Ləyişdə “Əhli Beyt” məscidi və köhnə şəhid məzarlığı məhv edilmək üzrədir - Rəna xanımın döymədiyi qapı qalmayıb...
Rəna Əliyeva: “Vaxtında reaksiya verilsəydi, o məscidi bərpa etmək mümkün idi, amma indi tamamilə acınacaqlı durumdadır”
1851-ci ildə Bakının Balaxanı kəndində anadan olan neft maqnatı, milyonçu, xeyriyyəçi Hacı Sultanəli Haşiminin (Haşımov) tariximizdə ayrıca bir yeri var. Bakıda və Bakı kəndlərində Hacı Sultanəlidən miras qalan məscidlər, binalar bu xalqın toxunulmaz irsidir. Onun paytaxtın indiki Yasamal rayonu ərazisində inşa etdirdiyi Hacı Sultanəli məscidi bu gün də inanclı insanların ibadət yeri olaraq bilinir.
Hacı Sultanəli Haşiminin məşhur Ləyiş bağları deyilən ərazidə tikdirdiyi “Əhli Beyt” məscidinin hazırkı vəziyyəti isə acınacaqlıdır. Məscid “ömrünün son günlərini” yaşayır desək, yəqin ki, mübaliğə etmiş olmarıq.
“Çox arzu edərdim ki, Mədəniyyət Nazirliyi və digər əlaqədar qurumlar “Əhli Beyt” məscidini və 1918-ci il şəhidlərinin dəfn etdiyi məzarlığı bərpa etsinlər”
Hacı Sultanəli Haşiminin nəvəsi Rəna Nadir qızı Əliyeva redaksiyamıza gələrək, sözügedən məscidin və onun ətrafında yerləşən 1918-ci il şəhidlərinin dəfn edildiyi tarixi məzarlığın dağılmaq ərəfsində olduğunu bildirdi, məscidin keçmiş və indiki vəziyyətini əks etdirən fotoşəkillər təqdim etdi. Rəna xanım “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, babasının Ləyiş bağlarında tikdirdiyi məscidin ətrafında məzarlıq da var, amma o da məscid kimi yox olmaq təhlükəsi ilə üzləşib. “Ulu babam Haşimi Hacı Sultanəli Haşım oğlu orda “Əhli Beyt” (Pənc Ali-Əba)
məscidi tikdirməyi qərara alıb. Bu məscid təxminən 1890-cı ildə tikilib və inanclı insanların istifadəsinə verilib. “Əhli Beyt” məscidi Həzrəti Məhəmmədin, Həzrəti Fatimənin, Həzrəti Əlinin, İmam Həsənin və İmam Hüseynin adına tikilib.
Bu gün isə “Əhli Beyt” məscidinin acınacaqlı vəziyyətdə olması ürəyimi ağrıdır. Yerli tarixi abidə kimi xüsusi əhəmiyyəti olan bu məscidin bərpa edilməsi üçün Mədəniyyət Nazirliyi başda olmaqla bütün aidiyyəti qurumlara müraciət etmişəm.
2014-cü ildə “Azərbərpa ETLİ” MMC tərəfindən Sabunçu rayonu, Ləyiş bağları ərazisindəki “Əhli Beyt” məscidinin bərpa layihəsi hazırlansa da, təəssüflər olsun ki, hələ də məcsid bərpa edilməyib. Məscidin və ətrafındakı qəbiristanlığın, eləcə də Hacı Sultanəli Haşiminin məzarının bərpa edilməsi üçün heç bir addım atılmayıb, rəsmi qurumlar müraciətlərimə, çağırışlarıma əməli fəaliyyətlə cavab vermir. Bir sözlə, döymədiyim qapı qalmayıb, amma hələ də “Əhli Beyt” məscidi bərpa edilməyib, dağılmaq təhlükəsi altında qalmaqda davam edir.
