Çərşənbə axşamı günü, 15 iyul 2025
     

“İrəvanda xal qalmadı”nın motivləri ermənilərin siyasətinə öldürücü zərbədir...

Image

Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin əlifbası xalq mahnılarıdır. Xalq yaradıcılığının və xalq musiqisinin bənzərsiz inciləri olan xalq nəğmələri əsrdən-əsrə, dildən-dilə, eldən-elə keçib xalqın sərvəti olaraq yaşayır. Xalq mahnıları həm də hər bir millətin kimlik pasportudur.

Azərbaycan xalqı qədimlərdən xalq mahnıları yaradıb, el bəstəçiləri, xanəndələri, şairləri gözəl mahnılara nəfəs veriblər. Şübhəsiz ki, yaranan hər bir xalq mahnısının müəllifi olub, lakin zamanla mahnı qalıb, amma onun müəllifi unudulub, bu da həmin mahnıların xalq mahnısı statusu almasına səbəb olub.

O da məlumdur ki, hər mahnının öz tarixçəsi, öz yaranış hekayəti var. Məşhur “İrəvanda xal qalmadı” mahnısı kimi.

Əvvəlcədən deyək ki, bu mahnı öz gözəlliyinə, unikallığına görə çox seçilir, bu gün hər müğənni, ifaçı onu oxumaq istəyir. Qərbi Azərbaycan gözəlinin gözəlliyini vəsf edən bu mahnı İrəvanda yaranıb. O İrəvanda ki, bizim tarixi torpağımızdır, milli musiqimizin, mədəniyyətimizin inkişaf etdiyi, səsləndirildiyi bir məkanımızdır. Azərbaycanın elə xalq mahnıları, bəstəkar əsərləri, nəğmələri var ki, ermənilər onlara qarşı əsassız iddialar irəli sürürlər. Əlbəttə, bu onlardan gözləniləndir, çünki sazımızı, tar-kamanımızı, qavalımızı, balabanımızı, neyimizi, zurnamızı, milli geyimlərimizi mənimsəyən ermənilərdən hər cür oğurluq gözlənilir. Onların “Sarı gəlin” mahnısından əl çəkmədiyi də hər kəs tərəfindən bilinir.

Bu yazıda biz “Sarı gəlin”dən yox, “İrəvanda xal qalmadı” mahnsından danışacağıq. Bu mahnının ki, yaranma tarixi də, müəllifi də bəllidir.

İrəvanda bir quyu var,
Şəkərdən şirin suyu var.
Hər gözəlin bir toyu var.
Ay qız, o xal nə xaldı
Sən ora düzdürmüsən?
Ay naz, o xal nə xaldı
Sən ora düzdürmüsən?

Bu mahnının yaranma tarixi haqda müəyyən versiyalar var. Variantlardan biri belədir: Şuşalı Cabbar Qaryağdıoğlu İrəvan şəhərində varlı bir şəxsin oğlunun toy məclisini aparırmış. Bəy tərifi zamanı gəlinin atası yarızarafat-yarıciddi deyib ki, bayaqdan bəyi tərifləyirsən, bəs gəlini niyə vəsf etmirsən? Xanəndə gəlinin atasının sözünü yerə salmamaq üçün qızın nişanələrini soruşub. Öyrənib ki, gəlinin üzündə qoşa xal var. O zamanlar gəlini toy əhlinə göstərməzdilər. Cabbar Qaryağdıoğlu bədahətən ürəyindən gələn sözləri musiqiyə bələyərək həmin mahnını qoşub. Təsadüfən yaranan bu mahnının taleyi də uğurlu olub. Cabbar Qaryağdıoğludan sonra ustad xanəndələr "İrəvanda xal qalmadı"nı çox şövqlə oxuyublar. Dildən-dilə keçərək ellərə yayılan mahnı beləliklə öz yaradıcısının adı ilə deyil, el nəğməsi kimi məşhurlaşıb.

