Şəhid baş leytenantı 31 ildir gözləyirik - Ağdərədə 12 əsgərlə itkin düşmüşdü...
Afina Qurbanova: “Nə şəhid olduğu bilinir, nə yaşadığı məlumdur, nə də mənə təsəlli olacaq bir məzarı var ki, gedib ziyarət edib başına dolanım”
Bir məzarı olmadı ki, gedib başına dolansın, daşına üzünü sürtsün, ürəyinin ağrısına, acısına məlhəm tapsın, təsəlli bulsun. Birinci Qarabağ müharibəsində Ağdərədə itkin düşən baş leytenat Telman Qara oğlu Qurbanovun ömür-gün yoldaşı Afina xanım illərdir ki, canının parçasını, ömrünün parasını axtarıb gəzir, amma ondan nə səs var, nə də soraq. İki balasını və vəfalı həyat yoldaşını arxasında buraxıb vətənin müdafiəsinə yollanan T.Qurbanovun bir məqsədi olub - Qarabağı düşmən tapdağından azad edib müzəffər zabit kimi evinə, ocağına qayıtsın, ailəsinə simsar olsun. Sonuncu gəlişində “mütləq geri qayıdacağam” deyib Afina xanıma ümid versə də, düz 31 ildir ki, baş leytenantdan bir xəbər yoxdur...
Afina Qurbanova illər boyu çəkdiyi həsrəti misralara çevirir, itkin həyat yoldaşına şeirlər qoşur...
Yanımda yoxsan boyunu sevim
Qəbrin yox gedib daşını sevim.
Toxunum mən hara de səni sevim.
Ay sevgisi ürəyimi öldürən canım...
Ağrı-acı bitməyəndə, həsrət sona yetməyəndə təsəlli üçün sözə üz tuturlar. Afina xanım da 31 illik nisgilini sözlə, şeirlə ovudur, gözü yaşlı şeirlər yazır.
Müharibədə itkin düşən Telman Qurbanova artıq şəhid statusu verilsə də, Afina xanım yenə də onun yolunu ümidlə gözləyir. Onunla Respublika Xatirə Kitabı Redaksiyasında həmsöhbət olduq. Bütün şəhid yaxınları kimi Afina xanım da bir təsəlli ünvanı kimi Xatirə Kitabı Redaksiyasının baş redaktoru Nəzakət Məmmədlinin yanına gəlmişdi.
“Həyat yoldaşım 12 əsgəri ilə birgə itkin düşüb...”
Afina Qurbanova “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, Telman Qurbanov 1958-ci ildə Gürcüstan Respublikasının Bolnisi rayonun Darvaz kəndində müəllim ailəsində doğulub, ailədə 5 qardaş, 5 bacı olublar: “Telman 9-10-cu sinfi Xırdalan şəhəri 2 nömrəli məktəbdə oxuyub, burdan məzun olub. İndiki Texniki Universiteti bitirdikdən sonra təyinatla Xırdalan Pivə Zavodunda mühəndis kimi fəaliyyətə başlayıb. Tanışlığımıza gəlincə, mən də Darvaz kəndində doğulmuşam, orda böyümüşəm, mənim atam da müəllim idi. Telman Bakıda oxuduğu, yaşadığı üçün nə o məni, nə də mən onu tanımışam. Ailələrimizin məsləhəti ilə evlənmişik. Sevib evlənməmişik, amma yaşadığımız 9 illik ailə həyatında bir-birimizi sevmişik. Özü də elə böyük sevgi yaranıb ki, bu gün də o sevgi yaşayır. 1983-cü ildə evləndik. Ulu öndər Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra Qarabağın müdafiəsi ilə bağlı çağırış etdi. Həyat yoldaşım da onun çağrışına səs verənlərdən olub və cəbhəyə gedib. 1994-cü ilin fevral ayının 18-də Ağdərə uğrunda gedən döyüşlərdə itkin düşüb, indiyə qədər ondan bir məlumat ala bilmirik, yaşadığı, yaxud şəhid olduğu haqda məlumatımız yoxdur. Nə şəhid olduğu bilinir, nə yaşadığı məlumdur, nə də mənə təsəlli olacaq bir məzarı var ki, gedib ziyarət edib başına dolanım. Bu çox ağrılıdır, bu həsrətlə yaşamaq çox çətindir. Həyat yoldaşımın itkisi mənə çox ağır təsir etdi, nəticədə xəstə düşdüm, indiyə qədər müalicə ilə yaşayıram...”
