Virtual pullar devalvasiya təhlükəsini aradan qaldıracaq
Dünya maliyyə bazarlarında gedən son proseslər devalvasiya prosesindən əziyyət çəkən ölkələrin sayının son aylarda artdığını göstərir. Real vəziyyətin təhlili bu sahədə təhlükənin hər zaman baş verə biləcəyini göstərməklə yanaşı, bunun dünya iqtisadiyyatı üçün də təhdid yaratdığını üzə çıxarır. Elə bu səbəbdən məsələnin həlli dünya maliyyə qurumlarının da xüsusi diqqət mərkəzindədir.
Yaranmış vəziyyətdə diqqətçəkən məsələlərdən biri də Beynəlxalq Valyuta Fondunun yeni -"Dot Money" virtual valyutanı dövriyyəyə buraxmağa hazırlaşmasıdır. "Dot Money" virtual valyuta olmaqla bitkoyn rəqəmli pulunda tətbiq olunan oxşar texnologiyadan istifadə edir. Bildirilir ki, yeni kriptovalyuta dünya iqtisadiyyatını sabitləşdirməyə kömək etmək, insanları və ölkələri yerli valyutaların devalvasiyasından qorumaq məqsədilə hazırlanıb. "Dot Money"dən dünyanın hər yerində internetə məcburi qoşulmadan istifadə etmək mümkün olacaq. Bitkoyn valyutasından fərqli olaraq "Dot Money" hökumət, hüquq-mühafizə orqanları, bank və maliyyə müəssisələri ilə əməkdaşlıq edərək fəaliyyət göstərəcək mərkəzi inzibatçıya malikdir.
Ekspertlərin fikrincə, bütün bunlar yaxın tezlikdə virtual valyutaların dövriyyəsinin genişlənməsinə gətirib çıxaracaq.
Hazırda Qərb ölkələrində belə pulların istifadə dövriyyəsi genişlənir. İndilikdə isə istifadə olunan əsas virtual valyuta qismində bitkoynlar çıxış edir. Hətta Kanadada buna görə ilk virtual bankomat quraşdırılıb. Bankomatdan istifadə etmək üçün elektron pul kisəsi tələb olunur. Bu pul kisəsi bankomat tərəfindən insan əlinin skan edilməsi üsulu ilə yaradılır. Bundan sonra real pullar bitkoyn virtual valyutasına dəyişdirilir və müştəri xüsusi kod əldə edir. Bu kodda olan məlumat xüsusi skanerlər tərəfindən asanlıqla oxunur. Qeyd edək ki, İsveç kimi ölkələrdə də virtual puldan istifadə edilir. Artıq Birləşmiş Ştatlar, Almaniya və digər bir çox hökumətlər rəqəmsal valyutanı qəbul edir. Çin bankların bitkoyn işlətməsinə qadağa qoysa da, biznesmenlərinə onun istifadəsinə icazə verir.
Beləliklə, virtual pullara maraq böyük sürətlə artır. Özü də təkcə Qərbdə yox. Belə ki, 15 il əvvəl öz milli valyutasından vaz keçərək ABŞ dollarından istifadə etməyə başlayan Ekvador bu dəfə virtual puldan yararlanacaq. Ötən ilin dekabr ayında təqdim edilən virtual pullar istifadəyə verildikdən sonra ticarət, hesab açmaq və alış-veriş etmək kimi əməliyyatları bu ay rəsmi olaraq həyata keçirmək mümkün olacaq. Bununla da Ekvador dövlətin icazəsi ilə virtual puldan istifadəyə icazə verən ilk ölkə olacaq. Ekvador Elektrik Pul Sistemi adlı virtual sistem dollar sistemi vasitəsilə həyata keçiriləcək. Virtual pul sayəsində Ekvador hər il köhnələn dollarları dəyişdirmək üçün xərclədiyi 3 milyon dollara da qənaət edə biləcək.
Hazırda dünyada təxminən 1700 biznes şirkəti bitkoynu qəbul edir. Şifrələnmiş elektron pul maliyyə şirkətləri tərəfindən ənənəvi valyutalar kimi satılır, alınır və transfer olunur. Məlumat üçün bildirək ki, bitkoyn dünyanın heç bir ölkəsinə məxsus deyil və mərkəzləşdirilmiş server olmadan müstəsna olaraq müəyyən proqram təminatı istifadəçiləri arasında dövr edir. Odur ki, rəqəmli pullardan istifadə edilərək həyata keçirilən bütün köçürmələr sadəcə anonim şəklində olur. Lakin Beynəlxalq Valyuta Fondunun yeni "Dot Money" virtual valyutasının arxasında Fondun özü durduğundan, onun təqdim etdiyi bu pulun bitkoynlara nisbətən daha geniş populyarlıq qazanacağı gözlənir.
Ekspertlər hesab edir ki, bu qəbildən olan pulların Azərbaycanda da dövriyyəsinin təşkil edilməsi məqbul hal olardı. Təbii ki, bu hal müəyyən şərtlərə riayət edilməsi ilə baş verməlidir.
Qeyd edək ki, istifadəyə verildikdən bəri şirkətlərin çoxu xidmətləri və malları üçün tədricən virtual pulları qəbul edir və istehlakçıların çoxu ondan istifadə etməyə başlayıb. Hazırda virtual puldan yararlanmaq üçün müvafiq proqramdan istifadə edən hər bir şəxs sözügedən valyuta vasitəsilə istənilən ödənişi edib, istənilən malı ala bilər. Bu zaman tranzaksiyalara görə aşağı faiz tutulur, yatırımlar üçün əlverişli depozit faizləri təklif olunur. Bütün bunlar virtual pullara dünyada marağı artırır. Azərbaycanda da buna yaxın tezlikdə böyük marağın formalaşması qaçılmaz sayılır. Virtual pullar həm də nağdsız ödənişlərin miqdarının artması deməkdir. Dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində nağdsız ödənişlər iqtisadiyyatın əsas özəklərindən birini təşkil edir. Bu tip hesablaşmalar əslində birbaşa olaraq vətəndaşın yaşam tərzinin asanlaşdırılmasına yönəlib. Çünki nağdsız hesablaşmalar zamanı qarşılaşılan korrupsiya halları, eləcə də kölgə iqtisadiyyatı aradan qalxır, büdcəyə əlavə vəsaitlər daxil olur, vaxt itkisi və risqlər minimuma endirilir. Nağdsız ödənişlər isə həm də virtual pullar vasitəsilə reallaşır. Hələlik isə mütəxəssislər əmindir ki, nağdsız hesablaşmaların zaman ötdükdə nağd hesablaşmaları sıxışdıracağı labüddür. Çünki bu, dünya tendensiyasının tələbidir və Azərbaycan da bundan kənarda qala bilməz. Artıq Azərbaycan hökuməti də ölkədə nağdsız hesablaşmaların dairəsini genişləndirmək məqsədilə əhəmiyyətli addımlar atır.
