Azərbaycanın iqtisadi siyasəti beynəlxalq miqyasda təqdir edilir
Koronavirus pandemiyasına qarşı peyvəndləmə işlərinə başlanılmasından sonra bunun dünya iqtisadiyyatına necə təsir edəcəyi xüsusi maraq doğurur. Ekspertlər qeyd edir ki, peyvəndləmə geniş miqyas alarsa, bu, dünya iqtisadiyyatında canlanmaya və yeni inkişafa təkan verə bilər.
Elə Beynəlxalq Valyuta Fondu (BVF) da məsələyə məhz bu prizmadan yanaşır. Qurum cari ilə dair qlobal iqtisadi artım proqnozunu yüksəldib. Fond bu il üzrə qlobal iqtisadi artımın 5,5 faiz olacağını nəzərdə tutur. BVF-nin əvvəlki proqnozu 5,2 faiz artım idi. Beləliklə, BVF 2021-ci ildə qlobal ümumi daxili məhsulun (ÜDM) artımı proqnozunu keçən ilin oktyabr ayı ilə müqayisədə 0,3 faiz bəndi yaxşılaşdırıb. 2022-ci ildə BVF 4,2 %-lik artım gözləyir. Analitiklərin hesablamalarına görə, keçən il dünya iqtisadiyyatı 3,5 faiz azalıb. Halbuki. payızda ekspertlər 2020-ci ilin sonuna qlobal ÜDM-in 4,4 faiz azalacağını gözləyirdilər: “2021-ci il üzrə proqnozun 0,3 faiz bəndi artması bir sıra böyük iqtisadiyyatlardakı əlavə dəstək tədbirlərini və vaksinasiya ilə əlaqədar bu il ərzində iqtisadi fəallığın güclənəcəyinə dair gözləntiləri əks etdirir”. Fond ekspertlərinin proqnozlarına görə, dünya ticarətinin həcmi bu il 8,1 faiz, 2022-ci ildə isə 6,3 faiz artacaq. Dövlət gəlirlərinin artması və iqtisadi fəallığın bərpası üzrə xərclərin azaldılması səbəbindən əksər ölkələrdə büdcə kəsirlərinin azalması gözlənir.
İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin departament rəhbəri Ayaz Müseyibov proqnozlarla bağlı bildirir ki, iqtisadi artım və böyümə proqnozları ölkələr üzrə fərqlidir və səhiyyə xidmətləri, dəstək siyasətləri və digər spesifik xüsusiyyətlərdən asılı olaraq dəyişir: “Azərbaycanın da daxil olduğu inkişafda olan ölkələr qrupunda iqtisadi artımın mərhələli bərpası daha çox özünü göstərəcək. Belə ki, qrup ölkələrində növbəti iki ildə iqtisadi artım 6,3 və 5 faiz, ticarətin həcmi isə 9,2 və 6,7 faiz proqnozlaşdırılır. BVF-nin proqnozlarına görə, mərkəzi banklar 2022-ci ilin sonunadək faiz dərəcəsi siyasətini müəyyən olunan dəhliz çərçivəsində saxlayacaq və inkişafda olan ölkələr üçün bu istiqamətdə maliyyə vəziyyəti daha da yaxşılaşacaq. İnkişaf etmiş ölkələrdə inflyasiya göstəricilərinin hədəf diapazonu ötməyəcəyi və 1,5 faiz təşkil edəcəyi, inkişafda olan ölkələr üzrə də analoji trendin davam edərək 4 faiz üzərində olacağı və bu göstəricinin qrup ölkələri üçün tarixi minimum təşkil edəcəyi hesablamalarda öz əksini tapıb”. Burada bir məqamı da qeyd edək ki, BVF neftin qiymətinə dair proqnozunu da artırıb. Fond cari ildə neftin qiymətinin 50,03 dollar olacağını nəzərdə tutur. Əvvəlki proqnoz 47 dollar idi. BVF bu il neft qiymətinin 20 faiz artacağını gözləyir. Bütün bunlar Azərbaycan kimi enerji hasilatçısı olan ölkələrdə iqtisadi artımın digərlərinə nisbətən daha yüksək olacağını göstərir. Bu məqama diqqət çəkən Ayaz Müseyibov qeyd edir: “Hesabatda diqqət çəkən mühüm bir məqam da dünya əmtəə bazarlarında neft qiymətləri ilə bağlıdır. “Brent”, Dubay və “WTI” neftinin orta qiyməti əsasında hesablamalarda 2021-ci ildə dünya bazarlarında neft qiymətlərinin 50 ABŞ dollarına çatacağı proqnozlaşdırılıb ki, bu da oktyabr üzrə müvafiq proqnoz göstəricilərindən 4 dollar daha yüksək göstəricidir. Azərbaycan üçün qeyri-neft sektorunun inkişafı və smart iqtisadi modelin qurulması prioritet təşkil etsə də, indiki halda neft qiymətləri ilə bağlı pozitiv proqnozlar Azərbaycan iqtisadiyyatında iqtisadi artım drayverlərini tətikləyəcək. Hesabatdan çıxan mühüm nəticələrdən biri də ondan ibarətdir ki, BVF-nin məlumatına əsasən, inkişafda olan ölkələr pandemiya ilə mübarizə çərçivəsində ciddi borc problemləri ilə üzləşib. Buna müvafiq olaraq, hesabatda pandemiya ilə mübarizə aparılması məqsədilə qlobal miqyasda çoxvektorlu əməkdaşlıq siyasətinin qurulması, vaksinasiyaya bərabər çıxış imkanlarının təmin edilməsi və inkişafda olan ölkələrin artmaqda olan borc problemləri və gözlənilən likvidlik problemlərinə diqqət yönəldilir. Qeyd edək ki, bu baxımdan Azərbaycan pandemiya ilə mübarizəni yalnız öz daxili fiskal resursları hesabına təmin etməklə xarici borc səviyyəsinə görə ən yaxşı ölkələrdən biri kimi öz mövqeyini qoruyub saxladı. Beləliklə, nüfuzlu beynəlxalq agentlik və təşkilatların proqnozları, həmçinin Qarabağın maddi və qeyri-maddi resursları ilə Azərbaycan iqtisadiyyatının dövriyyəsinə cəlb olunması 2021-ci ildə ölkəmizi iqtisadi inkişaf meqatrendlərinin gözlədiyini göstərir”. Beynəlxalq Valyuta Fondunun Orta Şərq və Mərkəzi Asiya Departamentinin direktoru Cihad Azur Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün yeni bir mərhələnin başlandığını bildirir. O, Azərbaycanın pandemiya ilə mübarizədə daha böyük imkanları olduğunu qeyd edib: “Əlbəttə, regiondakı digər ölkələrlə müqayisədə Azərbaycan və Qazaxıstan kimi ölkələr iqtisadiyyata əlavə dəstək vermək üçün əhəmiyyətli buferə malikdir. Onlar artıq iqtisadi şokları idarə etmək üçün bir çox alətlərdən istifadə ediblər. Bura həm monetar, həm də fiskal addımlar daxildir. Qarşıdakı müddətdə də onlar bu üstünlüklərindən istifadə edə biləcəklər”.
Tahir TAĞIYEV