Baş leytenantın döyüş yolunun Beyləqan, Tərtər və Ağdərədən keçdiyini deyən Afina xanım xatırlayır ki, həyat yoldaşıgili birinci Beyləqana aparıblar, sonra geri qaytarıblar, bir müddət keçib və yenidən cəbhə bölgəsinə aparıblar. İki övladının yadigar qaldığını deyən Afina xanım qeyd etdi ki, Telman Qurbanov müharibəyə könüllü gedib və o gedərkən ona “getmə” deməyib, çünki vətənin belə oğullara ehtiyacı olduğunu yaxından dərk edib. Hər bir azərbaycanlı kimi onun da ən böyük arzusu düşmənin məğlub edilib torpaqlarımızdan çıxarılması olub. “Çox yüksək əhval-ruhiyyə ilə yola saldıq. Tərtər-Ağdərə istiqamətində döyüşüb. Müharibəyə 1993-cü ilin yayında gedib, 1994-cü ilin fevral ayının 18-də itkin düşüb. Evə bir dəfə gəldi. Dekabrın17-si ad günü idi, gəldi ad gününü keçirdik. Bir dəfə də 1994-cü ildə yanvar ayının 20-də Tərtərdən bir bank işçisinin evindən zəng vurub qızımızın ad gününü təbrik edib. Telefonla danışanda “gələcəyəm” dedi. Sonuncu dəfə səsini onda eşitdim. Fevralın 6-sı anamın ili idi, o da gəlməli idi və birgə ilə getməli idik. Amma gəlmədi. O gəlmədiyi üçün mən də anamın ilinə getmədim, onu gözlədim. Düşündüm ki, Telman əhdinə vəfalı, sözünə bütöv bir insandır, görəsən niyə gəlmədi? Nə oldu ki, sözünü tutmadı?
Telmanın itkin düşməsini qayınlarım biliblər, amma bir neçə ay bunu məndən gizlədiblər. Özləri onu axtarmağa gedirlər, onlara deyirlər ki, baş leytenat Telman Qurbanov və 12 əsgərindən hər hansı bir xəbər yoxdur. Həyat yoldaşım 12 əsgəri ilə birgə itkin düşüb və indiyə qədər də bir xəbərləri yoxdur. Bunlar itkin şəhidlərdir. Bugünə kimi də onlardan bir xəbər yoxdur.
Düşünürdüm ki, müharibə gedir, yəqin imkan olmur zəng vurmağa. Təsəllim yalnız bu idi. Amma onun hadisəsini yuxumda görmüşdüm. Gördüm ki, onları zorla quyuya aparıb orda basdırmaq istəyirlər, mən də qışqırıram ki, o mənim həyat yoldaşımdır, onunla getməliyəm, “yox sən getmirsən” deyib məni itələyirlər yıxılıram və yuxudan oyanıram. Həmin gördüyüm yuxunu oyandıqdan sonra evdə divar kağızının üzərinə yazmışdım...
Uzun illər axtarmışıq, qayınlarım dəfələrlə Gürcüstana, Ermənistanla sərhəddə yerləşən Sadaxlı kəndinə gediblər. Hətta Bakıda olan bir erməni əsirinin atası ilə də görüşmüşdülər, o demişdi ki, siz mənim oğlumu tapın, mən də sizin qardaşınızı tapım. Sonra bizimkilər Müdafiə Nazirliyinə getdilər və ordan bildirdilər ki, həmin erməni əsgər ölüb. Daha qaynımgil gedib o erməni ilə ikinci dəfə görüşmədilər ki, birdən Telman sağ olar, o da gedib onu öldürər.
Hər zaman içimdə bir ümid var ki, Telman şəhid olmayıb, yaşayır, elə bir gün yoxdur onu gözləməyim. O mənim ürəyimdən, həyatımdan heç zaman çıxmadı. Telmanın axtarışı heç bir nəticə vermədikdə qarşıma məqsəd qoydum ki, intihar edim, yaşamaq istəmirdim. Düşünürdüm ki, onsuz yaşamağa dəyməz, həyatım Telmansız bir zindandır. Deyirdim ki, mən intihar etsəm onsuz da qardaşım, bacım, qayınlarım, baldızların uşaqlarıma yaxşı baxacaqlar, buna qəti şübhəm yox idi. Telmanın yoxluğuna heç cür alışa bilmədim, hətta intihara da cəhd etdim. Gündüzdən balkondan yerə baxdım ki, görüm harda beton daha qalındır, özümü onun üstünə atım. Uşaqları yatızdırdım və balkona çıxdım. Qarşımda başı əmmaməli saqqalı bir kişi görüm, “hara gedirsən” dedi, “yaşamaq istəmirəm” dedim. Bəlkə də bunu mənə kimsə danışsa qəribə baxaram, “bu nə danışır” deyərəm. O mənim üzümə bir şillə vurdu və qeyri-ixtiyari başım arxaya tərəf çevrildi, otağın qapısı açıldı, görüdm ki, yoldaşım və iki uşağımız çarpayının üstündə oynayırlar. Həmin adam dedi ki, onu sənə verən də, səndən alan da bizik, hər gecə yuxunda onu sənə qaytaracağıq, sən onu yuxunda görəcəksən. Məni otağa qoyub qapını örtdü. O hadisədən sonra 11-12 il hər gecə həyat yoldaşımı yuxuda gördüm, hətta səhər baş verəcək hər hansı bir hadisəni yoldaşım gecə yuxunda mənə deyirdi ki, ay Afina, filan şey olacaq, qorxma...
