Müsəlman havası "çalaq..."
Mirzə Cəlil yazırdı: "Mən onu bilirəm ki, türk dili danışmaq eyibdir və şəxsin elminin azlığına dəlalət edir, amma hərdənbir keçmiş günləri yad etmək lazımdır: salınız yadınıza o günləri ki, ananız sizi beşikdə yırğalaya-yırğalaya sizə türk dilində lay-lay deyirdi..." Yan-yörəmdə, orda-burda, evdə-eşikdə doğma ana dilimizi qoyub rus dilində danışanları görəndə, mən də keçmiş günləri yad edirəm.
Yadıma düşür ki, axı, biz Sovetlər Birliyində yaşamışıq, gərək rus dilini "unutmayaq". Necə ki, çoxları unutmur və elə bilirlər ki, rus dilində danışmaq elmlərinin çoxluğuna dəlalət edir.
Səhər-səhər qonşumuzun uşağı mənə salam verir:
- Zdravstvuyte!
Soruşuram:
- Bala, sən russan?
Cavab verir:
- Net, əzibican.
- Bəs, mənə niyə rusca cavab verirsən?
- Otes, mat po russki qovoryat...
Belələrinə bir deyən gərək, axı, nə olub bizim baldan şirin, ana laylası kimi saf, təmiz, axıcı, musiqili Azərbaycan dilimizə? Dilləri öyrənmək, bilmək çox yaxşıdır. Amma öz dilimizdə danışdığın halda, başqa dildən istifadə etmək nə deməkdir?
Kim nə düşünür- düşünsün, mən bunu ana dilimizə xəyanət, ana laylalarımıza təhqir hesab edirəm! Ömrümdə dilimizi qarışdıranlara hörmət etmirəm. Çünki onların danışıqları məndə allergiya yaradır...
Ana dilimiz haqqında bu fikirlərimlə kifayətlənib, keçirəm başqa məsələlərə. Biz axı, gərək mövqeyimizi ortaya qoyaq. Necə deyərlər, "çünki oldun dəyirmançı, çağır gəlsin dən, Koroğlu!
Hara gedirsən, görürsən ət mağazalarının qarşısında yazılıb: "Təzə ət". Qalırsan başını sındıra-sındıra ki, görəsən, köhnə əti də satarlar və ya alarlar? Handan-hana yenə Sovetlər Birliyi dövrünü xatırlayırsan. Bizə 40-50 ildən qalma buzlu əti elə ləzzətlə yedirdirdilər ki! İndi harada "Təzə ət" sözlərini oxusam, buzlu ət yadıma düşür. Getsin o günlər, gəlməsin!
Bir də görürsən, alıcılara mallarını sırımaq üçün reklam edirlər: "Halal kolbasa". Bütün kolbasaların içində də donuz əti olur. Donuz əti də ki, özünüz bilirsiniz də, müsəlmanlara halal sayılmır.
Son zamanlar özəl radioların birində tez-tez eşidirik: "Şərq bazarının yanında halal ət satılır". Adamın ürəyinə əcaib-qəraib fikirlər gəlir ki, yəni başqa yerlərdə satılan ət haramdır? Bir də, "halal ət" nə deməkdir? Belə yerdə şübhələnirsən, öz-özünə deyirsən: yox, burada bir fırıldaq var, yəqin həmin ət yerli-dibli halal deyil...
Bir iş adamı danışır ki, qoyuna-quzuya baxır, hərdən həmin qoyun-quzudan ölənləri də olur. Kolbasa buraxan sexlərdən birinin sahibi ona deyib ki, ölmüş qoyun-quzunu çölə atma, ver, kolbasa düzəldək.
Bunu eşidəndə ürəyim ağzıma gəldi! Dedim, daha mən Bakıda buraxılan kolbasaları almaram! Onsuz da almırdım, 30-40 il əvvəl tələbə olanda almışdım. Mən buna necə inanmayım ki, baytar həkimi gözümün qabağında ət mağazasına girən kimi mağaza müdiri ona pul verdi, o da möhüru vurdu ətin üzərinə. Bəli, "yoxlanmış ət" belə sırınır camaata! Baytarlar da belə dolanırlar... Görün, gündə neçə yüz yerdə mal-heyvan kəsilir, onları yoxlayan var?
Bir dəfə vəzifəli şəxslərdən biri dedi ki, "bazardan, dükandan ət almayın". Bəs, camaat əti haradan alsın? Uzun müddət toyuq əti, yumurta almırıq ki, quş qripi var. Bir də görürsən, xəbər verirlər ki, mal ətində də filan xəstəlik yayılıb. Hərəsi bir cür... Təkcə göyərtidə xəstəlik olduğunu demirlər. İndi nə edək, göyərti yeyək yaşayaq? Son zamanlar göyərtilərin də təmiz olmadığını, göyərti əkilən sahələrdə itlərin, pişiklərin "oynadığını" söyləyirlər. Göyərtinin içindən heyvanların tükləri çıxanda da deyirlər ki, "qorxma, göyərtinin öz tüküdür".
