları ilə uzlaşmamasıdır. Mövcud qanunvericiliyə əsasən, “Təhsil haqqında” Qanunun 14.1.1-ci maddəsində qeyd olunur ki, “ümumi təhsil pilləsində qiymətləndirmə təhsilalanların təhsil proqramlarının mənimsənilməsi səviyyəsini müəyyənləşdirmək məqsədi daşıyır”. Ancaq faktiki vəziyyət tamamilə fərqlidir. DİM-in keçirdiyi buraxılış və qəbul imtahanları məktəb proqramlarını yoxlamaq funksiyasından uzaqlaşıb, daha çox seleksiya məqsədli, ciddi psixoloji basqı yaradan, əzbər və riyazi manipulyasiyaya əsaslanan suallarla doludur. Bu vəziyyət xüsusilə də regionlarda yaşayan və yalnız məktəb təhsili alan şagirdlər üçün böyük ədalətsizlik yaradır. 2023-cü ildə keçirilmiş buraxılış imtahanlarında orta nəticə 200 bal üzərindən cəmi 124,5 bal olub. Bu isə o deməkdir ki, şagirdlərin yarıdan çoxu orta bilik səviyyəsindən aşağı nəticə göstərmişdir. Halbuki, bu şagirdlər eyni zamanda dövlət məktəbində rəsmi kurikulum əsasında təhsil alırlar və dərsliklər üzrə müvafiq qiymətlərlə il ərzində təqdir olunurlar. Bu kontekstdə Misir Mərdanovun vurğuladığı “hər sualda xüsusi yanaşma” tələbi əslində qiymətləndirmənin öyrədici deyil, sınaq xarakterli olduğunu göstərir. Halbuki, müasir təhsil fəlsəfəsində – istər OECD-nin PISA qiymətləndirmə sistemi, istərsə də UNESCO-nun “Assessment for Learning” yanaşması – imtahanların əsas məqsədi uşağın düşünmə, tətbiqetmə və təhlil etmə bacarıqlarını ölçməkdir. Misal üçün, 2022-ci ildə PISA nəticələrində oxu savadlılığı üzrə yüksək nəticə göstərən Estoniya və Sinqapurda suallar real həyatdan götürülmüş, kontekstual və funksional bacarıqları yoxlayan formatda təqdim olunmuşdu. Azərbaycanda isə test suallarının böyük hissəsi ya qavrama (məlumatın xatırlanması), ya da formal məntiqə əsaslanan cavab texnikaları tələb edir ki, bu da tənqidi düşüncəni deyil, əzbər və texniki yanaşmanı təşviq edir.

Təhlil ediləsi başqa bir məqam da budur ki, bu test sualları faktiki olaraq məktəb təhsili ilə rəqabət aparır. Müəllim və valideynlər də etiraf edir ki, məktəb tədrisi ilə bu testləri həll etmək mümkün deyil. 2023-cü ildə DİM-in apardığı monitorinqlər zamanı məlum olmuşdu ki, test imtahanlarında istifadə olunan bəzi suallar rəsmi kurikulum və dərsliklərdə ya ümumiyyətlə yoxdur, ya da çox səthi və nəzəri şəkildə təqdim olunub. Bu isə dövlətin rəsmi təhsil siyasəti ilə dövlətin qiymətləndirmə siyasəti arasında ziddiyyət yaradır. Bu ziddiyyətlər nəticəsində məktəblər öz funksional mahiyyətini itirir, repetitor mərkəzləri isə qeyri-rəsmi təhsilin əsas daşıyıcısına çevrilir. Bu, bir ölkənin milli təhsil modelində dərin institusional parçalanmanın əlamətidir.

Mərdanovun dediyi “ən qabiliyyətli uşaqlar testdən qaçıb xaricə gedir” fikri isə yalnız hissəvi doğrudur. Əlbəttə, imtahanların qeyri-obyektiv və tələbkarlıqdan uzaq forması gəncləri alternativ təhsil yolları axtarmağa sövq edir. Lakin bu prosesin əsas səbəbi imtahanın çətinliyi yox, onun məntiqsizliyi və öyrədicilik dəyərinin olmamasıdır. 2022-ci ildə Azərbaycandan xaricə təhsil almağa gedən gənclərin sayı 10.500 nəfər olub. Onların 65%-i Türkiyə, 15%-i Rusiya və Ukrayna, 20%-ə yaxını isə Avropa və Şimali Amerika ölkələrinə üz tutub. Bu ölkələrin əksəriyyətində qəbul imtahanları ya yoxdur, ya da yalnız motivasiya məktubu, tövsiyə və orta məktəb qiymətləri ilə aparılır. Yəni qiymətləndirmə sistemi daha insani, daha şəffaf və daha çevikdir".

