Azərbaycan - KTMT münasibətləri məsələsinin Ermənistana təsirləri səngimir…
Azərbaycan Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına (KTMT) hər hansı bir status üçün müraciət etməsə də, bu məsələ ətrafında Ermənistanda narahatlıq səngimir. Düşmən ölkədə rəsmi və qeyri-rəsmi səviyyədə verilən açıqlamalardan belə bəlli olur ki, Azərbaycan KTMT-yə hər hansı formada qoşulmaqla Ermənistanın mövqeyini burada tam şəkildə sarsıdacaq.
Halbuki, Prezident Administrasiyasının xarici siyasət şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev elə bu günlərdə bəyan edib ki, Azərbaycan Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına üzvlük üçün müraciət etməyib: "Azərbaycan müraciət etməsə də, Ermənistan tərəfi özünün fobiyalarından və komplekslərindən çıxış edərək hər bir məsələni diplomatik çərçivədən də kənar bir şəkildə müzakirə etməyə cəhd göstərir".
Qeyd edək ki, Rusiya baş nazirinin müavini Yuri Borisovun İrəvanda verdiyi son açıqlmalar bu məsələ ətrafında Ermənistanda belə ajiotajın yaranmasına səbəb olub. Borisov həmin vaxt bildirmişdi ki, Rusiya Azərbaycanın Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatında müşahidəçi statusu almağına qarşı deyil. Məsələyə yenidən qayıdan erməni politoloq Sarkis Artsruni bildirir ki, Moskva, İrəvanın istəklərinə rəğmən, KTMT çərçivəsində Azərbaycanla əməkdaşlığa meyllidir: “Rəsmi ideologiyadan üz döndərsək, Borisovun Rusiyanın imperiya siyasəti kontekstində çox təbii bir fikir açıqladığının şahidi olarıq. Moskva üçün KTMT və AİB postsovet məkanında təsirini rəsmiləşdirməyə çalışan vasitələrdir. Moskva ilə Bakı arasındakı hərbi-texniki, siyasi, iqtisadi münasibətlər müttəfiq xarakterlidir və Moskva tərəfindən Bakının Avrasiya layihələrində iştirakının istənilən formatının məqbul hesab edilməsi təbii haldır. Heç bir şübhə yoxdur ki, gec-tez Bakı belə bir dəvət alacaq və bəlkə də erməni maraqları hesabına başqa bir Rusiya-Azərbaycan pərdəarxası razılaşmasının şahidi olacağıq”. Onun sözlərinə görə, Ermənistan Azərbaycanın KTMT-də müşahidəçi statusuna qarşı çıxa bilər, lakin Ermənistanı kənara itələməklə təşkilatın bütün üzvləri Azərbaycanın müraciətinə razı olduqda, “konsensus-mənfi Ermənistan” razılaşması da İrəvan üçün olduqca əlverişsiz və təhlükəli ola bilər: “Əlbəttə ki, təlaşa düşmək və tələsik qərarlar qəbul etmək lazım deyil, ancaq KTMT-də olmağın və ya olmamağın dilemmasını məcbur edən fors-major vəziyyətlərə hazır olmaq lazımdır”. O qeyd edib ki, KTMT Ermənistanın təhlükəsizliyinə zəmanət vermir: “Azərbaycanın bu təşkilatda Ermənistandan daha çox təbii müttəfiqlərinin olduğunu qeyd etmək yersiz olmazdı. Rusiya və Belarusun Azərbaycana silah satması və Qazaxıstanın da tez-tez Bakının əsas lobbiçisi kimi çıxış etməsi təsadüfi deyil. Başqa sözlə, KTMT Ermənistanın təhlükəsizliyi üçün ciddi təhdidə çevrilir. Bu kontekstdə Ermənistan rəhbərliyi də fors-major vəziyyətlərə və prinsipal qərarlar qəbul edilməsinə hazır olmalıdır”.