Hələ onu demirəm ki, xaricdən gətirilən ərzaq mallarında hansı xəstəliklər ola bilər? Televiziyada Hindistandan gətirilmiş iylənmiş, buzlu camış ətini görəndən sonra daha yeməkxanalara getmirəm. Yeri gəlmişkən, yeməkxanalardan daha çox narazılıq var. Bir sıra kafe və yeməkxanaların mətbəxi biabırçı vəziyyətdədir. Ərzaqlar açıq yerdə, bir-birinə qarışır, iy-qoxu ətrafa yayılır. Hər tərəfdə natəmizlik hökm sürür. Belə yerlərdə yemək heç zaman təmiz ola bilməz!
Türkiyədə gündüz-gecə istənilən vaxt, zənglə hər hansı yeməkxanadan evə yemək sifariş vermək olur. Bu, bir sıra ölkələrdə də belədir. Bakıda da belə kafe görəndə sevindim. İçəri girib, menyunu götürdüm ki, lazım olsa, sifariş verərəm. Hər ehtimala qarşı mətbəxə baxdım, nələr gördüm? Mətbəx çirk içində, deyiləsi deyil! Menyunu geri qaytardım, dedim qardaş, mən iyrəndim, buranın yeməyini sifariş vermək olmaz!
Adlarını müsəlman qoyublar! Budur müsəlmançılıq?
Bakıda uzun saqqallılar, qısa şalvarlılar çoxalıb. Azərbaycanlı olduqları aydın görünür. Lakin onlar hansı dinə, məzhəbə qulluq edirlər, məlum deyil. Özləri bilərlər. Bizdə dini baxışlarına görə heç kimi təqib etmirlər. Amma uzun saqqallılar bir balaca saqqallarına "əl gəzdirsələr" yaxşı olar. Şalvarlarının qısalığı da yaxşı görünmür...
Gənc qızlar başlarına hicab bağlamağa başlayıblar. Guya onlar dindardırlar və bununla fəxr edirlər. Bu da onların öz işidir. Amma Türkiyə kimi bir ölkədə uzun illərdir ki, hicab məsələsi müzakirə olunur, hicabla universitetlərdə oxumağa icazə verilmir. Bəlkə, bu barədə fikirləşək!?
Hacılar görmüşəm ki, gözlər olsun, görməsin! Adam az qalır desin ki, ay hacı, zəhmət çəkib ziyarətə getmisən, ən müqəddəs yerlərdə olmusan, bəs, bu nə hərəkətlərdir, edirsən? İndi mağaza sahibləri, yeməkxanaların çoxunun müdirləri hacıdır. Həmin yerlərdə də hər dəqiqə alıcıları çəkidə və qiymətdə aldadırlar. Belə müsəlmançılıq olar, ay müsəlmanlar?
Qəbiristanlıqda çoxlu belə "müsəlman" var. Oturublar, "müştəri" gözləyirlər ki, kimsə gəlsin, onlara pul versin, dua oxutdursun. Bunlar da belə dolanırlar...
Qəbiristanlıqdan söhbət açmışkən, bəzi qəbiristanlıqlarda aldıqları yerin ətrafına qara, bahalı qranitdən hasar çəkiblər, kiminsə ölməyini gözləyirlər.
Elə rəhmətliklər də var ki, onların qəbirləri itib. Rayonların birinə yasa getmişdim. Dünyasını dəyişənin qəbrini ziyarət etmək üçün qəbiristanlığa getdik. Orada molla bir əhvalat danışdı, dedi ki, varlı-pullu bir həmyerliləri Bakıda yaşayır. Neçə illərdir, rəhmətlik atasının qəbrini ziyarət etmir. İndi gəlib, pələng kimi hündür otları yara-yara qəbrin yerini axtarır, ora-bura vurnuxur, tapmır. Molla deyir ki, mən ona kömək etməsəydim, ziyarəti baş tutmayacaqdı. Belə oğullar da var. Özü də müsəlman...
Yaslar yeyib-içmək məclislərinə çevrilib. Ailənin sevimlisi dünyasını dəyişir, burada çəngəl-bıçaq səsindən qulaq tutulur.
