ABŞ-la Avroittifaq arasında iqtisadi gərginlik pik həddə - Vaşinqton və Avropa Azərbaycanla daha sıx əməkdaşlığa start verir...
Koronavirusun dünya iqtisadiyyatını sarsıtdığı bir vaxtda bəzi ölkələr arasında yaşanan ziddiyyətlər bu istiqamətdə əlavə çətinliklər yaradır. Xüsusən də ABŞ-la Avropa İttifaqı arasında baş verənlər, prosesdə Çin, Türkiyə, Rusiya, İran, Venesuela kimi ölkələrin də yaxından iştirak etməsi vəziyyəti daha da dramatikləşdirir. Belə görünür ki, adları çəkilən ölkələrin ABŞ-la iqtisadi ziddiyyətlərinin dərinləşməsi dünya iqtisadiyyatı üçün ciddi zərbə olacaq.
Hazırda ən təhlükəli proseslərdən biri ABŞ və Avropa İttifaqı arasında iqtisadi müstəvidə ziddiyyətlərin dərinləşməsidir. ABŞ prezidenti Donald Trampın son açıqlamaları isə ziddiyyətin daha da böyüyəcəyini göstərir. Avropa İttifaqını sərt tənqid hədəfinə çevirən Tramp bildirir:“Avropa İttifaqı Amerika dövlətini öz maraqları naminə istismar etmək üçün yaradılıb”. ABŞ lideri Ağ Evdə keçirilən mətbuat konfransında ABŞ-ın Çin və dünyadakı bir çox ölkə ilə rəqabət apardığını qeyd edib. Tramp bildirib ki, Avropa İttifaqı da heç vaxt ABŞ-a yaxşı yanaşmayıb:“Avropa İttifaqı ABŞ-dan öz maraqları naminə istifadə etmək üçün yaranıb. Yaradılıb və ABŞ-dan istifadə edir. Mən bunu bilirəm, onlar da mənim bunu bildiyimi bilirlər. Digər prezidentlərin isə bu barədə anlayışı belə yox idi”. Trampı qəzəbləndirən odur ki, Avropa İttifaqı onilliklər ərzində vergi ödəmədən Avropada fəaliyyət göstərən Amerika korporasiyalarını "sıxmaq" istəyir. ABŞ isə Avropa İttifaqını bu cəhdinə görə cəzalandırmağa hazırlaşır. Rus ekspert İvan Danilov məsələ ilə bağlı bildirir:“Tramp administrasiyası ilə Amerikanın "Facebook", "Google" və "Amazon" kimi İKT nəhəngləri arasında bütün çətinliklərə baxmayaraq, ABŞ prezidenti Amerika korporasiyalarının gəlirlərini avropalı vergiyığanlardan qorumaq üçün Birləşmiş Ştatlar və Avropa İttifaqı arasındakı əlaqələrdə olan-qalan transatlantik həmrəyliyi və xoş məramı qurban verməyə hazır olduğunu göstərib. Uzun illər boyu böyüyən bu münaqişə indi dəyəri milyardlarla dollar olan qarşılıqlı maliyyə zərbələrinə çevrilib. Avropa İttifaqı onilliklər ərzində vergi ödəmədən Aİ-də fəaliyyət göstərən Amerika korporasiyalarını vergiyə cəlb etmək istəyir. ABŞ isə Avropa İttifaqını minimal fiskal suverenlik əldə etmək cəhdinə görə cəzalandırmağa hazırlaşır. "Google", "Facebook" və "Amazon" şirkətlərinə qarşı vergi təklifinin müəllifi Fransa prezidenti və Avropanın dünyanın güc qütbü kimi bərpası haqqında böyük həvəslə danışan Emmanuel Makron olub. Müvafiq olaraq Ağ Evin hədəfinə düşən şirkətlərin siyahısı elə bir şəkildə tərtib edilib ki, Yelisey sarayına maksimum narahatlıq versin”.
