
Bu gün Ermənistanda, eləcə də regionda maraqlı qüvvələr arasında geniş müzakirə predmetinə çevrilən məsələlərdən biri də Azərbaycanın anklav kəndləri ilə bağlıdır. Söhbət konkret olaraq Qazaxın Sofulu, Barxudarlı, Bağanis Ayrım, Qızıl Hacılı, Yuxarı Əskipara, Aşağı Əskipara və Xeyrimli kəndləri, Naxçıvanın Sədərək rayonuna aid Kərki kəndindən gedir. Həmin kəndlər hələ də erməni işğalı altındadır.
Amma Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan etiraf edir ki, həmin kəndlər Azərbaycana məxsusdur. Bu da o deməkdir ki, anklavlar tezliklə Azərbaycanın nəzarətinə qaytarılacaq.
Anklav kəndlərin qaytarılması regional miqyasda kommunikasiyalarla bağlı ciddi dəyişikliklərə səbəb olacaq. Bunu erməni mediası da açıq mətnlə vurğulayır. Məsələn, qeyd edilir ki, anklav kəndlər Azərbaycana veriləndən sonra İrəvan-Tiflis avtomobil yolu hər iki tərəfdən bağlanacaq. Belə ki, Qazaxın Sofulu və Barxudarlı kəndləri ölkəmizn nəzarətinə qayıdacağı halda Azərbaycan İrəvan-Tiflis magistralına və Berdə gedən əsas yola nəzarət edəcək. Və əgər Kərki, Naxçıvan də qaytarılsa, o zaman İrəvan-Zəngəzur yolu Azərbaycanın nəzarətinə keçəcək. Ermənilər bütün bunlara müqavimətin mümkünsüz olduğunu da qəbul edir. Elə erməni ekspert Karen İgidyan da bildirir ki, proseslər tamamilə Azərbaycanın istədiyi məcrada inkişaf edir: “Artıq Qarabağda yaşayanların nəsə etmək imkanları azdır. Onlar buranı tərk etməyə çalışacaqlar. Üstəlik, daha əlverişli şəraiti olan başqa yerdə mənzillər təqdim etməklə, xeyli adama rüşvət verməyə çalışacaqlar... Amma görürük ki, burada daha böyük problem baş nazir Nikol Paşinyanın Qarabağın da daxil olduğu Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımasıdır ki, bunu heç bir Ermənistan hökuməti etməyib. Ən böyük problem odur ki, bu, sözlə deyil, sənədlə təsbit olunmalıdır. Bundan sonra ikinci addım Zəngəzur məsələsi olacaq. Paşinyanın anklavları qaytarmaqla bağlı mövqeyi də də çox ciddi məsələdir. Əgər 7 kənd Azərbaycanın nəzarətinə keçsə, o zaman Ermənistanın Gürcüstana Dilicandan keçən yolu olmayacaq”. Ermənistan Baş Qərargahının keçmiş rəis müavini Tiran Xaçatryan da kommunikasiyalarla bağlı nəzarətin əhəmiyyətli dərəcədə Azərbaycanın nəzarətinə keçəcəyini etiraf edib: “Bu səbəbdən vaxtilə üçtərəfli bəyanatın mətnində anklavların Azərbaycana verilməsinə qarşı çıxmışdım. Baş Qərargahın o vaxtkı rəhbərində bəyanatın ilkin variantını gördüm, sənəddə anklavlarla bağlı bəndlər var idi. Heyrətə gəldim. Baş Qərargah rəisindən soruşdum ki, atəşkəsin anklavlara nə dəxli var? Onunla qısa müzakirəmiz oldu. Daha sonra o vaxtkı müdafiə naziri David Tonoyanla şəxsi söhbətim oldu. O məndən əlaqədə qalmağımı istədi və anklavlarla bağlı müddəanı geri götürmək üçün dərhal Nikol Paşinyanla əlaqə saxladı”. Onun sözlərinə görə, ermənilərin Qubadlı və Laçındakı mövqelərini verməmək də təklif olunmuşdu: “Bizim üçün sərfəli sərhədlərimiz var idi. Əvəzində isə biz Azərbaycan tərəfinə Qarabağın onların nəzarətində olan əraziləri saxlayacaqdıq. Amma təklifimiz qəbul olunmadı”.
Qeyd edək ki, Ermənistanın 10 noyabr bəyanatında 8 kəndi delimitasiya və demarkasiya zamanı geri qaytaracağı öhdəliyi götürdüyü haqda hələ o vaxt məlumat yayılmışdı. Daha sonra bu xüsusda şifahi razılaşma olması haqda da məlumatlar yayıldı. Azərbaycan heç vaxt bundan vaz keçməyib və indi proseslər göstərir ki, anklav kəndlər tezliklə ölkəmizin nəzarətinə qayıdacaq. Məsələ burasındadır ki, Nikol Paşinyan bəyan edib ki, Ermənistan 1975-ci ilin xəritələri ilə Azərbaycanla bütün sərhəd xəttini qəbul etməyə hazırdır. Ermənistanda belə bir sual müzakirə edilir ki, söhbət hansı xəritələrdən gedir və bu xəritələr əsasında Azərbaycan eksklavları da qaytarılacaq, yoxsa yox. Erməni kartoqraf Şahen Şahinyanın sözlərinə görə, əgər söhbət 1970-ci illərin xəritələrindən gedirsə, anklavların Azərbaycana verilməsi nəzərdə tutulur. Bundan isə bəzi erməni dairələrlə yanaşı, İran da ciddi narahat olmağa başlayıb. Hər halda, iranlı ekspertlərin açıqlamaları da bunu təsdiq edir. Ermənipərəst mövqeyi ilə tanınan iranlı ekspert Ehsan Movəhhedian bu xüsusda qeyd edir: “İranın Milli Təhlükəsizlik Şurasının yeni katibi Ermənistanın 8 kəndi Azərbaycana verməsi xəbərini dəqiqləşdirməlidir”. Xatırladaq ki, Əli Əkbər Əhmədian İranın Ali Təhlükəsizlik Şurasının yeni katibi təyin olunub. Bu fonda Ehsan Movəhhedian bildirir: “İranın Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasının yeni katibinin ilk prioritetlərindən biri İranın Ermənistan və Gürcüstana tranzit marşrutu üzərindəki 8 kəndin Bakıya verilməsi xəbərinin həqiqiliyini araşdırmaq olmalıdır. Bununla İran-Ermənistan sərhədi praktiki olaraq kəsilir. Türk dünyası, NATO və sionistlərin planlaşdırdığı blokada Orta Dəhlizin açılmasını hərbi qarşıdurmasız mümkün edəcək. Sonra isə Ermənistanın cənubu zorla, yaxud yeni sülhə məcburetmə yolu ilə işğal olunacaq ki, Bakının Zəngəzur dəhlizi üzərindən Naxçıvana və Türkiyəyə çıxışı təmin edilsin. 30 ildir bu yola çıxışı olan İran isə marşrutdan kənarlaşdırılacaq. NATO, sionistlər və Türkiyə İrana olan bu ehtiyacı aradan qaldıraraq, mühasirəmizi tamamlamaqla İranın şimal-qərbində müharibə və parçalanma həyata keçirməyə can atırlar!”. Lakin istənilən halda, Azərbaycan anklavlarını geri qaytaracaq və bu da regionda kommunikasiyalara təsir edəcək. Daha doğrusu, Ermənistanın İran və Gürcüstanla quru yolla əlaqələri Azərbaycanın nəzarətində olacaq.
Tahir TAĞIYEV