İrəvanda yol işlərəm,
Xəncəlimi gümüşlərəm.
Bir öpərəm, bir dişlərəm.
Ay qız, o xal nə xaldı
Sən ora düzdürmüsən?
Ay naz, o xal nə xaldı
Sən ora düzdürmüsən?

Bəzi varinatlara görə isə, mahnının sözləri, mənası, məzmunu tamam fərqli olub. Hətta bu iddiada olanlar var ki, guya bu mahnı İrəvan xanlığı çar Rusiyası tərəfindən işğal olunduqdan sonra yaranıb. Bu barədə internet resurslarında gedən yazılarda deyilir:  "İrəvanda xal qalmadı" yox, "xan qalmadı" kimi oxunmalıdır. Onu da deyirlər ki, guya İrəvanda bir qənirsiz gözələ vurulmuş xanlar öz arzularına çatmadıqlarından məhəbbət aşiqinə çevrilərək həyatlarını həmin gözəlin yolunda qurban veriblər. Bu fikir əsassızdır. Fərz edirlər ki, “İrəvanda xan qalmadı” mahnısı İrəvan xanlığının süqutunu və oradakı dəhşətli köçü özündə əks etdirir.

Mahnının səs yazısı Cabbar Qaryağdıoğlunun ifasında bu günümüzə kimi gəlib çatmayıb. Cabbar Qaryağdıoğlundan sonra 60-cı illərdə Xan Şuşinski “İrəvanda xal qalmadı” oxuyub, lentə yazdırıb. Xan Şuşinskini Cabbar Qaryağdıoğlunun davamçısı hesab edirlər, ona görə də mahnının ilkin variantına dəyişikliklər etməyib. Bülbül, Seyid Şuşinski, Əbülfət Əliyev və digər müğənnilər də bu mahnıya müraciət ediblər. Amma bu səs yazıları saxlanılmayıb. Bu günümüzə kimi qorunub saxlanmış və qızıl fonda daxil olmuş yeganə səs yazısı Yaqub Məmmədova məxsusdur.

İrəvanda Çarşı bazar,
İçində bir gəlin gəzər.
Dərdlərimə dərman yazar.
Ay qız, o xal nə xaldı
Sən ora düzdürmüsən?
Ay naz, o xal nə xaldı
Sən ora düzdürmüsən?

İnternet resurslarında yerləşdirilən materiallarda qeyd edilir ki, “İrəvanda xal qalmadı” mahnısını Arif Babayev, Canəli Əkbərov, Baba Mahmudoğlu, Qədir Rüstəmov, Eynulla Cəbrayılov və digər müğənnilər də ifa ediblər. Qeyd edirlər ki, bu mahnı iki nəfərin oxumasını tələb edir. Ancaq əsasən solo ifalar müşahidə edilir. Bu mahnını qadın ifaçıları arasında Elmira Rəhimova, Elmira Məmmədova, Qəndab Quliyeva, Səmayə İsmayılovanın adlarını çəkmək olar. “İrəvanda xal qalmadı” mahnısının ifa olunması əsasən keçən əsrin 80-ci illərinə təsadüf edir. Məhz bu dövrdə bu mahnı öz şöhrətinin zirvəsində idi. Baba Mahmudoğlu və Elmira Məmmədova “İrəvanda xal qalmadı” mahnısını duet kimi oxuyanlardan birinciləridir. Bu mahnı həmçinin 80-ci illərin ortasında da lentə yazılıb. Gənc müğənnilər arasında bu mahnıya müraciət edənlərdən biri Röyadır. Onun ifası oxucuların yaddaşında müasir, parlaq və ritmik aranjimanla qaldı. Mahnısı rəqs xarakteri daşıdı və bununla belə mahnının milli ruhuna xələl gəlmədi.

İrəvanda ayaq quşu
Gedər yazı, gələr qışı.
Yaxşı olar yar görüşü.
Ay qız, o xal nə xaldı
Sən ora düzdürmüsən?
Ay naz, o xal nə xaldı
Sən ora düzdürmüsən?

