Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafına dair 2023-2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı təsdiq edilib. Prezident İlham Əliyev bununla bağlı sərəncam imzalayıb.
Dövlət Proqramında muxtar respublikada gələcəkdə görüləcək işlərlə yanaşı, Naxçıvandakı çatışmazlıqlar da öz əksini tapıb.
Proqramda qeyd olunub ki, Naxçıvanda dövlət xidmətlərinə əlçatanlıq səviyyəsi aşağıdır. Əlverişli biznes mühitini formalaşdıran zəruri təşviqlərin azlığı, maliyyəyə çıxış imkanlarının məhdudluğu, regionun enerji təchizatı və kommunikasiya xətlərinin aşağı səviyyədə diversifikasiya olunması, elektrik xətlərinin istismar müddətinin başa çatdığı, kənd təsərrüfatı və digər sahələr üzrə infrastruktur və su təminatı sistemində çatışmazlıqların olduğu da proqramda qeyd edilib.
Belə çıxır ki, illərlə Naxçıvanın inkişafı ilə bağlı söylənən fikirlər aldadıcı olub?
İqtisadçı Elçin Qurbanov “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, bu barədə hələ ilin əvvəlində İqtisadiyyat nazirinin təşkilatçılığı ilə geniş formatda görüşlər keçirilib, təhlil və müzakirələr aparılıb: “Mən bir çox məsələlərə tənqidi yanaşmağa üstünlük verirəm ki, problemlərimizin görüntüsü daha aydın, buraxılmış səhv və nöqsanları isə təkrarlamadan aradan qaldırmaq mümkün olsun. Naxçıvanda görülməli işlər çoxdur. Doğrudur, Naxçıvanın bir sıra resursları var, kənd təsərrüfatının, turizmin, nəqliyyat-logistika sahəsinin, dağ-mədən sənayesinin, ticarət və insan potensialının inkşaf etdirilməsi və bütün resurslardan səmərəli istifadənin təmin edilməsi imkanları məhdud deyil. Muxtar subyektin əvvəlki ali hakimiyyətinin başında dayanan şəxsin və yaxın ətrafının bu məsələlərə qeyri-peşəkar yanaşması, xüsusilə də azad biznes mühitinin məhdudlaşdırılması, inhisarçılıq kimi xəstəliklər azad sahibkarlığın inkişafına böyük zərbə vurdu. Bu da, öz növbəsində, regionun məşğulluq kimi problemlərinin həll olunmamasına səbəb oldu. Azad biznes mühitinin olmaması iş adamlarının kütləvi şəkildə Naxçıvanı tərk etməsinə şərait yaratdı. Muxtar Respublikanın idarəçiliyi yerli resurslardan istifadə işinə rasional deyil, avtoritar münasibət göstərildiyi üçün region daha çox kosmetik inkişafa nail ola bildi. Əsaslı şəkildə sosial-iqtisadi problemlər həllini tapa bilmədi. Məsələn, regionda 203 kəndin 300-dən çox çayları və arxları, 400-dən artıq kəhriz və bulaqları, onlarla gölləri və ya su anbarları olsa da, ölkə başçısı tərəfindən ayrılmış milyonlarla vəsait hesabına qazılmış artezan quyuları, hətta Yaponiya səfirliyi tərəfindən işlənmiş subartezan quyuları belə əhalinin su problemlərini həll edə bilməyib. Doğrudur, Naxçıvan iqlim baxımından quraqlıq ərazidə yerləşsə də problemin həllinin rasional təşkil olunmadığı da etiraf olunmalıdır. Biznes sektorunun maliyyəyə çıxış imkanlarına gəlincə, Naxçıvanda bu imkanların əvvəlki vəziyyəti yəqin ki, heç kəs üçün sirr deyil. Yaxşı yadımdadır ki, iş adamlarından rüşvət almaq üçün onların bəzilərini bank krediti almağa məcbur edirdilər. Onların adına kredit sənədləri rəsmiləşdirirdilər. Regionda bütün hakimiyyət qollarının və maddi resursların bir şəxsin və yaxın ətrafının əlində cəmləşməsi, azad və ədalətli məhkəmələrin olmaması hələ uzun illər Naxçıvan büdcəsinin mərkəzi büdcədən tam şəkildə asılılığını azalda bilməyəcəkdi. Məsələ ondadır ki, Naxçıvan rəhbərliyində yenilik heç də sıçrayış effekti yaratmadı. Hətta bəzi sahələrdə tam əksi oldu. Məsələn, arıçılıqla məşğul olan şəxslərin fəaliyyəti subsidiyalaşdırılmışdı. İldə 500 manat subsdiya verilirdi. Dəyişiklikdən sona arı təsərrüfatlarının inkişafına dəstək dayandırıldı. Bir sözlə, ölkəmiz Naxçıvanın əsaslı inkişafı ilə bağlı çox ciddi vaxt itkisinə məruz qaldı. İndi isə Naxçıvanın inkişafı ilə əlaqəli həyata keçirilməli iqtisadi proqramlar və layihələr yalnız təqdir oluna bilər. Tezliklə dünya bazarlarında rəqabətə davamlı ixrac mallarının və məhsullarının istehsalına nail olmaq, Naxçıvan iqtisadiyyatını ixraca kökləmək çətin işdir. Hazırda və yaxın bir neçə ildə qardaş Türkiyə ixrac məqsədilə Naxçıvan üçün məhsul bazarı deyil. Amma Zəngəzur dəhlizinin açılması, nəqliyyat-logistikanın inkişafı Naxçıvanın inkişafına əhəmiyyətli dərəcədə müsbət təsir göstərə bilər. Başqa cür qısa müddətdə sıçrayış effekti gözləməyi sadəlövhlük hesab edirəm”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