Uzun illər həyətdə bir maşın saxlayanda qorxmuşam, ayağım tutulub, “nəsə oldumu həyətə maşın gəlib” deyirdim. Uzun illər qapımız döyüləndə həyəcandan, qorxudan ayaqlarım tutulub, gedib qapını aça bilməmişəm, elə bilmişəm qara xəbər gəlib. Bir dəfə həyətimizə maşınla şəhid gətirdilər, ondan sonra məndə bu qorxu yarandı”.
Övladlarının ikisinin də ali təhsilli olduğunu deyən Afina xanım bildirdi ki, şəhid ailəsi kimi indiyə qədər heç bir dövlət qurumunun, bir kimsənin qapısını döyməyib, balaları da heç vaxt şəhidin adından istifadə etməyib. “Telmana şəhidlik statusunu gec almışıq. 1998-ci ildə aldıq. Yoldaşıma şəhidlik statusu alandan 4-5 il sonraya qədər hətta uşaqlarım üçün pensiya düzəldilməsinə imkan verməmişəm. Demişəm ki, Telman şəhid deyil, sağdır gələcək”.
Afina xanım deyir ki, həyat yoldaşı itkin düşdükdən illər sonra onun əsgərlərindən biri erməni əsirliyindən qayıdıb: “Bir neçə ildən sonra həyat yoldaşımın Tərlan adlı əsgəri əsirlikdən qayıtdı. Dövlətimiz onu çox yaxşı qarşıladı, ev verdi və sair. Qaynımgil gedib həmin şəxslə görüşdülər. Telman zabit olduğu üçün ratsiyası vardı. Tərlan deyib ki, komandirin özünü görmədim, amma onun ratsiyasını erməninin əlində gördüm. Əsirlikdən gələn əsgərin iddia etdiyi kimi həmin döyüşdə partlayış olmuşdusa, Telmangil orda şəhid olmuşdularsa onda gərək onun ratsiyası da ələ gəlməyəydi. Qayınlarım nə qədər israr etsə də ondan başqa məlumat ala bilmədilər. Bu hadisənin üstündən bir neçə il keçdikdən sonra Ermənistandan başqa bir əsir də gəldi. O, Tərlanın ermənilərə işlədiyini, ermənilərlə oturub-durduğunu, azərbaycanlı əsirlərə ağır işgəncələr verdiyini dedi. Sonra həmin Tərlanı həbs etdilər, məhkəməsinə qaynımgil də getmişdi.
Sonra Qızıl Aypara Cəmiyyətindən bizə nümayəndələr gəlmişdi, mən də hadisəni danışdım, onlar gedib həbsxanada Tərlanla görüşmüşdülər, o, bizə dediklərini onlara da demişdi...”
Afina xanım bildirdi ki, Xırdalan Pivə Zavodunun 4 əməkdaşı Birinci Qarabağ müharibəsində şəhid olub, onların xatirəsini əbədiləşdirmək məqsədilə zavodun həyətində abidə kompleksi ucaldılıb. Zavodun kollektivindən razılıq etdiyini deyən Afina xanım bildirdi ki, onlar Telman Qurbanovun xatirəsini həmişə hörmətlə yad edirlər.
Afina Qurbanova cəmiyyətdə narahatlıq doğuran bir məsələni də dilə gətirərək təəssüflə qeyd etdi ki, əksər hallarda bəzi dövlət qurumlarında, təşkilatlarda Birinci və İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidlərinə, onların ailələrinə qarşı ayrıseçkilik var. “Şəhidin bir adı var, o da şəhiddir. Çox təəssüf ki, bu. şəhidlərimizin ruhuna sayğısızlıq olmaqla yanaşı, həm də onları Vətənin müdafiəsinə səfərbər edən ulu öndərin ruhuna hörmətsizlikdir. Onlar ulu öndərin səsinə səs verib müharibəyə gediblər. Bu gün şəhidlər arasında fərq qoyan bəzi nazirlər, bəzi dövlət işçiləri, bəzi deputatlar bu hərəkətləri ilə hörmətsizlik sərgiləyirlər. Bu da bizə çox pis təsir edir. Heç kəsdən heç nə ummamışam. Mənim maddi dəstəyə yox, mənəvi dəstəyə ehtiyacım var. Sağ olsunlar, yaxın qohumlarımız, qardaş-bacım, qayınlarım, baldızlarım övladlarıma çox yaxşı baxıblar, bizi korluq çəkməyə qoymayıblar.
Xatirəsinin əbədiləşdirilməsinə gəlincə, Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin qarşındakı şəhidlərə həsr edilıən lövhədə Telmanın da fotosu var. İcra Hakimiyyətinə müraciət etmişəm ki, oxuduğu 2 saylı məktəbdə sinif otaqlarından birinə Telmanın adı verilsin. Amma bugünə qədər heç bir cavab verməyiblər. Çox istərdim ki, bu arzum gerçəkləşsin”.
Gözləri yollardadır, ümidi ürəyində Afina xanımın. Bəlkə də bir gün yollar yarını, ürəyinin parasını gətirəcək ona, bəlkə bir gün qovuşacaqlar... Bəlkə...
İradə SARIYEVA