Ermənistanın Rusiyadakı səfiri Arman Melikyan isə bildirir ki, KTMT-yə üzv olmaqla Azərbaycan Qarabağ məsələsində İrəvanı sıxmaq imkanları qazanacaq. Onun sözlərinə görə, Rusiya Azərbaycanın KTMT ilə mümkün qədər sıx əməkdaşlığında maraqlıdır və müşahidəçi statusu növbəti mərhələdə quruma üzv olmaq məsələsində ilkin addım ola bilər: “Qarabağ məsələsində təzyiqlərin artırılması baxımından KTMT ilə sıx əməkdaşlıq rəsmi Bakı üçün də yeni imkanlar aça bilər. Azərbaycanın müşahidəçi statusu alması məsələsində ilk növbədə nəzərə almalıyıq ki, rəsmi Bakı növbəti mərhələdə KTMT-nin tam üzvü ola bilər. Bu halda isə Qarabağ təşkilatın qalan üzvləri üçün həmin təşkilatın birbaşa əməliyyat sahəsində ortaya çıxacaq və rəsmi Bakının tələbilə xüsusi hərbi əməliyyatın hədəfinə çevrilə bilər”.
Erməni siyasi ekspert Aram Amatuni də məsələ ətrafında kifayət qədər bədbindir: “Nizamnaməyə görə, bu məsələlər konsensus yolu ilə həll edilə bilər. Yəni Ermənistan buna qarşıdırsa, Azərbaycan və ya hər hansı bir ölkə KTMT-nin hər hansı bir statusuna sahib ola bilməz. Əlbəttə ki, xatırladılması və ya şərh edilməsi lazım olmayan çox sadə halları nəzərə alaraq, Ermənistan buna qarşıdır. Bəs, məsələ bununla bağlanır, ya yox? Təəssüf ki, yox”. Onun sözlərinə görə, Rusiya Baş nazirinin müavininin açıqlaması bir çoxlarında çoxşaxəli təəssürat yaradıb:
“Bir tərəfdən xatırladırlır ki, Rusiyanın istəyindən asılı olmayaraq qərar bütün üzvlərdən, o cümlədən, əlbəttə ki, Ermənistandan asılıdır. Digər tərəfdən, bir çox insan Rusiyanın, İrəvanın buna mane olmayacağını gözlədiyi üçün, Ermənistana istəyi ilə buna işarə etdiyi təəssüratı altındadır”.
Amatuni bildirib ki, nəzəri olaraq bunu müşahidə etmək mümkündür, amma praktikada istənilən Ermənistan hökumətinin, Rusiyanın istəyinin nə qədər böyük olmasından asılı olmayaraq, Bakıya KTMT statusu verməyə razı ola biləcəyini təsəvvür etmək olduqca çətindir: “Eyni zamanda, aydındır ki, hətta müzakirələr kontekstində, belə deyək, hər hansı qarşılıqlı bir qiymət şəraitində belə buna layiq, bərabər səviyyəli şəkildə olmalıdır. Məsələn, qazın satınalma qiymətinin uzunmüddətli ucuz qaz sazişi olacağı təqdirdə belə Ermənistan bu üzvlüyə razı ola bilməz. Çünki Ermənistan üçün qazın qiyməti, əlbəttə ki, bir çox digər təsirləri ilə vacib bir iqtisadi məsələdir, lakin bu, bərabər səviyyədə deyil. Məsələn, Ermənistana nüvə silahının verilməsi adekvat ola bilər. Əlbəttə ki, bu barədə danışmağın belə ciddi olmadığı görünür, amma buna baxmayaraq, problem müqayisədədir, Ermənistanın razılığı, bu barədə düşünmək mümkün olsa, ekvivalent dəyərə sahib olmalıdır və qiymət baxımından çox yüksək olmalıdır. Amma problem odur ki, Ermənistanın istəkləri nəzərə alınmır, xüsusən də Rusiya tərəfindən. Ona görə, Bakı istəyinə asanlıqla nail ola bilər. Bu isə Qarabağ məsələsində Ermənistan üçün əlavə problemlər deməkdir”.
Nahid SALAYEV