Bəzi məlumatlara görə, İrəvan şəhərində mülkədar, bəy ailəsindəki toyu  Cabbar Qaryağdıoğlu Qurban Pirimov və Məşədi Qulu ilə birlikdə aparıb.

Bir məqamı da qeyd edək ki, bir sıra mahnılar kimi, “İrəvanda xal qalmadı” mahnısı da C.Qaryağdıoğlunun əsəridir, mahnısıdır. C.Qaryağdıoğlunun ən qiymətli xidmətlərindən biri də itib-batan xalq mahnılarımızı toplayıb, onları yenidən işləyib xalqımıza qaytarmasıdır. Gizlin deyil ki, biz bu gün xalq mahnılarımızın bir çoxunun yaşaması üçün C.Qaryağdıoğluna borcluyuq.

Xatırladaq ki, Cabbar Qaryağdıoğlu xalqın içərisindən çıxmış bu sənətkar olaraq, özünün bütün mənalı həyatını klassik Azərbaycan musiqisinin inkişafına həsr edib. Ömrünün 60 ilini xalqdan öyrəndiyi və topladığı 500-dən artıq mahnını işləyib Azərbaycanın xanəndəlik sənətini yaratmağa həsr etmiş müğənni Qafqazın ən yaxşı xalq ifaçısı şöhrətini qazanıb.

Bildirək ki, Cabbar Qaryağdıoğlu 1861-ci ildə Şuşa şəhərinin Seyidli məhəlləsində anadan olub. Atası Məşədi İsmayıl boyaqçı idi.

Cabbar Qaryağdıoğlunun 1901-ci ildə Şuşada, 1902-ci ildə isə Bakıda konsertləri təşkil olunmağa başlayır. Cabbar Qaryağdıoğlu 2,5 oktavalıq səsinin sayəsində bütün başqa ifaçıları kölgədə qoymağı bacarır. Onu Şərq musiqisinin peyğəmbəri adlandırırlar. Cabbar Qaryağdıoğlunun iştirak etdiyi məclislərdə başqa müğənnilər ifa etməyə cürət etmirmiş. Onun səsindəki gənclik təravəti müğənnini yaşlı vaxtlarında da tərk etməyib. Onun bəstələdiyi “Ay qız, sənə mailəm”, “Bəri bax”, “Ay dərya kənarında”, “Qalada yatmış idim”, “Bu gələn yara bənzər”, “Ağacda leylək”, “Xumar oldum”, “Qalalıyam” xalq mahnıları kimi tanınır

“İrəvanda xal qalmadı” mahnısı da bunlar kimi artıq xalq mahnısı statusundadır…

İrəvanda xan qalmadı,
Gəncədə sultan qalmadı,
Daha məndə can qalmadı.
Ay qız, o xal nə xaldı
Sən ora düzdürmüsən?
Ay naz, o xal nə xaldı
Sən ora düzdürmüsən.

Bu mahnıda İrəvanın ertnoqrafik, coğrafi mənzərəsi özünü göstərir, burada eyni zamanda da mədəniyyətimiz, həyat tərzimiz var. Bir mahnının izinə düşüb irəlilədikcə tariximizin İrəvan adlı ayrılmaz şəhəri barədə daha ətraflı məlumat aldıq. Bir mahnı mətnində İrəvan şəhərinin mənzərəsi, bəy, xan  ailəsinin əzəməti, yaşayış tərzi, musiqiyə, sözə verdiyi qiymət özünü ifadə edir. Bu yazını hazırlayarkən bir sıra mənbələrdən istifadə etdik və hesab edirik ki, bui mənbələrin hər biri öz dəqiqliyi ilə seçilir.

Qərbi Azərbaycan folkloru, musqisi çox zəngindir. Burada aşıq sənəti, yallılar, halaylar daha geniş yayılmışdı. Bütün bunlar hamısı sübut edir ki, İrəvan başda olmaqla, indiki Ermənistan ərazisi tarixi Azərbaycan torpaqlarıdır. Qərbi Azərbaycan mədəniyyətinə aid olan hər bir musiqi incisi həm mənəvi, həm də siyasi baxımdan ermənilərin, Ermənistanın saxta təbliğatına bir zərbədir...Biz öz musiqimizin, öz sazımızın, halayımızın, yallımızın izi ilə o yurdlara dönəcəyik...

