ABŞ-ın dövlət katibi Mayk Pompeo iyulun 8-i Amerikanın xarici siyasətində insan haqlarının roluna baxılması üzrə komissiya yaradıb. Komissiya 10 nəfərdən ibarət olacaq. Ona Harvard Universitetinin professoru, ABŞ-ın Vatikandakı keçmiş səfiri Meri Enn Qlendon başçılıq edəcək. Pompeonun sözlərinə görə, komissiya üzvləri arasında insan hüquqları üzrə ekspertlər və bütün siyasi spektri əhatə edən fəallar yer alıb.
Pompeo jurnalistlərin suallarını cavablandırmadan bildirib ki, insan haqlarının müdafiə edilməsi məqsədilə yaradılan beynəlxalq qurumlar öz missiyalarından uzaqlaşıblar: “İnsan haqları ilə bağlı şikayətlər yayıldıqca, bəzi tələblər başqalarına zidd gəlməyə başlayıb, hüquqlardan hansına hörmət etmək lazım gəlməsi ilə bağlı sual və mübahisə doğurub. Dövlət və beynəlxalq qurumlar əvvəlki kimi insan haqları ilə bağlı müvafiq öhdəlikləri tam başa düşmür. Amerikanın xarici siyasətində insan haqlarının roluna məlumatlı baxış keçirməyin vaxtıdır. Hüquq müdafiə təşkilatları Tramp administrasiyasını tənqid edirlər. Onlar deyirlər ki, insan hüquqları administrasiyanın xarici siyasətinin prioritet istiqaməti deyil. Tənqidçilərin fikrincə, bu, ondan xəbər verir ki, administrasiya Səudiyyə Ərəbistanı, Braziliya və Misir kimi müttəfiq ölkələrdə insan haqlarının pozulma hallarına göz yummağa hazırdır”.
Pompeo söz verib ki, komissiya tələbləri yerinə yetirmək üçün əlindən gələni edəcək. Bu o anlama gələ bilərmi ki, ABŞ köhnə siyasətinə dönüş etmək istəyir? Söhbət ABŞ-ın digər ölkələrlə münasibətində insan haqlarını daha prioritet kimi nəzərdən keçirəcəyindən gedir.
- Qabil Hüseynli: “ABŞ-ın dərin dövləti yenidən köhnə dəyərlər üzərində xarici siyasət kursunun qurulmasını məqbul sayır”
Politoloq Qabil Hüseynli “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, insan haqları humanizm və maarifçilik dövründə insanların təbii və dərrakədən irəli gələn subyektiv hüquqlarını təsvir edir. İnsan haqlarının əsas konsepti ondan ibarətdir ki, bütün insanlar eyni hüquqa malik olmalıdırlar və bu hüquqlar izahata ehtiyac duyulmadan hamıya aid edilir. İlk dəfə olaraq insan haqlarına Avropada, daha dəqiq desək, 1789-cu ildə Fransada qəbul edilmiş "İnsan və vətəndaş haqları haqqında Deklarasiya"da rast gəlindiyi iddia edilsə də, buna qədər insan haqlarının tanınması uzun inkişaf yolu keçmiş, İngiltərə və Amerikada müvafiq xartiyalar qəbul edilib. Məhz bu səbəbdən Qərb, xüsusən də ABŞ demokratiyanın, insan haqlarının beşiyi hesab edilir, onları digər dövlətlərə nümunə çəkirlər. Hətta bəzi hallarda Qərb dairələri, xüsusilə ABŞ bundan sui-istifadə edərək "demokratiya və insan haqlarının pozulması" adı altında başqa ölkələrə təzyiqlər edir. ABŞ-ın ölkələrlə münasibət qurmasında demokratiya, insan haqları məsələsi daim prioritet olub. Ancaq Tramp hakimiyyətə gələndən sonra bu amil bir qədər arxa plan keçirildi. Demokratiya və insan haqlarının qorunması fonunda, ABŞ-ın maliyyəsi və birbaşa dəstəyilə dünya ölkələrində həyata keçirilən “rəngli inqilab”lara da son verildi. Tramp administrasiyası hesab etdi ki, həmin “rəngli inqilab”lara sərf olunan maddi vəsait iqtisadi cəhətdən özünü doğrultmadı. Trampın məsələyə bir qədər iqtisadi aspektdən yanaşması onun dünyadakı bəzi mövqelərinə təsirsiz ötüşmədi. Bu baxımdan da ABŞ-ın dərin dövləti yenidən köhnə dəyərlər üzərində xarici siyasət kursunun qurulmasını məqbul sayır. Bu onlar üçün oturuşmuş sistemdir. Onun vasitəsilə öz dövləti maraqlarını da yüksək səviyyədə təmin edə bilirlər. Bu, eyni zamanda, onlara ölkələrə təzyiq etmək üçün də ciddi əsaslar verir. Bu həm də ABŞ-ı hüquq müdafiə təşkilatlarının ciddi tənqidindən xilas edəcək. Çünki son vaxtlar məhz bu amilə görə ABŞ-ı ciddi tənqid edirdilər”.
Məhəmmədəli QƏRİBLİ
