Rusiyadan Ermənistana istehza və hədə - münasibətlər daha da gərginləşir
Ermənistan hakimiyyəti respublikanın Avropa İttifaqına və Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatına (ŞƏT) inteqrasiyasına ümid edir və bunlara paralel olaraq Rusiyanı Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatından çıxmaqla hədələyir. Bu barədə respublikanın baş naziri Nikol Paşinyan geniş mətbuat konfransı zamanı ətraflı şəkildə danışıb.
Eyni zamanda, onun fikrincə, belə xarici siyasət Rusiya ilə qarşıdurmaya gətirib çıxarmır. Əksinə, Moskva ilə İrəvan arasında münasibətlər əvvəlkindən daha yaxşı olmalıdır: “Biz ŞƏT-ə üzv olmaq üçün müraciət etmişik. Bu, balanslaşdırılmış xarici siyasətimizin məntiqinə uyğundur”.
O, Ermənistanın artıq bu təşkilatda müşahidəçi statusuna malik olduğunu da xatırladıb. Paşinyanın sözlərinə görə, hazırda ŞƏT substantiv və struktur dəyişiklikləri müzakirə edir, bu müddət ərzində bu mövqe ləğv oluna bilər. Bu baxımdan İrəvan gələcək inteqrasiya yolu ilə getmək niyyətindədir: “Lakin biz balanslaşdırılmış xarici siyasətimizi davam etdiririk”. İrəvanınŞƏT-lə bağlıniyyəti əslində, ilk dəfə iyulun 3-də konkret şəkildə çəqlanıb. Həmin vaxt ölkənin Xarici İşlər Nazirliyi yaydığı məlumatda bildirib: “Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının əsas prinsiplərini, yəni ərazi bütövlüyü, güc tətbiq etməmək və sərhədlərin toxunulmazlığını bölüşən Ermənistan ŞƏT-ə üzv olmaq arzusunu ifadə edib”. İrəvan ümid edir ki, Ermənistan təşkilatın 11-ci üzvü ola bilər. İndiyədək onun tərkibinə Qazaxıstan, Çin, Qırğızıstan, Rusiya, Tacikistan, Özbəkistan, Pakistan, Hindistan, İran və Belarus daxildir.
Bundan əlavə, Paşinyan ümid edir ki, 20 ildən sonra Ermənistan Avropa İttifaqında olacaq: "Brüsselə səfərimiz zamanı bizdən Aİ-yə üzv olmaq istəyib-istəmədiyimizi soruşdular və mən belə cavab verdim: Bəli, üzvlük üçün addımlar atırıq. O, etiraf edir ki, bu, mütləq uğurla bitməyəcək çətin prosesdir: “Amma respublika Avropa ailəsinin bir hissəsi ola bilməsə belə, onu Aİ üzvləri ilə eyni səviyyəyə gətirəcək islahatlar aparacaq. Görüşlər və müzakirələr zamanı Ermənistan və Avropa tərəfləri bunun asan bir proses olmadığını qeyd ediblər. Birincisi, bütün Aİ üzvləri buna razılıq verməlidir, ikincisi, ölkə Aİ standartlarına uyğun olmalıdır. KTMT-dən çıxmaq və ya çıxmamaq məsələsinə gəlincə. Ermənistanın KTMT-dən çıxması ehtimalı münasibətləri bərpa etməsindən daha yüksəkdir”. Lakin bu o demək deyil ki, İrəvan Rusiya ilə münasibətləri pozmağa hazırlaşır. Bununla bağlı Paşinyan qeyd edib: “Rusiya ilə münasibətlərimiz transformasiya mərhələsindədir. Fikrimcə, onlar artıq əvvəlki kimi olmayacaq, lakin bu, o demək deyil ki, onlar pis olmalıdır, yox, yaxşı olmalıdır, əvvəlkindən qat-qat yaxşı olmalıdır. Təbii ki, Rusiyanın bu və ya digər planlarına dair müəyyən siqnallar var. Açığını desəm, mən bu cür söz-söhbətlərə və qiymətləndirmələrə inanmağa meylli deyiləm, amma hər hansı problem yaranarsa, biz onları rusiyalı tərəfdaşlarımızla müzakirə edəcəyik, həll yollarını tapmağa çalışacağıq”. Ermənistanda Rusiya telekanallarının yayımının dayandırılması bu strategiyanın tərkib hissəsidir: “Mənim mövqeyim belədir: biz Rusiya ilə yaxşı, mehriban, qarşılıqlı hörmətə əsaslanan münasibətlər qurmaq istəyirik... Bəzi Rusiya telekanalları bütün sərhədləri keçiblər, amma... Rusiya prezidenti Vladimir Putin və baş nazir Mixail Mişustin ilə çox hörmətli, açıq, səmimi münasibətlərim var. Mən bizim belə bir qərar qəbul etməyimizi istəmirəm. Belə təəssürat yaranır ki, Rusiyada bizi bu qərarları qəbul etməyə məcbur etmək istəyən qüvvələr var. Əgər onlar bizi həddindən artıq məcbur etsələr, biz nə edə bilərik? Amma mən bunu istəmirəm, sizə səmimi deyirəm”.