İradə SARIYEVA 



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

15.07.2025 / 09:15
Samuxda zəlzələ olub - TƏCİLİ

15.07.2025 / 08:36
Azərbaycanda turistlər hotellərdən imtina edir - kirayə kənd evlərinə kütləvi axın başlayıb...

14.07.2025 / 23:48
Tramp Putini sərt tənqid etdi - Onu qatil adlandırmaq istəmirəm, amma o…

14.07.2025 / 23:40
Tramp Putinə 50 gün vaxt verdi - Ukrayna ilə bağlı razılaşma olmasa...

14.07.2025 / 21:32
Ermənilərin azərbaycanlıları əsir götürərkən işgəncə vermələrini əks etdirən videokadrlar məhkəmədə nümayiş etdirildi - FOTO

14.07.2025 / 21:19
Kilsə Paşinyana əks-hücuma keçdi - "katolikosa hücum Allaha hücumdur"...

14.07.2025 / 21:05
Bir neçə ərəb biznesmenə görə tariximizdən üz döndərməliyik? - Babək ərəblərlə vuruşub, ancaq tarix tarixdir...

14.07.2025 / 20:50
Əbu-Dabidə Əliyev-Paşinyan görüşünün ardınca Gorus görüşü başlayıb...

14.07.2025 / 20:35
Azərbaycanın "yaratdığı" Yeni Kaledoniya Dövləti müstəqil xarici siyasət aparacaq... Konstitusiyada ayrıca maddə...

14.07.2025 / 20:21
Azərbaycan qazının Suriyaya nəqlinin bir neçə marşrutu gözdən keçirilir...

14.07.2025 / 20:07
Supermarketlərimiz yerli bostan məhsullarına bağlıdır - Çindən qarpız idxalı 300 dəfə artır...

14.07.2025 / 19:53
Avropa Bakıdan əlavə 14 milyard kub qaz istəyir - ancaq problem var...

14.07.2025 / 19:40
İki dövlətli həll prosesində yeni ADDIMLAR: Nyu-Yorkda sərt mesajlar veriləcək

14.07.2025 / 19:37
Azərbaycan Yeni Kaledoniyanı dövlət kimi tanıyan ilk ölkə olacaq...

14.07.2025 / 19:25
Əməkdar mədəniyyət işçisi Musa Nəbioğlu Aydın Quliyevi təbrik etdi

14.07.2025 / 19:12
Mətbuatın 150 illiyi həm dövlətçilik, həm də ictimai hadisədir...

14.07.2025 / 18:57
ABŞ Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti öz üzərinə götürməyi təklif etdi - səfir rəsmən təsdiqlədi...

14.07.2025 / 18:44
Rusiya pomidor ticarətindən Azərbaycana 1,2 milyard dollar ziyan vuracaq?..

14.07.2025 / 18:41
“Başlıbel: yaranışdan işğaladək” kitabının təqdimatı keçirilib

14.07.2025 / 18:30
Müxalifətə münasibətdə Fransa ilə Rusiya eyni ölkələrdir - qətllər, təqiblər...

14.07.2025 / 18:16
Azərbaycanın tərəvəzində həqiqətən xəstəlik tapılır, ya Rusiyada məsələ siyasiləşdirilir...

14.07.2025 / 18:02
Bakıda qapalı Suriya-İsrail danışıqlarında hər tərəfdən bir nəfər iştirak etdi... Çox ilginc...

14.07.2025 / 17:48
Putindən İrana gizli “nüvə mesajı” - Rusiyanın məqsədi nədir...

14.07.2025 / 17:35
40 nəfər bağça direktoru niyə “vuruldu”?..

