ABŞ-ın “əvvəlki sərhədlər olmayacaq” şərtində ədalətli Moskva-Kiyev sülhü mümkündür?..
Bəhruz Quliyev: “ABŞ üçün ərazilərin qaytarılması yox, müharibənin dayandırılması prioritetdir”
Məlum olduğu kimi, Birləşmiş Ştatlar Rusiya-Ukrayna müharibəsinin dayandırılması ilə bağlı səylərini artırıb. ABŞ prezidenti Donald Tramp çalışır ki, nəyin bahasına olursa olsun, tərəflər arasında müharibə dayansın.
Ancaq bu məsələdə Ukraynanın işğal olunmuş ərazilərinin geri qaytarılması Vaşinqton üçün prioritet deyil. Məlumat üçün qeyd edək ki, Rusiya 2014-cü ildə Krımı və Luqanskla Donetskin müəyyən hissələrini işğal edib. 2022-ci ilin 24 fevralında Rusiyanın genişmiqyaslı hücumundan sonra ümumilikdə Ukraynanın 20 faiz ərazisi işğal edilib. Bu arada ABŞ rəsmiləri açıq deyirlər ki, 2014 və 2022-ci illər sərhədlərinə qayıtmaq mümkün deyil. Yəni Ukrayna bununla barışaraq atəşkəsə getməlidir.
Maraqlıdır, ABŞ-ın Ukraynanın 2014 və 2022-ci il sərhədlərinə qayıtmasını mümkünsüz hesab etdikləri bir şəraitdə Ukrayna-Rusiya münaqişəsində ədalətli sülhün perspektivi nə qədərdir?
“Ukrayna cəmiyyəti və rəhbərliyi üçün əraziləri güzəştə getmək məğlubiyyət kimi qəbul oluna bilər”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən “SƏS” Media Qrupunun rəhbəri, politoloq Bəhruz Quliyevin fikrincə, ABŞ üçün ərazilərin qaytarılması yox, müharibənin dayandırılması prioritetdir: “ABŞ-ın yeni prezidenti Trampın Ukrayna-Rusiya münaqişəsinin həlli ilə bağlı son mövqeyi göstərir ki, Vaşinqton üçün əsas prioritet müharibənin dayandırılmasıdır, lakin Ukraynanın işğal olunmuş ərazilərinin tam qaytarılması prioritet deyil. Düzdür, bu Ukrayna tərəfindən qaneedici olmasa da, hələlik reallıq bundan ibarətdir. Belə vəziyyətdə, xüsusilə iki əsas amilə diqqət etməliyik. Birincisi, reallıq və geosiyasi maraqlar – ABŞ və Qərb ölkələri anlayırlar ki, Rusiya Krımı və Donbasın bir hissəsini asanlıqla geri qaytarmağa razı olmayacaq. Rusiya bunu özünün "qırmızı xətti" kimi görür və bu məsələdə geri çəkilmək onun üçün ciddi məğlubiyyət sayılar. Qərb də anlayır ki, müharibənin davam etməsi hər iki tərəf üçün ciddi iqtisadi və hərbi yük yaradır”.
Politoloq B.Quliyev hesab edir ki, bu, Ukraynaya aydın mesajdır: “Yəni müharibənin davam etməsi ilə ərazi bütövlüyünü tam bərpa edə bilməyəcək. Bu yanaşma Ukrayna üçün çətin olsa da, Vaşinqtonun əsas məqsədi müharibəni dayandırmaqdır. Çünki bu münaqişənin uzanması Qərbin də resurslarını tükəndirir. Ümumiyyətlə, “Ədalətli sülh” perspektivini analiz etdikdə görünür ki, "Ədalətli sülh" anlayışı çox subyektivdir. Ukrayna üçün ədalətli sülh o olardı ki, bütün işğal olunmuş ərazilər geri qaytarılsın. Ancaq beynəlxalq reallıq göstərir ki, Qərb bu hədəfi tam dəstəkləmir. Əgər Rusiya işğal olunmuş əraziləri saxlamaqda israrlıdırsa və Qərb də Ukraynanın tam qələbəsini real hesab etmirsə, deməli kompromis əsaslı bir sülh gündəmə gələ bilər. Bu variantda Ukrayna müəyyən əraziləri itirmək şərti ilə müharibəni dayandırır. Qərb isə Ukraynaya təhlükəsizlik zəmanətləri verir, amma işğal olunmuş ərazilərin dərhal qaytarılmasını tələb etmir. Bu halda Rusiya da güzəştə getməyə məcbur ola bilər. Məsələn, bəzi bölgələrdə referendumlar keçirməklə əhalinin rəyi öyrənilər və ya xüsusi statuslar təklif oluna bilər. Ancaq əsas problem odur ki, belə bir sülh kifayət qədər böyük itkilərdən sonra Ukraynada siyasi çətinliklər yarada bilər. Ukrayna cəmiyyəti və rəhbərliyi üçün əraziləri güzəştə getmək məğlubiyyət kimi qəbul oluna bilər. Digər tərəfdən, heç Rusiya da güzəştə gedən tərəf olmaq istəmir. Yəni bu münaqişədə "ədalətli sülh", daha çox "məcburi kompromis" və ya "Ukraynanın kapitulyasiyası" perspektivi kimi görünür. ABŞ və Qərb bu kompromisin qurulmasına çalışsa da, hər iki tərəf üçün qəbuledilməz məqamlar var. Əgər bütün detallar müzakirə olunmasa yaxın dövrdə tam sülhün əldə olunması real görünmür”.
Vidadi ORDAHALLI