Ekspertin sözlərinə görə, Azərbaycanın təhsil sistemində imtahan yalnız nəticə yox, həm də məqsədə çevrilib. Bütün təhsil prosesi testə hazırlıq üzərində qurulub. Hətta ibtidai siniflərdə belə valideynlər və müəllimlər şagirdə testə uyğun düşüncə modeli aşılayırlar: "Bu isə uşağın fərdi inkişafını, sosial bacarıqlarını, yaradıcı potensialını bloklayır. Misir Mərdanovun dediyi kimi, test öyrədirici yox, yükləyici xarakter daşıyırsa, bu qiymətləndirmə sistemi artıq təhsilə deyil, onun qarşısına qoyulan maneəyə çevrilir. Əgər bu sistem dəyişməzsə, məktəb təhsili daha da dəyərdən düşəcək, repetitorlar təhsilin əsas təminatçısı olacaq, sosial təbəqələşmə dərinləşəcək, vətəndaşlar dövlət təhsilinə etimadını itirəcək. Dəyişsə, qiymətləndirmə prosesi məktəb təhsili ilə sinxronlaşdırılsa, kurikulum əsaslı, bacarıq yönümlü, şagirdin psixoloji və sosial durumunu nəzərə alan ölçmə mexanizmləri tətbiq olunsa, təhsilə ümumi inam arta bilər. Bu isə təkcə bir nazirin və ya bir institutun yox, bütöv sistemin dəyişməsi ilə mümkündür. Təhsildə məqsəd gənci məğlub etmək deyil, onu inkişaf etdirmək olmalıdır. Bunun üçün testlər yox, düşüncə və fərdi potensial əsaslı qiymətləndirmə sisteminə keçid labüddür".

Günel CƏLİLOVA



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

18.07.2025 / 19:04
BMT-nin İqtisadi və Sosial şurasına üzvlüklə bağlı təlimlər keçirilir

18.07.2025 / 18:50
İsrailin Suriyanı vurması Azərbaycanın siyasətinə bəzi çətinliklər yaradır...

18.07.2025 / 18:46
Bakıda Türkiyə-Azərbaycan Qardaşlıq Forumu keçirildi

18.07.2025 / 18:31
Azərbaycan Türkmənistanın Transxəzər problemini həll edəcək...

18.07.2025 / 18:17
Dünyanın yaradıcı insanlarının bir qrupu “Azərbaycan” Nəşriyyatına toplaşdı - 150 illik işığın əhatəsi... - FOTO

18.07.2025 / 18:03
Ay Paşinyan, Şanxay təşkilatı hara, Avropa Birliyi hara?..

18.07.2025 / 17:49
İrəvanda “Arsax deyən son dilləri də kəsirlər”...

18.07.2025 / 17:36
İrəvan Moskvanı konyakla məst edə bilmədi, ancaq Kreml İrəvanı konyakla vurdu...

18.07.2025 / 17:23
Prezident İlham Əliyev Təzəbinə və Xanyurdu sakinlərinə - Biz burada əbədi yaşayacağıq, daha heç kim bizi bu yerlərdən çıxara bilməz

18.07.2025 / 17:05
"Suriyada sülhün, təhlükəsizliyin və sabitliyin bərqərar olunması mütləq dərəcədə vacibdir" - Azərbaycan XİN

18.07.2025 / 16:51
Xadimələrə maşınını yudurdan məktəb direktoru işdən çıxarıldı

18.07.2025 / 16:36
Polis Maştağada əməliyyat keçirdi - 881 kq çətənə kolu yetişdirilən istixana aşkarlandı...

18.07.2025 / 15:55
Bakıda 12 min manatlıq oğurluq edən və avtomobil qaçıran şəxslər saxlandı

18.07.2025 / 15:43
Valideyn himayəsindən məhrum uşaqlar üçün yaradıcı və psixoloji inkişaf layihəsi

18.07.2025 / 15:40
Prezident Xocalının Xanyurdu kəndində olub, kəndə köçən bir qrup sakinlə görüşüb - FOTO/YENİLƏNDİ

18.07.2025 / 15:36
Azərbaycanlı olduğuna görə Ermənistanda girov saxlanılmış və işgəncələrə məruz qalmış şəxs məhkəmədə ifadə verdi

18.07.2025 / 15:17
Latviya Rusiya ilə sərhəddə bomba sığınacaqları tikir...