14.07.2025 / 17:22
Suraxanıda oğurluq edənlər saxlandı...

14.07.2025 / 17:14
Mətbuat Şurası Aydın Quliyevi 65 illik yubileyi münasibətilə təbrik etdi - FOTO

14.07.2025 / 17:02
Mətbuat Şurası “Sputnik Azərbaycan”la bağlı durumu müzakirə etdi - Kartavıxın və Belousovun həbslərinin jurnalist fəaliyyətləri ilə heç bir əlaqəsi yoxdur...

14.07.2025 / 16:46
Zelenski təsdiqlədi - Ukraynanın yeni baş naziri o olacaq...

14.07.2025 / 16:31
İstilik təchizatı haqqında Qanun təsdiqləndi

14.07.2025 / 16:29
Azərbaycanda Axar-Baxar və İlisu milli parkları yaradılır - SƏRƏNCAM

14.07.2025 / 16:28
Trend-in informasiya dəstəyi ilə UNESCO-da İçərişəhərin Dünya İrs Siyahısına daxil edilməsinin 25 illiyi qeyd edilib – Sahil Kərimli

14.07.2025 / 16:23
Putinin müdafiə naziri ilə bağlı şok xəbər - sevgilisini 100 milyonluq nəhəng hərbi təyyarə ilə gözəllik salonuna apardı…

14.07.2025 / 16:10
Vətən sevgisinin ən uca zirvəsi...

14.07.2025 / 15:57
Görkəmli filosof Ziyəddin Göyüşov haqqında düşünçələrim...

14.07.2025 / 15:56
BMU-da “Yay məktəbi”ndə tədris aparan koreyalı müəllimlərlə görüş olub

14.07.2025 / 15:56
Trampdan Rusiyaya qarşı sərt qərar - Ukraynaya Moskvanı vura biləcək raketlər göndərilir…

14.07.2025 / 15:25
"Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin ən tez zamanda imzalanacağına ümid edirik" - Ursula fon der Lyayen

14.07.2025 / 14:48
Müstəqil və qüdrətli Azərbaycan dövlətinin təməlinin qoyulduğu tarix

14.07.2025 / 14:44
2024-də ali məktəblərə qəbulda ən aşağı və ən yüksək nəticə göstərən rayonlar - Şahbuz, İsmayıllı və Naftalan...

14.07.2025 / 14:30
Xocalının Təzəbinə kəndinə ilk köç - 28 ailə...

14.07.2025 / 14:23
Bakıda evlərdən 11 min manata yaxın pul oğurlandı - saxlananlar var...

14.07.2025 / 14:17
"Gitara ifaçısı olduğumu biləndən sonra dırnaqlarımı çıxardılar, barmaqlarımı sındırdılar" - Xocalı soyqırımı zamanı həyat yoldaşı öldürülmüş, özü girov götürülmüş zərərçəkən

14.07.2025 / 13:52
DİM sədri 5 il ərzində bəzi ixtisasların ləğv olunacağını açıqladı...

14.07.2025 / 13:47
Külli miqdarda narkotiki ölkə ərazisinə keçirməyə cəhd edən şəxs sərhəddə saxlandı...

14.07.2025 / 13:33
Ali məktəblər subbakalavrların qəbulundan imtina edir - səbəbini Məleykə Abbaszadə açıqladı

14.07.2025 / 13:19
"Ali təhsil müəssisələri attestatla qəbul imkanına etiraz ediblər" - DİM rəhbəri

14.07.2025 / 13:16
Putinin Ermənistan planı - Paşinyanın qarşısına Karapetyanı çıxarır

14.07.2025 / 13:07
Кто победит в этой схватке - Азербайджан или Россия? - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

14.07.2025 / 12:57
"Proseslərə özümün belə müdaxilə etməyim qeyri-mümkündür" - Məleykə Abbaszadə

14.07.2025 / 12:46
“Media haqqında” Qanuna təklif edilən dəyişikliklər təsdiqləndi

14.07.2025 / 12:37
Şəxsiyyət vəsiqələrində dəyişiklik - yaşayış yeri və vətəndaşlıq məlumatları olacaq...