Məscidin ətrafındakı əski məzarlıqda 1918-ci ildə şəhid olan türk əsgərləri və yerli insanlar dəfn edilib, onları orda babam dəfn etdirib. Çox arzu edərdim ki, Mədəniyyət Nazirliyi və digər əlaqədar qurumlar “Əhli Beyt” məscidini və 1918-ci il şəhidlərinin dəfn edildiyi məzarlığı bərpa etsinlər. O məzarlığa şəhidlərin xatirəsinə abidə ucaldılsın, babamın məzarı da abadlaşdırılsın. Çünki vəziyyətləri o qədər acınacaqlıdır ki, bərpa edilməsələr mütləq məhv olub gedəcəklər. Bu bizim tariximizdir, tarixi irsimizdir. O məzarlıq erməni vəhşiliyini, daşnakların xalqımıza qarşı törətdiyi soyqırım aktlarının bir parçasını özündə ifadə edir.
“Əhli Beyt” məscidi acınacaqlı vəziyyətdədir, onun dağılmış və baxımsız vəziyyəti insanları məyus edir. Bu məscid yolun kənarında yerləşdiyi üçün onun vəziyyəti ordan keçən insanların narahatlığına səbəb olur.
Çoxsaylı müraciətlərimə müsbət cavab almadığım üçün “Əhli Beyt” məscidinin acınacaqlı vəziyyətini sizin qəzetiniz vasitəsilə ictimailəşdirmək istədim, ona görə də sizə müraciət etdim. Çarəsiz qaldığım üçün kömək üçün ölkə rəhbərliyinə yenidən müraciət edirəm, xahişim odur ki, bu tarixi məcsid tamamilə məhv olmaqdan xilas olunsun. Ümid edirəm ki, bərpa layihəsi 2014-cü ildən hazır olan məcsidin bərpasına dəstək göstəriləcək”.
Rəna xanım istəyir ki, o məscidin bərbad vəziyyətindən xalqın xəbəri olun: “Ən böyük arzum odur ki, ulu babamdan yadigar qalan bu əsər - Həzrəti Məhəmmədin adına olan məscid bərpa olunsun və xalqın ixtiyarına verilsin.
İndiyə qədər Prezident İlham Əliyevə, Birinci vitse-Prezident Mehriban Əliyevaya, Mədəniyyət Nazirliyinə, Sabunçu rayon İcra Hakimiyyətinə, Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinə müraciət etmişəm, məktublarıma cavab verilib və müraciətim Sabunçu rayon İcra Hakimiyyətinə yönəldilib. İcra Hakimiyyətindən də mənə mənasız bir cavab göndəriblər. Mənim məqsədim odur ki, 1905-ci, 1918-ci il şəhidlərinin dəfn edildiyi məzarlıq və məscid bərpa olunsun. Onlar xalqın ziyarət yerinə çevrilsin. O ərazi tamamilə müfafizəsiz vəziyyətdədir, nə qorunubsa onu da mən qorumuşam, ordakı əski daşları mühafizə etmişəm. Bu barədə xalqın xəbəri olsun. Babamın məzarının da bərpaya ehtiyacı var”.
Ulu babasının Məhəmməd Peyğəmbərin nəsilindən gəldiyini deyən Rəna xanım bildirdi ki, Hacı Sultanəli Haşimi övladıdır. “Ulu babam o dövrkü incəsənət xadimlərinə, şairlərə, yazıçılara, bəstəkarlara maddi-mənəvi dəstək göstərib. Şollar suyunu Bakıya gətirib, düzdür, onun ətrafında başqa adamlar da olub, amma onlara liderliyi Hacı Sultanəli edib. Balaxanı kəndində ilk neft quyularını babam qazdırıb, ora buruqlar salıb. Bütün arxiv sənədləri əlimdədir və dediyim hər bir sözü fakta istinad edib deyirəm. Bakıda ilk telefon nömrəsi (1-11) onun adına olub. Hacı Sultanəli Haşimi 3 vətəgə sahibi olub. Gördüyü xeyriyyə işlərinə, xoş əməllərinə görə 1910-cu ildə Çar tərəfindən fəxri ada layiq görülüb. Ana tərəfdən olan Loğman babamı da Çar fəxri ada layiq görüb. Bakıda indiki Yasamal rayonu ərazisində də böyük məscid tikdirib, Hacı Sultanəli məscidi “Nizami” metrosunun arxasında yerləşir. Nizami metrosu da ulu babamın mülkündə tikilib.