Toylar da göz qabağındadır. Musiqiçilər necə oxuyurlar, nağara çalanlar əllərini necə "qızardırlar", səs-küy necə ərşə qalxır, tamadalar necə danışırlar, qoca-qoca qadınlar, kişilər necə atılıb-düşürlər, masaların üstü yeməklərlə nə qədər doldurulur, kim özünü necə göstərir, bir sözlə, vur-çatlasındır! Müsəlmanlar o qədər spirtli içkilər qəbul edirlər ki, daha müsəlmançılıq-filan yaddan çıxır. Nə isə...
Təzə musiqiçilər, televiziya aparıcıları, müğənnilər meydana çıxıb. Uzundimdik "şapka" qoyur (belə papaqlar günəş üçündür, çimərlik üçündür), dizləri, oturacağı ağarmış cins şalvarlar geyir (eləsi var, yataq paltarı ilə çıxır), ortaya qoyduqları da bir şey yox! "Qədeşfason", yekə-yekə danışan cavan oğlanlar da camaatın əsəblərini tarıma çəkirlər. Adam məəttəl qalır, belələrini niyə ekrana çıxarırlar? Adam balası kimi geyinən, adam balası kimi danışan adam balası tapılmır?
Vaxtilə kiminsə bığının, kiminsə saqqalının, kiminsə saçının uzunluğuna görə müğənniləri, musiqiçiləri ekrana, səhnəyə buraxmırdılar. İndi utanmaz-utanmaz deyirlər ki, onları camaat qabağına çıxmağa qoymayanlar istedadı boğublar. Lap yaxşı eləyiblər! Belə "istedadlar" xalqı başqa yola sürükləyir, bizi hansı millətlərə isə oxşatmaq istəyirlər. Elələri var, çənəsində yumru saqqal saxlayır. Belələrinə deyən gərək, a bədbəxt, belə saqqal başqa millətlərə aiddir, sən axı müsəlmansan!
Qadın müğənnilər çılın-çılpaq ekrana çıxır, sonra da deyirlər ki, "mən Allah adamıyam". Allah adamı müsəlman kimi geyinər! Hər yerini açıb çıxmısan səhnəyə, sənə nə cür müsəlman deyək, hə?
Bir neçə ildir, müxtəlif musiqi qrupları yaranır, ya geyimlərinin, ya hərəkətlərinin, ya oxumalarının, ya sir-sifətlərinin azərbaycanlılığa, müsəlmançılığa qətiyyən dəxli yoxdur, çünki başqa ölkələrin musiqiçilərini yamsılayırlar. İstedadları olmadığından, bilirlər ki, Azərbaycan musiqisində heç bir yer tuta bilməyəcəklər. Amerikadan və ya başqa ölkələrdən də bir anlaşılmaz ad tapıb, qruplarına qoyurlar. Heç görün, xaricilər bizdən ad götürər?
Görkəmli yazıçıların, müğənnilərin toplaşdığı bir məclisdə tanınmış xanəndədən, xalq artistindən soruşdular ki, niyə az-az görünürsünüz? Dedi ki, "şoular nəfəsimi kəsib". Elə bil, hamının ürəyindən xəbər verdi. Kimi bu şouçulara söydü, kimi bərk əsəbiləşdi, kimi də dedi ki, "Allah şou çıxaranların başına daş salsın!".
Bir fikirləşin, Azərbaycanda şou nə vaxtdan başlayıb? Şoular yox idi, azərbaycanlılar yaşamırdı? Xoruz yox idi, səhər açılmırdı? Heç azərbaycanlılar "şou" sözünü eşitməmişdilər!
Bir dəfə televiziyada demişəm, indi isə yazıram: Qadın ekrana, səhnəyə çıxıb deməməlidir ki, "mənim içimdən gəlir". Xüsusilə yazıçılar, şairlər bu sözdən istifadə edəndə onların yerinə başqaları utanır. Sənin içindən nə gəlir? Bizim dildə "iç" deyəndə mədə-bağırsaq, qara ciyər və başqa şeylər başa düşülür. Qadın olasan, ekrana çıxıb deyəsən ki, "içimdən gəlir!" Ayıb deyil? Deyə bilməzsiniz ki, "könlüm belə istəyir", "arzum, diləyimdir", "qəlbimin istəyidir"? Özü də bu "iç" məsələsi çox yayılıb, elə hamı deyir, "içimdən gəlir". Başqa söz tapılmır?
"26 Bakı komissarı" filmində bir epizod var: "Ədə, Süleyman, bəyəm biz müsəlman deyilik?" Süleyman da cavab verir ki, "müsəlmanıq, xozeyin, ancaq onunla (rusla) çörək kəsirəm..."
Filmin başqa bir epizodunda isə erməni deyir: "Ədə, erməni havası çal!". Müsəlman da deyir ki, "Müsəlman deyilik ədə? Müsəlman havası çal!"
Gəlin, hamımız müsəlman havası "çalaq..."
Xeyrəddin QOCA
