Son günlərdə Azərbaycan və Ermənistan arasında aktiv müzakirə mövzusu olan məsələlərdən biri də iki ölkə sərhədinin hansı xəritələr əsasında müəyyən olunacağıdır. İrəvan indiyə kimi bunun 1975-ci il xəritəsi əsasında olacağını deyirdi. Amma Bakı bunu təkzib etdi.
Elə bu fonda Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan parlamentdə 2022-ci il dövlət büdcəsinin icrası ilə bağlı hesabatın müzakirəsi zamanı deyib ki, İrəvanla Bakı arasında Ermənistan-Azərbaycan sərhədinin delimitasiyası və sonrakı demarkasiyası prosesinin hansı xəritələr əsasında aparılacağı haqqında yekun razılaşma yoxdur: "2022-ci il oktyabrın 6-da Praqada bu işin 1991-ci il Alma-Ata Bəyannaməsinə əsasən aparılmasına dair razılıq əldə olunub. Bildiyimə görə, Kişinyovda keçirilən son danışıqlarda Azərbaycan prezidenti 1975-ci il xəritəsindən istifadə edilməsi məsələsində heç bir etiraz təqdim etməyib". Onun sözlərinə görə, 1975-ci il xəritəsindən istifadə etmək məsələsində beynəlxalq ictimaiyyətlə Ermənistanın yanaşmaları üst-üstə düşür: "Ermənistan bu variantı məqbul hesab edir. Amma hələlik bu məsələdə yekun razılıq yoxdur". Mirzoyan müxalifət deputatlarının Ermənistan hakimiyyətinin 1920-ci illərin deyil, 1975-ci il xəritəsinə əsaslanan delimitasiyaya razılıq verməklə, faktiki olaraq, Azərbaycanın mənafeyinə xidmət etməsi fikri ilə razılaşmayıb. O deyib ki, görüşlər və müzakirələr zamanı Azərbaycan prezidenti 1975-ci il xəritəsindən istifadə edilməsinə dəfələrlə etiraz edib. Bütün bunlardan sonra Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi bəyan edib ki, Praqa və Soçi görüşlərinə əsasən delimitasiyanın ərazi bütövlüyünün və suverenliyin qarşılıqlı tanınması əsasında həyata keçirilməsi nəzərdə tutulub və BMT nizamnaməsinə və Alma-Ata bəyannaməsinə istinad edilib: "Bu və digər görüşdə delimitasiyanın hansısa xəritə əsasında həyata keçirilməsi barədə hər hansı bir razılıq olmadığı Ermənistan tərəfinə yaxşı məlumdur". Nazirlik deyib ki, Azərbaycan indiyə qədər bəzi qonşuları ilə sərhədlərin delimitasiya işlərini xüsusi seçilmiş xəritə əsasında yox, hüquqi əhəmiyyəti olan sənədlər əsasında edib və bu təcrübəni Ermənistanla da tətbiq edə bilər: “Ermənistan tərəfi 1975-ci il xəritəsinə xüsusi istinad edilməsində təkid etməkdənsə, delimitasiya işinə başlasa daha faydalı olar. 2020-ci il Vətən müharibəsindən sonra ölkəmizin Ermənistanla sərhədlərin delimitasiya olunması təklifinə uzun müddət heç bir cavab verməyən tərəfin də məhz Ermənistan olduğu unudulmamalıdır".
XİN, eyni zamanda, Qazaxın 7 və Naxçıvanın 1 kəndinin qaytarılması məsələsilə xüsusi spekulyasiya edilməsi, guya Azərbaycandakı anklavlarla dəyişdirilməsi barədə Ermənistan baş nazirinin iddialarını da təkzib edib: “30 ilə yaxın bir dövrdə Azərbaycan ərazilərini işğal altında saxlayan, Azərbaycanın 8 kəndini hələ də işğal edən, əldə edilmiş yazılı və şifahi razılıqlara baxmayaraq, qüvvələrini Azərbaycan ərazisindən tam çıxarmayan, 8 kəndin Azərbaycana qaytarılmasını müxtəlif bəhanələrlə ləngidən, eləcə də hərbi təxribatlarını davam etdirən Ermənistanın Azərbaycanı Ermənistana qarşı təcavüzdə təqsirləndirməsi tamamilə əsassızdır”. Qeyd edək ki, Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan uzun müddətdir Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahının arxivində olan 1975-ci il xəritəsi əsasında sərhədin delimitasiya edilməsindən bəhs edir. Bu xəritə ictimaiyyətə açıq olmadığı üçün orada konkret nələrin əks olunduğu məlum deyil. Amma erməni kartoqraf Şahen Şahinyanın sözlərinə görə, 1975-ci ilin xəritələri 1920-ci illərin xəritələri ilə müqayisə edilsə, 1975-ci ilin xəritələri Ermənistan üçün faydalı olmayacaq: “Nikol Paşinyan Moldovanın erməni icması ilə görüşündə Azərbaycan prezidenti ilə görüşü barədə məlumat verib. O qeyd edib ki, adətən birinci təəssüratdan sonra ikinci, üçüncü olur, bunun necə effekt verdiyi görünür, amma ümumilikdə görüşü faydalı hesab etmək lazımdır. Çünki burada anklavlar məsələsi qaldırılacaq. Üstəlik, anklavların hüquqi əsasları bugünə qədər dərc olunmayıb. 1975-ci il xəritələrindəki anklavların hər hansı hüquqi əsası olduğuna dair heç bir sənədimiz yoxdur. Mən 1975-ci ildən bəri dəqiq müəyyən edilmiş ərazinin və ya bir növ sərhədin olduğu heç bir xəritə ilə tanış deyiləm. Bizdə 1975-ci ildən Ermənistan və Azərbaycanın sovet inzibati ərazi sərhədlərini göstərən xəritələr var”.
Erməni kartoqraf əlavə edib ki, Paşinyanın son müsahibəsində 1975-ci il xəritələrinin danışıqların əsasını təşkil etdiyi açıq-aydın görünür. İndi Ermənistanda fikirlər səslənir ki, əslində, Bakı xəritə və delimitasiya məsələsinə fərqli yanaşma sərgiləməyə hazırlaşır. Məsələn, politoloq Argişti Kiviryan qeyd edir ki, Azərbaycan lideri tezliklə Ermənistandan 50 milyard dollar məbləğində təzminat tələb edəcək. O bildirib ki, Azərbaycan Zəngəzur dəhlizinin öz yurisdiksiyasına verilməsini də tələb edə bilər. Kiviryan sovet xəritələri ilə sərhədlərin müəyyənləşməsi məsələsinə də toxunub: “Hansı sovet xəritələrindən danışırıq? Azərbaycan Sovet Azərbaycanının deyil, ilk Azərbaycan müsavatçı respublikasının (Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin) hüquqi varisidir. Müasir Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi kimi ən azı Zəngəzura, Göyçənin yarısına, hətta İcevan şəhərinə də iddia edir. Bu, Azərbaycanın strateji hədəfləridir. Paşinyan və komandası belə bir fikrin daşıyıcısıdır ki, Ermənistan öz tələblərindən əl çəksə, rəqiblər də öz tələblərindən əl çəkəcəklər. Amma həyat göstərdi ki, bu ideya əsassızdır”.
Samirə SƏFƏROVA
.jpg)