18.07.2025 / 15:02
" Yeni Azərbaycan" TV-nin icraçı direktoru Murad Paşayevlə müsahibə - VİDEO

18.07.2025 / 14:33
Dövlət İnvestisiyalarının İdarəedilməsi İnformasiya Sistemi yaradılacaq

18.07.2025 / 14:23
Xocalı kərpic zavodunun açılışı oldu - FOTO

18.07.2025 / 14:20
Azərbaycan MDB İqtisadi Şurasının Moskvada keçiriləcək iclasında iştirakdan imtina etdi

18.07.2025 / 14:06
Bakıdan Naxçıvana avtobus reysləri bərpa olunur...

18.07.2025 / 14:03
Prezident İlham Əliyev Xocalının Təzəbinə kəndində görülən işlərlə tanış olub - FOTO

18.07.2025 / 13:50
Masallıda 12 minlik qızıl oğurlayan şəxs yaxalandı

18.07.2025 / 13:38
"Türkiyə-Azərbaycan münasibətləri özünün ən yaxşı dövrünü yaşayır" - Səfir Birol Akgün

18.07.2025 / 13:25
“Formula-1” tribunalarında tamaşaçı sayı 2 min nəfər artırılıb

18.07.2025 / 13:14
Ağdamın Qiyaslı kəndindəki tarixi məscidin binasının bərpadan sonra açılışı oldu - FOTO

18.07.2025 / 12:47
Ağdam şəhərində 1 nömrəli körpələr evi-uşaq bağçası istifadəyə verildi - FOTO

18.07.2025 / 12:38
Ağdam şəhər 1 nömrəli tam orta məktəbin binasının açılışı oldu - FOTO

18.07.2025 / 12:30
Rusiyanın 20-dən çox bankı SWIFT sistemindən atılır...

18.07.2025 / 12:26
Prezident Ağdam Sənaye Parkında tütün məmulatlarının istehsalı müəssisəsinin açılışında iştirak edib - FOTO

18.07.2025 / 12:22
"Süni intellektin dövlət auditində tətbiqi auditin müstəqil nəzarət institutu kimi daha da inkişaf etməsinə öz töhfəsini verəcək" - Prezident

18.07.2025 / 12:19
Prezident İlham Əliyev ASOSAI və ARABOSAI təşkilatlarının Birgə Toplantısının iştirakçılarına müraciət ünvanlayıb

18.07.2025 / 12:00
Qubada "Kamaz" və "Jiquli" toqquşub

18.07.2025 / 11:35
Polis təhlükəsizlik kəmərindən istifadə etməyən sürücülərə xəbərdarlıq etdi!

18.07.2025 / 11:25
Zelenski Rüstəm Umerovu Təhlükəsizlik Şurasının katibi təyin etdi

18.07.2025 / 11:22
Bu gündən məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə qəbul başlayıb

18.07.2025 / 11:17
Ədliyyə Nazirliyinin nəşriyyat evi ləğv olunur

18.07.2025 / 11:12
Banklar, 105 gəmi, "Şimal Axını" - Avropa İttifaqından Rusiyaya qarşı ən sərt sanksiya!

18.07.2025 / 11:06
Naxçıvanın Baş naziri müşavirə keçirib

18.07.2025 / 11:02
ABŞ Senatından USAID-ə 9 milyard dollarlıq zərbə!

18.07.2025 / 10:30
“Hulusi Akar Azərbaycan Silahlı Qüvvələri ilə fəxr etdiyini bildirdi” – EMİN HƏSƏNLİ

18.07.2025 / 10:18
"Şelburn" - "Qarabağ" matçını bu hakimlər idarə edəcək

18.07.2025 / 10:11
"Tehran erməni dostlarına güvənir" - Mehdi Sobhani

18.07.2025 / 10:06
"Qərb Gürcüstanı qarışdırmağa hazırlaşır" - spikerdən AÇIQLAMA

18.07.2025 / 10:00
Türkiyədə antiterror əməliyyatı - 153 İŞİD-çi saxlanılıb

18.07.2025 / 09:30
Trampdan ŞOK ADDIM - Bu məşhur nəşri məhkəməyə verir!

18.07.2025 / 09:22
Daha bir reper saxlanıldı - bu dəfə söyüşə görə...

18.07.2025 / 09:20
Tələbə təqaüdlərindən adambaşına 3 manat tutqu narazılıq yaradıb...