Amerikanın maliyyə telekanalı CNBC məlumat verir ki, lüks seqmentində işləyən Fransız şirkətlərinin səhmləri ABŞ-ın bu kateqoriyadan olan bəzi mallara yüksək tariflər təyin edə biləcəyini elan etməsindən sonra düşüb. "Channel" evinin prezidenti Bruno Pavlovski Amerikanın "The Wall Street Journal" nəşrinə bildirib:"Yanvarın sonunda qüvvəyə minə biləcək yeni tariflərə uyğun olaraq, ABŞ-ın Ticarət Nümayəndəliyi bu cür malların Fransadan idxalına 100 faizə qədər rüsum tətbiq edə biləcək. Fransa şirkətlərinin səhmlərinin düşməsi "Louis Vuitton", "Hennessy", "Hermes", "Christian Dior", "Gucci", "Yves Saint Laurent" və "Balenciaga"nın sahibərinə təsir edib. Yüz faiz olduqca çoxdur. Bu tarif deyil. Yüz faiz cərimə deməkdir". ABŞ bildirir ki, Avropa İttifaqı ərazisində konkret olaraq Amerika şirkətlərinə qarşı ayrıseçkilik etmək istəyən Makron hər şeydə günahkardır. İvan Danilov məsələ ilə bağlı qeyd edir:“Digər tərəfdən, indiki halda söhbət sırf iqtisadi münaqişədən getmir. Bu, Avropa siyasətçilərinin özlərinin status mübahisəsidir. Yerli biznesmenlərin vergiləri kimə ödəməsi bu və ya digər ərazinin faktiki mənsubiyyətini göstərən müəyyənedici amildir. Kim bu vergiləri tətbiq etmək və toplamaq hüququna malikdirsə, o da həmin ərazidə hakimiyyətin sahibidir. Tarixdə elə hallar olub ki, müəyyən xarici tacirlər və ya sahibkarlar konkret ölkədə rüsumsuz və vergisiz ticarət aparmaq və ya xidmət göstərmək hüququ əldə ediblər. Lakin bu yalnız həmin ölkənin müharibəni uduzması və ya sadəcə olaraq hərbi güc təhlükəsi altında müəyyən kapitulasiya şərtlərinə imza atması halında baş verirdi.
Müvafiq olaraq, Amerika şirkətləri Fransanın onlayn reklam və internet ticarət bazarında dominant oyunçuya çevrilməklə Fransa şirkətlərindən milyardlarla avro alır. Özü də Fransanın büdcəsi bu vəziyyətdə bir qəpik də əldə edə bilmir. Üç faizlik təvazökar vergini tətbiq etmək qərarı isə büdcəni doldurmaq istəyi yox, iqtisadi müstəqilliyi bərpa etmək cəhdidir. Maraqlıdır ki, Tramp administrasiyasının Fransanı cəzalandırması təşəbbüsünə həm respublikaçıların, həm də demokratların təmsilçiləri dəstək verib. Ən azından, keçmiş təhdidlərə cavab olaraq, Fransa və hətta Almaniya hökumətləri daha da irəli getməyə və müstəqil iqtisadi siyasət yürütmək hüququnu müdafiə etməyə hazır olduqlarını nümayiş etdiriblər. Vəziyyət bundan sonra da bu ssenari üzrə inkişaf etsə, ABŞ-da payız seçkilərində kimin qalib gəlməyindən asılı olmayaraq, Vaşinqton-Paris və Vaşinqton-Berlin xətləri üzrə münasibətlər daha da pisləşəcək. Ola bilər ki, amerikalı istehlakçı "Channel" ətirlərini və ya "Hermes" əl çantasını yaxın gələcəkdə yalnız qaçaqmalçılıq vasitəsilə ala bilsin, avropalılar isə Amerika sosial şəbəkələrinə alternativ axtarmalı olsunlar”. Belə vəziyyət ABŞ və Avropa İttifaqında baş verənlərin dünya iqtisadiyyatına da təsir göstərəcəyini deməyə əsas verir. Azərbaycanın ABŞ və Avropa ilə yüksək iqtisadi münasibətləri fonunda prosesin ölkəmizə də müəyyən təsiri qaçılmaz sayılır. Amma o fonda ki, həm ABŞ, həm də Avropa aralarında ziddiyyətlər fonunda Azərbaycan və digər ölkələrlə əməkdaşlıqlarını daha da gücləndirməyə çalışacaqlar ki, iqtisadi zərərlərini kompensasiya edə bilsinlər.
Ramil QULİYEV
