Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıması ilə bağlı verdiyi bəyanata Moskva və Vaşinqtondan reaksiyalar verilib.
ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyinin (USAID) Avropa və Avrasiya üzrə Bürosunun rəhbər köməkçisi Erin Elizabet Makki Nikol Paşinyanın Qarabağı Azərbaycan ərazisi olaraq tanıdığına dair sözlərini irəliləyiş adlandırıb. O bunu Konqresin Nümayəndələr Palatasının Xarici əlaqələr komitəsində mayın 23-də keçirilən dinləmələrdə deyib:
"Ermənistanın baş naziri dörd saatlıq mətbuat konfransında ilk dəfə olaraq ictimai şəkildə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyıb. Bu, tərəflərin müzakirə etdikləri ilk bənd idi"
Moskva da Paşinyanın Qarabağı Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanımasına münasibət bildirib. Bu barədə Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mariya Zaxarova həftəlik brifinqdə danışıb. O deyib ki, Moskva Nikol Paşinyanın Qarabağı Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanımağa hazır olması barədə bəyanatını 1991-ci il Alma-Ata bəyannaməsinə istinad edən Praqa bəyanatının təsdiqi kimi qiymətləndirir.
Onun sözlərinə görə, Praqadakı razılaşma İrəvanla Bakı arasında proses üçün yeni çərçivə yaradıb:
“Rusiya Ermənistan-Azərbaycan nizamlanmasında vasitəçidir. Ona görə də Ermənistanın bu məsələdə dəqiq mövqeyinin olması vacibdir.
Sülh müqaviləsi layihəsinin özünə gəlincə, Azərbaycan və Ermənistan XİN rəhbərləri arasında Moskvada keçirilən danışıqların sonuncu raundu tərəflər arasında anlaşmanı yaxşılaşdırmağa və bir sıra məsələlər üzrə mövqelərini yaxınlaşdırmağa kömək etdi”.
Göründüyü kimi, tərəflərin eyni mövzu ilə bağlı verdikləri bəyanatda fərqli yanaşma var. ABŞ bunu təqdir edir, Moskva isə qısqanclığını büruzə verir.
Rusiyanın bu mövqeyini nə ilə izah etmək olar?
Cümhuriyyət Xalq Partiyasının sədri Bədrəddin Quliyev “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, Qərb və Rusiya Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin tənzimlənməsi ilə bağlı bir-biri ilə rəqabət aparır: “ABŞ bu məsələdə Qərblə bir hərəkət edir. Hər kəs öz tənzimləmə variantını təklif edir, mümkün qədər öz maraqlarına uyğunlaşdırır. Qərb və Rusiyanın təklif etdiyi həll yolları bir-birindən nə ilə fərqlənir? Qərb Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsini tez bir zamanda həll etmək istəyir ki, bu da Rusiyanın regiondan sıxışdırılmasına şərait yaradacaq. Qərb tənzimləmə modeli aşağıdakı kimidir. Ermənistan və Azərbaycan bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyaraq sovet illərinin sərhədlərinə qayıdırlar. Anklavlar geri qaytarılır.
Qərb nizamlanması modelinə görə, Ermənistan Qarabağa qarşı istənilən ambisiya və öhdəliklərdən imtina edir. Azərbaycan Qarabağdakı ermənilərlə birbaşa danışıqlara başlayır. Həmin danışıqlarda Azərbaycan Qarabağdakı ermənilərə Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etməyi təklif edəcək, bunun müqabilində Azərbaycan onların təhlükəsizliyinə və həmin ərazidə yaşamaq hüququna zəmanət verəcək. Qərb bu planı tez bir zamanda həyata keçirmək istəyir, çünki nəticədə Qarabağda Rusiya sülhməramlılarına, Ermənistanda isə Rusiyanın 102-ci hərbi bazasına ehtiyac qalmayacaq. Rusiya üçün isə əksinə, mövcud status-kvo mümkün qədər uzun müddət saxlanılmalı, Ermənistan-Azərbaycan məsələsi həll olunmamalı, münasibətlərində gərginlik davam etməlidir. Ruslar nə Qarabağı, nə də Gümrünü tərk etmək istəyirlər, lakin onlara qalmaq üçün səbəb lazımdır. Rusiya Abxaziya, Cənubi Osetiya, Donetsk və Luqanskda olduğu kimi Rusiya pasportlarını çoxdan Qarabağdakı ermənilərə paylamaq istərdi, lakin Rusiya pasportlarını paylamaqla Moskva Azərbaycanla birbaşa münaqişəyə girər və bu da ona fayda verməz. Bütün bunlara görə də, Rusiya kənardan olan bütün vasitəçilik cəhdlərini qısqanır və rədd etmək istəyir”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
