Ermənistan-Rusiya-Belarus vahid neft bazarı - 2027-ci ildə nə baş verəcək...

Neft ölkələrindən neft bazarına töhfə istəyən Putin "hamam suyu ilə özünə dost tutmaq" fikrindədir
Aİİ-də neft və neft məhsulları üçün ümumi bazarın formalaşdırılmasına dair sənədlər yüksək hazırlıq səviyyəsindədir, yaxın iki il ərzində həllini gözləyən bir sıra məsələlər qalır. Bu barədə Belarusun “Belneftexim” dövlət konserninin sədr müavini Vladimir Sizov məlumat verib.
Sədir əlavə edib ki, neft və neft məhsullarını ixrac və idxal edən ölkələr üçün müəyyən məsələlər qalır ki, biz onları yaxın iki ildə həll etməli olacağıq.
Onun sözlərinə görə, dövlət başçılarının son qərarına əsasən, “bazar 2027-ci ildən işə başlamalıdır”.
Bu proses çərçivəsində mövcud sənədlərin siyahısı aktuallığını qorumaqda davam edir.
"Yaxın iki il ərzində həll edilməli olan bir neçə fundamental, həqiqətən vacib və mürəkkəb məsələlər hələ də var. Lakin bu sənədlər, prinsipcə, neft və neft məhsullarının dövlətlərarası ticarəti məsələlərini bağlayır", - Sizov bildirib.
Rusiya öz himayesində olan iqtisadi birliklərin əhəmiyyətini artırmaq üçün müxtəlif variantlar üzərində düşünür. Məsələn, bir neçə il əvvəl dünya qida zəncirindən Ukrayna uzaqlaşdırıldıqdan sonra dünyada buğda qıtlığı yaranmışdı. Həmin vaxt Rusiya Aİİ-ni yaratdı və bu ittifaqa daxil olan ölkələrə buğdanı daha ucuz qiymətə satmağa başladı.
Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, Rusiya Ukraynaya hücum edəndən bəri ərzaq buğdası ixracatını iki dəfədən çox artırıb. Belə ki, 2022-ci ilə qədər Rusiya 25-27 milyon ton ərzaq buğdası ıxrac edirdisə, ötən il rus fermərlər 65 milyon ton ərzaq buğdası ixrac ediblər. Rusiya bu imkandan qurduğu iqtisadi ittifaqı möhkəmləndirmək üçün istifadə etmək qərarına da elə həmin vaxtdan gəlib. Dünya bazarındakı müştərilər iki kateqoriyaya bölünür: dost ölkələr və dost olmayan ölkələr.
İndi isə Rusiya neft bazarında da oxşar siyasət yürütmək istəyir. Rusiya bu gün müttəfiqlərinə invesitsiya yatıra bilmir, çünki onun əlində izafi kapital yoxdur. Amma Qərbin imtina etdiyi neft və qazı o müttəfiqlərinə ucuz qiymətə satmaqla onlarla bağlarını daha da gücləndirə bilər. Amma Rusiya bu işdə ixracatçı kimi yalnız özü iştirak etmək istəmir. Putin istəyir ki, yeni qurduğu bazara Azərbaycan, Qazaxıstan, Türkmənistan və s. bu kimi neft ölkələri də töhfə vərsin.
Məsələn, Putin istəyir ki, Azərbaycan Ermənistana güzəştli qiymətlə neft satsın. Bununla da Ermənistanın böynuna minnət qoysun ki, mən təəkid etməsən Azərbaycan sənə o qiymətə neft verməz. Digər ölkələrlə də belə davranan Putin "hamam suyu ilə özünə dost tutmaq" fikrindədir.
Bu istiqamətdə Azərbaycan və Türkmənistanla danışıqlar məsələnin ən çətin tərəfləridir.
Turkmənistan ümumiyyətlə Rusiyadan məsafə saxlayir, Azərbaycan isə təyyarə qəzası qalmaqalından sonra Moskva ilə münasibətləri sərinləşdirib. Rusiya da buna adekvat qarşiliq verib. Bu isə iki ölkə arasındakı "yarğanı bir qədər də dərinləşdirib".
Digər tərəfdən, Ermənistanla Azərbaycan arasında hələ sülh sazişi imzalanmayıb və kommunikasiyalar açılmayıb. Bu yolda əsas maniələri yaradan isə elə Ermənistan tərəfidir. Belə bir şəraitdə Azərbaycanın Ermənistana güzəştli şərtlərlə yanacaq satmağa razılıq verməsi gözlənilən deyil.
Rusiya isə bütün müttəfiqlərinə güzəştli nefti yalnız özü tədarük etmwk fikrində deyil. Ola bilsin ki, Qazaxıstanın da hansısa məsələdə narazılığı var. Amma bu hələ açıq şəkildə təzahür etmir.
Görünür Rusiya ümid edir ki qarşıdaki iki il ərzaində geosiyasi dəyişikliklər fonunda regionun mənzərəsi əhəmiyyətli şəkildə dəyişəcək və onun "neft bazarı" planı baş tutacaq. Lakin qarşıdakı iki ildə vəziyyət Moskvanın təsəvvür etdiyindən daha qlobal şəkildə dəyişə bilər. Hətta, o dərəcədə dərin dəyisikliklar ola bilər ki, Putinin "neft bazarı" açmaq barədə düşünməyə belə vaxtı olmaz. Çünki hazırda dünya düzəninin ciddi şəkildə dəyişməsinə can atan qüvvəkər Rusiyadan qat-qat güclüdür.
Akif NƏSİRLİ