18.07.2025 / 09:17
11 ölkədən Suriyaya dəstək BƏYANATI

18.07.2025 / 09:09
"Sabah" Avropa Liqası ilə vidalaşdı - hədəf Konfrans Liqasıdır

18.07.2025 / 09:05
Bakının bu əraziləri qazsız qalacaq - XƏBƏRDARLIQ

18.07.2025 / 09:00
Fransada sosial gərginlik - Həmkarlar İttifaqları tətil elan etdi!

18.07.2025 / 08:33
Azərbaycanlıların Rusiyadan vətənə pul göndərişinə məhdudiyyət qoyulacaq...

18.07.2025 / 01:26
Azərbaycanlı döyüşçü Cavid Rzayev Rusiya vətəndaşlığından çıxarıldı...

18.07.2025 / 01:08
Avtomobilinə su qatılmış benzin tökülən İran prezidenti yolda qaldı - Pezeşkian Təbrizə taksi ilə getdi...

18.07.2025 / 00:34
Azərbaycanlı diaspor rəhbəri Rusiyada axtarışa verildi

17.07.2025 / 22:53
Prezident İlham Əliyevin sosial şəbəkə hesablarında Qurbanqulu Berdiməhəmmədovla görüşündən görüntülər paylaşılıb - VİDEO

17.07.2025 / 22:15
“...65 ilə 650 ilin mirasını sığdırdı...” - Yunus Oğuzdan Aydın Quliyevə yubiley təbriki...

17.07.2025 / 22:06
Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Şuşada birgə nahar ediblər - FOTO

17.07.2025 / 21:50
Ermənilər tərəfindən əsir və girov götürülmüş, xəsarətlər almış zərərçəkmişlər məhkəmədə ifadə verdi - FOTO

17.07.2025 / 21:39
Zəngəzur dəhlizi ABŞ-a, Ermənistan dəmiryolu Rusiyaya - Paşinyanın niyyəti...

17.07.2025 / 21:25
20 dövlət “anti-İsrail” sammitinə yığışır - Çin, Qətər, İspaniya...

17.07.2025 / 21:12
Azərbaycan-Türkmənistan əlaqələrində yeni mühüm enerji səhifəsi açılır

17.07.2025 / 20:58
Zəngəzur dəhlizi nəzərdə tutulduğundan da böyük olacaq - inanılmaz...

17.07.2025 / 20:46
Paşinyan Rusiyanın əsas fiquru ilə bağlı bütün planları açdı...

17.07.2025 / 20:33
Azərbaycan-Rusiya-Ermənistan üçtərəfli işçi qrup ləğv edilə bilər...

17.07.2025 / 20:20
Rusiyadan Ermənistana istehza və hədə - münasibətlər daha da gərginləşir

17.07.2025 / 20:07
Uzun durğunluqdan sonra Bakı-Aşqabad münasibətləri yeni mərhələyə çıxdı...

17.07.2025 / 19:53
Rusiyanın Ermənistanda hakimiyyətə əsas namizədi məhv edilir...

17.07.2025 / 19:40
Qarabağ Dirçəliş Fondunun 2024-cü il üzrə maliyyə hesabatları PwC-nin auditindən uğurla keçdi

17.07.2025 / 19:38
Paşinyan Zəngəzur dəhlizi barədə ABŞ-ın son planını dəstəklədi...

17.07.2025 / 19:25
Rusiya Azərbaycan diasporunda daha bir həbs...

17.07.2025 / 19:15
Akif Nağı Aydın Quliyevi təbrik etdi

17.07.2025 / 19:11
DİM-də "imtahan islahatları" bitmir - indi də "esse islahatları" gəlir...

17.07.2025 / 18:57
Çin də Zəngəzur dəhlizinə müştəri çıxdı...

17.07.2025 / 18:44
Paşinyan ABŞ-dan strateji müttəfiqliklə bağlı yeni mesajlar alıb...

17.07.2025 / 18:36
lk dəfə ingilis dilinə tərcümə olunan "Oftalmologiyanın aktual problemləri” kitabı göz xəstəliklərinə dair fundamental əsərdir

17.07.2025 / 18:31
AB-nin 3 ölkəsi Rusiyanın "tərəfinə keçdi"...

17.07.2025 / 18:24
"ADA Universitetində təhsil alan tələbələrin 30 faizi ödənişsiz oxuyur" - Hafiz Paşayev

17.07.2025 / 18:17
İsveçrə deputatı İlham Əliyevə şər atdı - sülhə mane olan kimdir?

İşğaldan azad rayonlarımızda yaşayanların sayı 50 minə çatdı...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910