ABŞ və Fransa arasında baş verən proseslərin yaxın tezlikdə dünya iqtisadiyyatına da öz təsirini göstərib ticarət savaşını daha da dərinləşdirəcəyinə dair verilən proqnozlar çoxalır. Bu vəziyyətdə baş verənlərin təsir dairəsinin necə olacağı digər ölkələr, o cümlədən Azərbaycan tərəfindən də diqqətlə izlənməkdədir. Hesab olunur ki, ABŞ və Fransa arasında iqtisadi qarşıdurma böyüsə, buna Avropa İttifaqı da gəlb edilsə, Azərbaycan bunun təsirlərini ilk növbədə maliyyə sektorunda hiss edəcək. Ən azı o fonda ki, dollar və avronun dəyərində müəyyən dəyişikliklərin olması qaçılmazdır. Hadisələrin məhz bu səpkidə inkişaf ehtimalı isə getdikcə artır.
Məsələ burasındadır ki, Birləşmiş Ştatlar və Fransa rəqəmsal vergi haqqında mübahisə çərçivəsində artıq bir-birini yeni sanksiyalar, gömrük rüsumları ilə hədələyib. Məlumata əsasən, söhbət Fransanın informasiya texnologiyaları sahəsində nəhəng şirkətlərin gəlirlərinə tətbiq etdiyi vergidən gedir. Buna cavab olaraq Birləşmiş Ştatlar Fransa məhsullarına 100%-lik gömrük rüsumları tətbiq edəcəyini bildirir. Rəsmi Paris isə, öz növbəsində, belə bir qərar tətbiq olunacağı təqdirdə buna Avropa İttifaqı çərçivəsində qətiyyətlə cavab veriləcəyinə söz verib. Fransa prezidenti Emmanuel Makron bildirib: "Çox təəssüf ki, Biarritsdə baş tutan "Yeddilik" sammiti çərçivəsində əldə olunan razılaşmaları reallaşdıra bilmədik. Avropa və ABŞ arasında vergilərin İqtisadi İnkişaf və Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində həlli olduqca maraqlıdır. Bu, məhdudiyyətsiz çoxtərəfli vergi olmalıdır. Rəqəmsal sektorda vergilərin tətbiqi hər bir konkret ölkənin real sektoruna uyğun olmalıdır. Qarşıdakı həftələrdə baş tutacaq danışıqların nə ilə nəticələnəcəyinə baxaq. Lakin istənilən halda cavab ümumi, Avropa səviyyəsində veriləcək. Çünki söhbət tək Fransadan yox, Avropadan gedir". Xatırladaq ki, hələ bu il iyulun 11-də Fransa Senatı rəqəmsal xidmətlər göstərən iri kompaniyaların vergi ödəmələri barədə qanun layihəsini qəbul edib. Qanun dövriyyəsi dünyada 750 milyon avronu və Fransada 25 milyon avronu keçən onlayn reklam, internet ticarəti və buna bənzər fəaliyyətlə məşğul olan bütün kompaniyalara aiddir. Yaranmış vəziyyətdə ABŞ-ın "Google", "Apple", "Facebook" və "Amazon" kimi texnologiya nəhəngləri Fransada böyük miqdarda vergi ödəməli olacaq. Fransada yeni vergilər ictimai müzakirələr başa çatdıqdan sonra gələn ilin əvvəlindən tətbiq ediləcək. ABŞ isə bunu qəbul etmir. ABŞ prezident Donald Tramp qeyd edir: "Hazırkı vəziyyət ədalətli deyil. Çünki Birləşmiş Ştatlar Avropa ilə ticarətdə milyardlarla pul, daha dəqiqi, hər il 150 milyard dollar itirir. Biz bundan sonra işlərin bu formada getməsini istəmirik. Biz razılaşma imzalaya və ya qarşı-qarşıya gələ bilərik". Artıq o da bəlli olub ki, ABŞ Fransa istehsalı