Onun əsas məqsədi dini dəyərlərin inkişafına dəstək olmaqla yanaşı, həm də milli maarifçiliyinin tərəqqi etməsi olub, bu yolda çox böyük işlər görüb. Qızlar və oğlanlar gimnaziyalarının tikilməsində rolu olub, Mirzə Ələkbər Sabir məktəbinin açılması onun adı ilə bağlıdır. Mirzə Ələkbər Sabir Şamaxıdan Bakıya gəlib və ciyərləri xəstə olub. Hacı Sultanəli babam Ləyiş bağındakı mülkündə loğmanların əli ilə Sabiri müalicə etdirib, sonra onu Balaxanıya gətirib və ona yaşamaq üçün ev verib, bir evində də məktəb açdırıb ki, millətimizin balaları savadlansın, oxuyub bilik əldə etsinlər”.
Rəna xanım dedi ki, indiki Nizami metrosunun yerində ulu babasının mülkü olub: “Hacı Sultanəlinin oğlu olan Möhtəşəm babam o imarətə nənəm Şirvanxanımı İçərişəhərdən gəlin gətirib. Nənəm də köklü ailədən olub, Loğman Yusifovun qızı idi”.
R.Əliyevanın sözlərinə görə, “Əhli Beyt” məscidinin üzərindəki kitabənin bir hissəsi onda olsa da, ikinci hissəsi nəməlum şəxslər tərəfindən oğurlanıb, bununla bağlı hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət edib və faktla bağlı araşdırma gedir: “Məscidin kitabəsinin bir hissəsi 2024-cü ildə oğurlanıb. Bu barədə polisə müracət etdim, Mədəniyyət Nazirliyinə müraciət etdim, hadisə qeydə alındı və proses gedir. Bu tarixi abidənin ərazisinə iki dəfə müdaxilə olunub. Bir dəfə 2024-cü ildə müdaxilə olunub və yenə də polisə, eyni zamanda da Mədəniyyət Nazirliyinə məlumat vermişəm, nəticədə orda aparılan qanunsuz iş dayandırılıb. Ardınca da qəbiristanlıq tərəfə tarktor salınıb, bununla bağlı da polisə müraciət etdim, araşdırma gedir. Yəni mümkün qədər mən o ərazini qoruyuram, amma o yerli əhəmiyyətli abidədir (3181 reyestr nömrəsi), onun dövlət qurumları tərəfindən qorunması lazımdır. Mədəniyyət Nazirliyi o abidəni qoruduğunu deyir, amma orda qorunmaq adına heç nə yoxdur. Nazirliyə səslənib “sizə yazıqlar olsun” deyirəm. İllərdi ki, bu abidə acınacaqlı durumdadır, bu normal hal deyil. Köhnə şəklindən də görürsüz ki, vaxtında reaksiya verilsəydi o məscidi bərpa etmək mümkün idi, amma indi tamamilə acınacaqlı durumdadır.
Mən 2005-2006-cı illərdə nazirliyə müraciət edəndə onlar bu yöndə iş görsəydilər məscidi qorumaq mümkün olardı. Bu məscid indi “yox” kimidir”.
R.Əliyeva qeyd etdi ki, 2005-ci ildə Mədəniyyət Nazirliyinə müraciət etdikdə Ləyiş bağları massivində yerləşən “Əhli-Beyt” məscidinin mühafizə zolağının planı işlənib, bu sənəd Polad Bülbüloğlunun imzası ilə təsdilənib. O, sonda qeyd etdi ki, bütün lazımı sənədlər və məscidin bərpa layihəsi əlindədir, Mədəniyyət Nazirliyinin bu məsələyə reaksiya verəcəyinə ümid edir.
Biz də ümid edirik ki, bu tarixi abidənin, şəhid məzarlığının və xeyriyyəçi, milyonçu Hacı Sultanəli Haşiminin məzarının bərpası istiqamətində əlaqadar qurumlar hərəkətə keçəcək, xalqımızın bu tarixi irsini yenidən özünə qaytaracaqlar...
İradə SARIYEVA