Ermənistandakı Qafqaz İnstitutunun rəhbəri Aleksandr İskəndəryan qeyd edir ki, Paşinyan Ermənistanın ənənəvi beynəlxalq əlaqələri diversifikasiya siyasətinə sadiqdir: "Çin və Hindistan İrəvanın müəyyən əməkdaşlıq formatı inkişaf etdirdiyi ŞƏT-in üzvləridir və onlarla eyni klubda olmaq yaxşı olardı. Ona görə də bu təşkilata qoşulmaq tamamilə haqlı addımdır. Avropa İttifaqına inteqrasiyaya gəlincə, bu, daxili siyasi hekayədir. Ermənistan inteqrasiya meyarlarına cavab vermir və bu mövzuda Brüsseldə də quruma üzvlüklə bağlı danışıqlara başlamır. Avropa dəyərləri bir-birinə qarışmır. Rusiya-Ermənistan münasibətləri böhran içindədir, lakin Paşinyan sübut etməyə çalışır ki, onun başqa ölkələrlə əlaqələri Moskvanı təhdid etmir”. Ekspert hesab edir ki, bu, çətin ki, bütün problemləri aradan qaldırsın, lakin Ermənistan Rusiya ilə əlaqələri kəsmək istəmir: “KTMT-dən çıxmaq buna heç bir təsir göstərmir. Praktikada Ermənistan artıq bu təşkilatın üzvü deyil, hərbi blokun tədbirlərində iştirak etmir və onu maliyyələşdirmir. Məsələnin formal tərəfinə gəlincə, çətin ki, yaxın vaxtlarda həll yolu tapılsın”. Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov da məsələyə münasibət bildirib: “Rusiya Ermənistanın müxtəlif istiqamətlərdə balans yaratmaq istəyini görür və onun Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşmasını izləyir. Amma eyni zamanda Ermənistan ŞƏT-də maraqlıdır. Yəni, onlara elə gəlir ki, çoxvektorlu siyasət yürüdürlər”. Ermənistanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının tərkibindən çıxması ilə bağlı Peskov “Mayak” radiostansiyasına verdiyi şərhdə qeyd edib ki, bu, Ermənistanın suveren məsələsidir. Lakin ekspertlər bu məslənin Rusiya üçün xüsusi həssaslıq təşkil etdiyini bildirir. Rusiya Dövlət Dumasının Müdafiə Komitəsinin sədri Andrey Kartapolov Ermənistanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatından çıxması ilə bağlı yayılan bəyanatlara sərt münasibət bildirib. Kartapolovun sözlərinə görə, Ermənistanın KTMT-dən çıxması ilə bağlı qərar yalnız baş nazir Nikol Paşinyanın iradəsindən asılı deyil. O qeyd edib ki, belə taleyüklü mövzularda parlamentin rolu, mövcud beynəlxalq müqavilələr və xalqın maraqları əsas götürülməlidir. “Paşinyan istənilən bəyanat verə bilər. Amma bu, təkcə onun qərarı deyil. Ermənistanın gələcəyi xalqın, parlamentin və beynəlxalq öhdəliklərin iradəsi ilə müəyyən olunur”. Kartapolov eyni zamanda Gümrüdə yerləşən Rusiya hərbi bazasının statusuna da aydınlıq gətirib. Onun sözlərinə görə, bu baza KTMT çərçivəsində deyil, Rusiya-Ermənistan arasında ikitərəfli saziş əsasında fəaliyyət göstərir və öz işini davam etdirəcək.
Tahir TAĞIYEV