olan 2,4 milyard dollar dəyərində məhsula əlavə vergi tətbiq etməyi planlaşdırır. ABŞ-ın Ticarət Nümayəndəliyinin rəhbəri Robert Laythayzer qeyd edir ki, Fransanın rəqəmsal xidmət vergisi ABŞ şirkətlərinə qarşı ayrıseçkilikdir:"ABŞ-ın nümayəndə aparatı 1974-cü ilin ticarət haqqında qanununun 301-ci maddəsi çərçivəsində araşdırmanın birinci mərhələsini qurtarıb və bu nəticəyə gəldi ki, Fransa rəqəmli vergi ilə ABŞ şirkətlərinə qarşı ayrıseçkilik edir". Əlavə rüsumların tətbiq oluna biləcəyi məhsullara, Fransada istehsal olunan süd məhsulları, o cümlədən pendir, eləcə də şampan şərabları, kosmetik vasitələr, çantalar, çini qablar daxildir. Fransanın da buna qarşı növbəti cavabı özünü çox gözlətməyib. Fransanın iqtisadiyyat və maliyyə naziri Brüno Le Mer bildirib ki, Avropa İttifaqı ABŞ-ın fransız mallarına tətbiq edəcəyi mümkün rüsumlara cavab verməyə hazırdır: “Fransaya qarşı yeni sanksiyalar qəbuledilməzdir. Bu qərar müttəfiqlik ruhu ilə verilməyib. ABŞ sanksiya tətbiq edəcəyi təqdirdə Avropa İttifaqının buna sərt cavab verəcəyindən əmin olmaq üçün Avropa Komissiyasının nümayəndələri ilə bu məsələni müzakirə etmişik”.
Beləliklə, baş verənlər Avropa İttifaqının da iştirakı ilə ABŞ-la yeni ticarət müharibəsinin başlandığıın göstərir. O da bəllidir ki, Çinin və Rusiyanın da ABŞ-la eyni müstəvidə savaşı davam edir. Məhz bu fonda mövqelərini və ixrac qabiliyyətini qorumaq üçün indi ABŞ dolları daha da ucuzlaşdırmağı düşünür. Xatırlaradaq ki, Donald Tramp ABŞ-ın Federal Ehtiyat Sistemini uçot dərəcəsini azaltmağa çağırır. Onun fikrincə, ABŞ dollarının məzənnəsinin güclü olması yerli istehsalçılara və iqtisadi artıma zərbə vurur. Tramp uçot dərəcəsinin mənfi həddə keçirilməsini istəyir. Hesab edilir ki, belə olarsa, Avropa İttifaqı da avronun indiki ilə müqayisədə daha da ucuzlaşmasına çalışacaq. Bax bu hal avro və dolların manata nisbətdə də əhəmiyyətli dərəcədə dəyər itirməsinə rəvac verəcək.
Digər tərəfdən faktdır ki, dolların ucuzlaşması həm də neftin müəyyən qədər bahalaşmasına gətirib çıxarır. Federal Ehtiyat Sistemi Trampın təzyiqi ilə uçot dərəcəsini azaldaraq dolların məzənnəsini zəiflətsə, bu, nefti daha da bahalaşdıracaq. Sonuncu isə manatın məzənnəsinə dolayı yolla təsir edəcək. Eyni fikirləri avro barədə də demək olar. Belə şəraitdə hökumət və Mərkəzi Bank iqtisadiyyata müdaxilə etməsə, bu hal Azərbaycan məhsullarını dünya bazarlarında bahalaşmasına gətirib çıxara bilər. Elə bu səbəbdən hesab edilir ki, hökumət qeyri-neft sektoru üzrə ixracı qorumaq üçün dolların, avronun manata nisbətini indiki həddə saxlamağa çalışacaq. Amma dünyada baş verənlərin də manatın güclənməsi istiqamətində təzyiqləri artırdığı aydın görünür. Bu səbəbdən manatın indiki məzənnə həddini qorumaq heç də asan məsələ sayılmır.
Ramil QULİYEV
.jpg)
.jpg)