14.07.2025 / 12:22
“Xüsusi icra məmurları haqqında” yeni qanun qüvvəyə mindi

14.07.2025 / 12:17
Azərbaycanın daha bir uğuru: Nizami Tibb Mərkəzi də HIMSS beynəlxalq akkreditasiya sertifikatı əldə etdi

14.07.2025 / 12:08
Gəncədə keçirilən art-terapiya kursu uşaqların sosial inkişafına dəstək olur

14.07.2025 / 12:02
Əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin olduğu yer üzrə qeydiyyata alınması xidməti “mygov”da təmin olunub

14.07.2025 / 11:50
Vüqar Rəhimzadə: Ümummilli Liderin 1969-cu ildə birinci dəfə hakimiyyətə gəlişi Azərbaycanın qurtuluş tarixinin başlanğıcıdır

14.07.2025 / 11:46
Rusiyadan miqrantlara "sürpriz" - rüsumlar artırılır...

14.07.2025 / 11:12
Milli Məclis iclas keçirir - mühüm məsələlər müzakirəyə çıxarılıb

14.07.2025 / 11:05
Yoahim Löv Özbəkistan yolçusudur...

14.07.2025 / 11:03
Azərbaycan düşmənləri mat vəziyyətinə saldı! - FOTO

14.07.2025 / 11:00
Bu iki rayonda qaz olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

14.07.2025 / 10:35
Tramp xüsusi elçisini Ukraynaya yollayıb

14.07.2025 / 10:29
Bu il 6 mindən artıq istifadəçi hakerlərin qurbanına çevrilib

14.07.2025 / 10:21
Suriyada yerli tayfalar bir-birini qırırlar - 37 nəfər ölüb...

14.07.2025 / 10:18
"Çelsi" bu çempionluqdan 114 milyon avro qazandı

14.07.2025 / 10:12
"Benfika" ukraynalı qapıçını satışa çıxardı

14.07.2025 / 10:06
Tramp Ukraynaya silah göndərir - amma pulunu Avropa ödəyəcək...

14.07.2025 / 10:00
Paşinyan Brüsselə yollanıb

14.07.2025 / 09:30
Sabunçuda ölümlə nəticələnən yol qəzası olub

14.07.2025 / 09:21
Azərbaycanda kibercinayətkar həbs edilib - DTX-dan mühüm əməliyyat

14.07.2025 / 09:18
Türkiyənin bu məşhur serialı məhkəməlik oldu

14.07.2025 / 09:12
"Çelsi"dən PSJ-yə futbol dərsi!

14.07.2025 / 09:06
Tramp Böyük Britaniyaya dövlət səfərinə gedəcək - hazırlıq gedir

14.07.2025 / 09:00
Xocalının bu kəndlərinə ilk köç karvanı yola salınıb

14.07.2025 / 08:53
Kaledoniyanın paytaxtında "Azərbaycan abidəsi"...Necədir?

14.07.2025 / 08:51
Fransızlar ŞOKDA- həbsxanadan çantada gizlənib qaçdı...

14.07.2025 / 08:21
“Taxta bazarın”da yanğın olub

13.07.2025 / 20:53
Deputat Elnarə Akimova şəhid general Polad Həşimovun ailəsini ziyarət etdi

13.07.2025 / 19:01
Ukrayna kəşfiyyat polkovnikinə sui-qəsdin qisasını aldı – Kiyevdə azı iki FSB agenti öldürüldü…

13.07.2025 / 18:16
Makron Fransanı çökdürdü, ölkə borc içində batır - pensiya və bütün yardımlar dondurulur…

13.07.2025 / 17:10
Tramp Kiyevə silah göndərmək üçün Rusiyanın ABŞ-dakı 5 milyardını müsadirə edə bilər…

Mətbuatın 150 illiyi həm dövlətçilik, həm də ictimai hadisədir...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910